“โรคซึมเศร้า” รักษาได้...ขอแค่เข้าใจ

สถานการณ์รอบตัว ไม่ว่าจะดีหรือร้ายย่อมมีผลต่อความรู้สึกของคนที่พบเจอเสมอ บางคำพูด บางการกระทำ หรือบางเหตุการณ์อาจทำร้าย “จิตใจ” ของใครบางคนหรือตัวเราเอง โดยที่เราเองก็อาจไม่รู้ตัว
คนจำนวนมากมักไม่รู้ว่า กำลังมีคนใกล้ชิดเป็นโรคซึมเศร้าอยู่ และมีอีกหลายคนที่ไม่รู้ว่าตัวเองกำลังเป็นโรคซึมเศร้า ซึ่งเป็นเรื่องที่น่ากังวลอย่างยิ่ง เพราะโรคซึมเศร้านั้นจะส่งผลร้ายในระยะยาวได้อย่างมหาศาล
<h2>โรคซึมเศร้า คืออะไร? 
</h2>
โรคซึมเศร้า เป็นโรคทางจิตเวชชนิดหนึ่ง เกิดจากความผิดปกติของสารสื่อประสาทในสมอง 3 ชนิด คือ ซีโรโตนิน นอร์เอปิเนฟริน และโดปามีน ส่งผลให้เกิดความผิดปกติทั้งทางด้านอารมณ์  และทางด้านความคิด ทำให้พฤติกรรมเปลี่ยนไปจนส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน ใครก็ตามที่มีอาการหรือเป็นโรคนี้จึงควรเข้ารับการรักษาอย่างถูกต้องและเหมาะสมเหมือนการเป็นโรคอื่นๆ
<h2>สาเหตุและปัจจัยกระตุ้น “โรคซึมเศร้า” 
</h2>
นอกจากสารเคมีในสมองที่มีความสัมพันธ์ต่อภาวะทางอารมณ์แล้ว ยังมีปัจจัยอื่นๆ ที่เป็นตัวกระตุ้นให้เกิดโรคซึมเศร้าได้เช่นกัน
<ul>
<li aria-level="1">สาเหตุทางพันธุกรรม 
หากใครมีสมาชิกในครอบครัวเป็นโรคซึมเศร้าหรือโรคที่มีความผิดปกติทางอารมณ์ จะเพิ่มความเสี่ยงในการเป็นโรคซึมเศร้าได้มากกว่าคนทั่วไป  แต่ใช่ว่าทุกคนจะต้องเป็นโรคซึมเศร้า เพราะยังมีปัจจัยของสิ่งแวดล้อมและสถานการณ์ต่างๆ รอบตัว รวมถึงพฤติกรรมในการใช้ชีวิตของแต่ละคนด้วย</li>
<li aria-level="1">ความเจ็บป่วยทางร่างกาย 
นอกจากร่างกายที่จะต้องทนต่อความเจ็บป่วยแล้ว ผู้ป่วยย่อมความเครียดและความวิตกกังวลเกี่ยวกับภาวะความเจ็บป่วยนั้นด้วย ไม่ว่าจะเป็นเรื่องความรุนแรงของโรค หรือวิธีการรักษา  และยิ่งหากเป็นความเจ็บป่วยที่มีภาวะเรื้อรังยิ่งมีโอกาสเป็นโรคซึมเศร้ามากขึ้น ฉะนั้นหากคนที่ใกล้ชิดป่วยเป็นโรคเรื้อรังควรดูแลและใส่ใจสภาพจิตใจของผู้ป่วยให้มาก เหมือนกับการดูแลร่างกายเลยทีเดียว</li>
<li aria-level="1">เพศและฮอร์โมน 
พบว่า “ผู้หญิง” มีแนวโน้มที่จะเป็นภาวะซึมเศร้าได้มากกว่าผู้ชาย โดยเฉพาะในช่วงที่มีความแปรปรวนหรือความผิดปกติของฮอร์โมนก็สามารถทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ได้อย่างรวดเร็ว เช่น ช่วงตั้งครรภ์หรือหลังคลอดบุตร ผู้หญิงในวัยหมดประจำเดือน หรือบางคนในช่วงก่อนมีประจำเดือนอาจมีภาวะผิดปกติทางจิตใจ หากรุนแรงก็อาจเป็นการกระตุ้นให้เกิดภาวะซึมเศร้าได้</li>
<li aria-level="1">เหตุการณ์ในชีวิต 
