โควิดหายแล้วอย่าชะล่าใจ สังเกตอาการผิดปกติได้ต้องรีบพบแพทย์

ปัจจุบัน สถานการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัส COVID 19 ยังคงดำเนินไปอย่างที่ไม่มีใครตอบได้ว่าจะสิ้นสุดลงเมื่อไร ซึ่งการดูแลตัวเองและการฉีดวัคซีนป้องกันนั้น ถือเป็นสิ่งสำคัญที่ทุกคนควรปฏิบัติ เพื่อให้ปลอดภัยจากโรคระบาดครั้งนี้ให้ได้มากที่สุด

อย่างไรก็ตาม นอกจากการป้องกันตัวเองไม่ให้ติดเชื้อแล้ว การดูแลตัวเองหรือคนใกล้ชิดที่ติดเชื้อและหายดีแล้วก็เป็นสิ่งสำคัญไม่แพ้กัน เพราะผู้ที่เคยติดเชื้อยังสามารถมีอาการผิดปกติที่ส่งผลต่อสุขภาพกาย สุขภาพใจ และบั่นทอนความสุขในการใช้ชีวิตได้อีกแม้จะหายดีแล้ว โดยภาวะดังกล่าวนี้เรียกว่า Long COVID ซึ่งมีโอกาสพบได้ทั้งกับเด็ก ผู้ใหญ่ และผู้สูงวัย

Long COVID คืออะไร ? สัญญาณเตือนแบบไหนคืออาการ Long COVID

Long COVID หรืออีกชื่อหนึ่งที่เรียกกันติดหูก็คือ Post COVID เป็นภาวะที่เกิดขึ้นได้หลังจากการติดเชื้อ COVID โดยแม้จะผ่านไปแล้ว 4 สัปดาห์หลังจากหายดี แต่ก็ยังพบว่ายังคงมีอาการผิดปกติอยู่ ซึ่งสามารถแบ่งประเภทของอาการออกได้เป็น 3 ลักษณะ คือ

1. อาการใหม่หรือต่อเนื่องจากที่เป็น COVID เดิม
   ในกลุ่มอาการ Long COVID ประเภทนี้ ผู้ป่วยจะยังรู้สึกว่าหายใจลำบาก เหนื่อยง่าย อ่อนแรง และอ่อนเพลียไม่หาย ทำงานไม่ค่อยได้มีประสิทธิภาพเหมือนปกติ หรือบางรายก็อาจมีอาการไอ เจ็บคอ เจ็บหน้าอก ปวดศีรษะ จมูกไม่ได้กลิ่น รับรสชาติได้ไม่ดี ซึ่งเป็นอาการคล้ายกันเลยกับตอนที่เป็น COVID แต่หลังจากหายดีแล้ว ก็กลับมีอาการแบบเดิมซ้ำอีก หรือในคนไข้บางรายก็เป็นอาการสืบเนื่องต่อมาเลยแบบไม่หายสักที
2. อาการอักเสบตามอวัยวะต่าง ๆ ทั่วร่างกาย
   เป็นภาวะ Long COVID ที่เกิดจาก เมื่อผู้ป่วยติดเชื้อ COVID แล้ว ร่างกายเกิดการสร้างภูมิคุ้มกันไปทั่วร่าง จนเกิดการอักเสบในหลายๆ ระบบของร่างกาย ซึ่งสามารถเกิดในเด็กได้ง่ายกว่าผู้ใหญ่ เพราะยังไม่ได้รับวัคซีนเนื่องจากอายุยังไม่ถึงเกณฑ์ตามที่กำหนด โดยอาการอักเสบทั่วร่างกายหลังการติดเชื้อ COVID ในเด็กนี้จะมีชื่อเรียกว่า Multisystem Inflammatory Syndrome in Children หรือ Mis-C ซึ่งถือเป็นภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง เพราะเป็นการอักเสบในหลายๆ ระบบพร้อมกันทั่วร่างกาย โดยอาการมีได้ตั้งแต่ เป็นไข้ มีผื่นขึ้น ปวดตามข้อ เป็นต้น
3. อาการข้างเคียงหลังจากป่วยหนักเพราะติดเชื้อ COVID
   เป็นภาวะ Long COVID ในกลุ่มคนไข้ที่ติดเชื้อรุนแรง และต้องใช้ยาในการรักษามากๆ ต้องนอนโรงพยาบาลเป็นเวลานานๆ ซึ่งผลจากการใช้ยาและพักฟื้นดังกล่าว จะทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนตามมาหลังจากหายดีได้ เช่น คนไข้อาจมีภาวะเครียด วิตกกังวลมากกว่าปกติ จนอาจถึงขั้นกลายเป็นโรคทางจิตเวชได้ หรือ ผลข้างเคียงจากการใช้ยารักษาอาการติดเชื้อ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นยาในกลุ่มสเตียรอยด์ ก็อาจทำให้ผู้ป่วยเสี่ยงเป็นโรคเบาหวานหลังจากหาย COVID แล้วได้ เป็นต้น

รับมืออย่างไรดี ? เมื่อพบว่ามีอาการ Long COVID

อาการ Long COVID แต่ละประเภทนั้นมีความแตกต่างกัน รวมถึงความรุนแรงก็แตกต่างกันด้วย ซึ่งเพื่อให้เกิดความปลอดภัยมากที่สุดในการดูแลตัวเองหรือคนใกล้ชิดหลังพบว่ามีอาการ Long COVID นั้น สามารถทำได้ ดังต่อไปนี้

1. กลุ่มอาการใหม่หรือต่อเนื่องจากการติดเชื้อ COVID ถือเป็นกลุ่มอาการ Long COVID ที่ไม่มีอันตรายรุนแรง เป็นแต่เพียงการสร้างความรำคาญในการใช้ชีวิตเท่านั้น ซึ่งหากผู้ป่วยยิ่งคิดมาก วิตกกังวลมาก ก็จะยิ่งส่งผลเสียต่อสุขภาพมากขึ้น อาจทำให้นอนไม่หลับ มีภาวะเครียดเพิ่มเติม ดังนั้น หากสังเกตพบอาการไอ เจ็บคอ เหนื่อยง่าย หายใจลำบาก จมูกไม่ได้กลิ่น รับรสชาติได้ไม่ดีหลังหายจากโควิด ก็ไม่ควรวิตกกังวล แต่ควรพักผ่อนให้เพียงพอ ทำใจให้สบาย อาการทั้งหมดจะหายไปเอง โดยอาจใช้เวลาประมาณ 3-6 เดือน หรือถ้าไม่สบายใจจริงๆ อาจเข้าพบแพทย์เพื่อขอคำปรึกษาและตรวจให้แน่ชัด เพื่อความสบายใจ
2. กลุ่มอาการอักเสบตามระบบต่างๆ ของร่างกาย ถือเป็นกลุ่มอาการ Long COVID ที่มีความเสี่ยงสูง โดยเฉพาะในเด็กเล็ก เมื่อสังเกตพบอาการควรรีบปรึกษาแพทย์ทันที โดยแนวทางในการรักษาจะต้องอยู่ภายใต้การดูแลใกล้ชิดของแพทย์ เนื่องจากไม่ได้เป็นการรักษาการติดเชื้อ COVID เดิมแล้ว แต่จะถือเป็นการรักษาภาวะผิดปกติที่เป็นอีกโรคหนึ่ง ซึ่งมีอาการค่อนข้างรุนแรง
3. กลุ่มอาการคนไข้หลังติดเชื้อ COVID หนัก ที่พบบ่อย คือ กลุ่มที่มีอาการทางจิตเวช และกลุ่มที่เป็นโรคเบาหวานจากผลข้างเคียงของการใช้ยาสเตียรอยด์รักษาในช่วงการติดเชื้อ ก็จะต้องได้รับการรักษาตามอาการ โดยถือว่าเป็นอีกโรคหนึ่ง คือ ผู้ที่มีอาการทางจิตเวช ก็จะต้องได้รับการดูแลจากจิตแพทย์ ส่วนผู้ที่มีอาการเบาหวานก็จะต้องรักษาตามแผนการดูแลผู้ป่วยโรคเบาหวานต่อไป อย่างไรก็ตาม ในคนไข้กลุ่มนี้ถือเป็นกลุ่มที่ไม่ค่อยพบแล้วในปัจจุบัน เพราะเชื้อมีการกลายพันธุ์ที่ทำให้ความรุนแรงของอาการลดลง รวมถึงผู้ป่วยส่วนใหญ่ได้รับการฉีดวัคซีนกันค่อนข้างมากแล้ว อาการจึงไม่ค่อยรุนแรงถึงขั้นที่ต้องใช้ยารักษาหรือนอนโรงพยาบาลนานๆ เหมือนช่วงแรกของการแพร่ระบาด