หลายๆ เรื่องราวทั้งดีและไม่ดีที่เกิดขึ้นในชีวิต อาจมีบางเรื่องที่ไปกระตุ้นให้ผู้ป่วยเป็นโรคซึมเศร้าได้ โดยเฉพาะเรื่องที่กระทบกระเทือนจิตใจ เช่น การสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รัก การหย่าร้าง ความเครียดเรื่องสภาพการเงิน รวมถึงความเครียดเรื่องงาน แม้กระทั่งเหตุการณ์ดีๆ ที่ผู้ป่วยมีความสุขมากๆ ที่ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์อย่างรวดเร็วก็อาจเกิดภาวะซึมเศร้าได้เช่นกัน</li>
<li aria-level="1">การพักผ่อน 
การพักผ่อนไม่เพียงพอหรือมีปัญหาเกี่ยวกับการนอนแบบเรื้อรัง อาจเพิ่มโอกาสในการเป็นโรคซึมเศร้าได้ด้วย</li>
<li aria-level="1">ฤดูกาล 
ในฤดูหนาวจะมีช่วงเวลากลางคืนยาวกว่าเวลากลางวัน  หลายคนมักมีอารมณ์ดิ่งลงในช่วงนี้ รู้สึกเซื่องซึม เหนื่อยล้า ไม่มีความกระตือรือร้นในการใช้ชีวิตประจำวัน เราเรียกภาวะนี้ว่า โรคซึมเศร้าตามฤดูกาล (seasonal affective disorder) หรือย่อสั้นๆ ว่า “SAD” แต่อาการจะดีขึ้นเมื่อช่วงเวลานั้นผ่านไป</li>
</ul>
<ul>
<li aria-level="1">ปัจจัยอื่นๆ 
ยังมีอีกหลายปัจจัยที่สามารถกระตุ้นทำให้เกิดโรคซึมเศร้าได้
<ul>
<li>การไม่ชอบพบปะผู้คน ชอบแยกตัวออกจากสังคม</li>
<li>การถูกทอดทิ้ง หรือถูกทารุณกรรมในวัยเด็ก</li>
<li>ไม่เคารพในตัวเอง</li>
<li>ดื่มแอลกอฮอล์ หรือใช้สารเสพติดบางชนิดเป็นประจำ เช่น ยานอนหลับ</li>
</ul>
</li>
</ul>
<h2>“โรคซึมเศร้า” รักษาหายได้  แค่เข้าใจโรค 
</h2>
โรคซึมเศร้าเป็นโรคที่มีโอกาสรักษาให้หายได้ เพียงต้องได้รับการรักษาอย่างถูกต้องและเหมาะสม ต้องมีการสอบถามอาการ ผลกระทบที่เกิดขึ้น เพื่อประเมินระดับความรุนแรง สำรวจโรคประจำตัว ยาที่รับประทานเป็นประจำ ไปจนถึงการใช้ชีวิตประจำวัน จากนั้นแพทย์เฉพาะทางจะเป็นผู้ประเมินว่าควรรักษาแบบใด ดังนั้นถ้าหากสงสัยว่าตนเองหรือคนใกล้ชิดมีอาการบ่งชี้ว่าอาจเป็นโรคซึมเศร้าควรรีบมาพบแพทย์ทันที เพราะการได้รับการรักษาเร็วจะเป็นการเพิ่มโอกาสในการหายได้เร็วและดีกว่า
<ul>
<li aria-level="1">การรักษาด้วยจิตบำบัด (psychotherapy) 
ผู้ป่วยบางรายสามารถรักษาได้โดยวิธีการทำจิตบำบัด หรือบางรายรักษาด้วยยาแต่ก็ต้องใช้จิตบำบัดควบคู่ไปด้วย ซึ่งการทำจิตบำบัดนั้นมีหลายวิธี เช่น</li>
</ul>
<ul>
<li style="list-style-type: none;">
<ul>
<li aria-level="1">การบำบัดทางความคิดและพฤติกรรม (cognitive-behavioral therapy; CBT)</li>
<li aria-level="1">การบำบัดแบบประคับประคอง (supportive psychotherapy)</li>
<li aria-level="1">จิตบำบัดสัมพันธภาพระหว่างบุคคล (interpersonal therapy;IPT) เป็นต้น</li>
</ul>
</li>
</ul>
ทั้งนี้ต้องเลือกวิธีบำบัดตามความเหมาะสมของผู้ป่วย ซึ่งมีการศึกษาพบว่าการรักษาด้วยยาควบคู่ไปกับการทำจิตบำบัดเป็นวิธีที่ได้ผลดีที่สุด
<ul>
<li aria-level="1">การรักษาด้วยยา (pharmacological treatment) 
ใช้ยารักษาอาการซึมเศร้า เพื่อช่วยปรับสารสื่อประสาทในสมองให้กลับสู่สมดุล ส่วนระยะเวลาการรักษาขึ้นอยู่กับระดับความรุนแรงของโรค อาจรักษาด้วยจิตบำบัดควบคู่ไปด้วย  สิ่งสำคัญของการรักษาด้วยยาคือห้ามหยุดยาเองเด็ดขาด ต้องอยู่ในดุลพินิจของแพทย์เท่านั้น  เพราะมีรายงานพบว่า หากหยุดยาก่อนกำหนดผู้ป่วยมักจะมีอาการกำเริบได้มากถึงร้อยละ 80</li>
<li aria-level="1">การรักษาด้วยวิธีอื่นๆ</li>
</ul>
<ul>
<li style="list-style-type: none;">
<ul>
<li aria-level="1">การรักษาด้วยอุปกรณ์ปล่อยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (transcranial magnetic stimulation; TMS) 
เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่รักษาด้วยยาไม่ได้ผล หรือมีข้อห้ามในการให้ยารักษา เป็นการรักษาโดยใช้อุปกรณ์ที่ปล่อยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าผ่านหนังศีรษะ เพื่อสร้างสนามแม่เหล็กเหนี่ยวนำให้เกิดกระแสไฟฟ้ากระตุ้นเซลล์สมอง</li>
<li aria-level="1">การรักษาด้วยไฟฟ้า (electroconvulsive therapy)</li>
</ul>
</li>
</ul>
เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยา หรือมีอาการรุนแรงมากเฉียบพลัน รวมถึง ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการฆ่าตัวตายสูง
ในแต่ละวันที่ผ่านพ้นไป&#8230;เราไม่มีทางรู้ได้เลยว่าใครพบเจออะไรมาบ้าง ฉะนั้นเราควรถนอมน้ำใจของคนรอบข้างอยู่เสมอ เพราะบางเรื่อง&#8230;บางคำพูดอาจกระทบจิตใจใครจนเกิดแผลโดยที่เราไม่รู้ตัว
&#8230;อย่าปล่อยให้ “โรคซึมเศร้า” กัดกร่อนความสุขของคนที่คุณรักและตัวคุณเอง&#8230;
&nbsp;
พญ. อัญชุลี ธีระวงศ์ไพศาล 
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านจิตแพทย์ทั่วไป และจิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น 
ศูนย์อายุรกรรม โรงพยาบาลพญาไท นวมินทร์

โรคซึมเศร้าเกิดจากความผิดปกติของสารสื่อประสาทในสมอง 3 ชนิด คือ ซีโรโตนิน นอร์เอปิเนฟริน และโดปามีน ส่งผลให้เกิดความผิดปกติทั้งทางด้านอารมณ์และความคิด

บริการ

บทความ

เกี่ยวกับเรา

สาขาโรงพยาบาล

“โรคซึมเศร้า” รักษาได้...ขอแค่เข้าใจ

Tel

Email

บริการ

บทความ

เกี่ยวกับเรา

สาขาโรงพยาบาล