ดูแลตัวเองอย่างไร ? ให้หายห่วง อุ่นใจจาก Long COVID

อาการ Long COVID มีหลายประเภทอาการ ซึ่งแต่ละกลุ่มอาการก็มีแนวทางในการดูแลรักษาที่แตกต่างกันไป ดังนั้น เพื่อให้หลังหายจากอาการ COVID แล้ว เราและคนที่รักปลอดภัยจากอาการ Long COVID มากขึ้น ควรดูแลตัวเองและปฏิบัติตามคำแนะนำ ดังต่อไปนี้

1. หากพบอาการผิดปกติหลังหายจากการติดเชื้อที่ต้องสงสัยว่าเป็น Long COVID ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มอการใด หากไม่สบายใจควรรีบเข้าพบแพทย์ เพื่อขอคำแนะนำ และเข้ารับการตรวจสุขภาพ เพื่อวินิจฉัยยืนยันให้แน่ชัดว่า ไม่มีอาการรุนแรงที่เสี่ยงหรือเป็นอันตรายต่อสุขภาพ ทั้งนี้ ในการเข้ารับการตรวจสุขภาพหลังหายป่วยจาก COVID นั้น ควรห่างจากเมื่อหายดีแล้วอย่างน้อย 4 สัปดาห์ขึ้นไป
2. ควรดูแลตัวเองและคนใกล้ชิดให้ได้รับการฉีดวัคซีนครบตามสูตร อย่างน้อย 3 เข็ม เพราะการฉีดวัคซีนจะช่วยลดอาการรุนแรงที่เกิดจากการติดเชื้อได้ ทำให้เสี่ยงภาวะ Long COVID น้อยลง หรือหากมีอาการ Long COVID ก็จะเป็นเพียงแค่อาการสืบเนื่องที่ไม่รุนแรง และจะหายเองได้จนเป็นปกติในที่สุด
3. พักผ่อนให้เพียงพอ รับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ เพื่อให้ร่างกายแข็งแรง และมีภูมิคุ้มกันป้องกันการติดเชื้อซ้ำ
4. สวมหน้ากากอนามัย ล้างมือบ่อยๆ ดูแลสุขภาพอนามัยให้ดี เพื่อป้องกันการติดเชื้อซ้ำ

ท่ามกลางสถานการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัส COVID 19 เราไม่ได้เพียงแค่ต้องป้องกันตัวเองและดูแลคนใกล้ชิดไม่ให้ติดเชื้อเท่านั้น แต่เมื่อติดเชื้อแล้ว หายดีแล้ว ก็ยังจำเป็นต้องดูแลตัวเองและคนในครอบครัวให้ปลอดภัยจากภาวะ Long COVID ด้วย เพราะหากไม่ใส่ใจ ไม่ได้หมั่นสังเกตอาการและดูแลตัวเองให้ดี ก็อาจถูกภาวะ Long COVID รบกวนชีวิตจนเป็นอันตรายต่อสุขภาพกายและสุขภาพจิตได้

ซึ่งหากพบเห็นอาการผิดปกติที่กวนใจ ทำให้รู้สึกไม่สบายใจหลังหายจากการติดเชื้อแล้ว การเข้าพบแพทย์เพื่อขอคำแนะนำ ปรึกษา รวมถึงการขอรับการตรวจสุขภาพ ถือเป็นหนึ่งในแนวทางปฏิบัติที่ดี ที่จะช่วยสร้างความอุ่นใจได้มากขึ้น ทำให้หายกังวลใจ และกลับไปใช้ชีวิตได้อย่างมีความสุข เต็มศักยภาพได้อีกครั้ง