---

ก่อนหน้านี้การจัดฟันจะถูกมองว่าเป็นค่านิยมในเรื่องของการรักสวยรักงาม ผู้ใหญ่ก็มักจะรู้สึกว่าตนเองไม่เหมาะที่จะทำ เห็นว่าเป็นเรื่องของแฟชั่นสำหรับเด็กๆ แต่จริงๆ แล้วการจัดฟันในหลายๆ เคสมันเหมือนการเปลี่ยนชีวิตให้คนไข้เลย เปลี่ยนทั้งรอยยิ้ม เปลี่ยนทั้งความมั่นใจ บางคนมีบุคลิกภาพที่ดีขึ้นทันที นี่ยังไม่นับรวมถึงสุขภาพฟันและสุขภาพในช่องปากซึ่งเป็นหัวใจหลักของการจัดฟันเลยนะ

---

เมื่อครั้งที่ ทพ. พลกร บูรณะประเสริฐสุข เป็นทันตแพทย์ใช้ทุนอยู่นั้น คุณหมอได้รับการบรรจุเป็นอาจารย์แพทย์ที่ภาควิชาวิทยาระบบบดเคี้ยว คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล จึงทำให้คุณหมอได้ศึกษาต่อเฉพาะทางด้านนี้ไปด้วย ซึ่งในภาควิชาวิทยาระบบบดเคี้ยว หลักๆ จะเป็นการดูแลรักษาเกี่ยวกับการดูแลเรื่องการบดเคี้ยว ความผิดปกติของกล้ามเนื้อ/ข้อต่อขากรรไกร การแก้ปัญหาการนอนกัดฟัน รวมถึงภาวะการนอนกรนด้วย ซึ่งคุณหมอเล่าให้ฟังว่า. . .

“ระหว่างที่ใช้ทุนเป็นอาจารย์ทันตแพทย์อยู่นั้น หมอพบว่าในประเทศไทยมีหมอด้านการบดเคี้ยวอยู่น้อยมาก เรียกว่ามีแค่หลักสิบ หมอจึงตัดสินใจเรียนต่อเฉพาะทางด้านนี้ไปด้วยเลย หลังจากเรียนจบก็ได้ทำงานที่มหาวิทยาลัยมหิดลอยู่ราว 5 ปี จากนั้นก็ได้มาเรียนต่อด้านทันตกรรมจัดฟัน หลักสูตรทันตแพทย์ประจำบ้าน มหาวิทยาลัยมหิดล และได้รับวุฒิบัตรจากราชวิทยาลัยทันตแพทย์แห่งประเทศไทย”

ทันตแพทย์กับดูแลคนไข้ใน 3 กลุ่มหลัก

• กลุ่มที่ 1 คือคนไข้ด้านบดเคี้ยวหรือมีความผิดปกติของกล้ามเนื้อบดเคี้ยว/ข้อต่อขากรรไกร
• กลุ่มที่ 2 คือคนไข้จัดฟัน ซึ่งคนไข้ก็มีตั้งแต่อายุน้อยๆ ที่มีขากรรไกรเล็กกว่าปกติ หรือฟันขึ้นผิดปกติ มีผลต่อโครงสร้างใบหน้าและการสบฟัน รวมทั้งพฤติกรรมช่องปากที่ไม่เหมาะสม เช่น การดูดนิ้ว กัดเล็บ หายใจทางปากเป็นต้น ซึ่งต้องนำความรู้ทั้งทางด้านการบดเคี้ยวและการจัดฟันมาใช้ในการรักษา ซึ่งในเด็กก็จะเป็นการจัดฟันโดยใช้เครื่องมือง่ายๆ ชนิดถอดได้ ในคนไข้กลุ่มวัยรุ่นและวัยผู้ใหญ่ก็จะมีการติดอุปกรณ์ที่ฟัน หรือในรายที่มีความผิดปกติมากๆ ก็จะมีการจัดฟันร่วมกับการผ่าตัดขากรรไกร โดยจะทำงานร่วมกับทันตแพทย์ที่เชี่ยวชาญในการผ่าตัดขากรรไกรด้วย
• กลุ่มที่ 3 คือคนไข้ที่มีปัญหาเรื่องการนอนกรน และการหยุดหายใจขณะหลับอันเนื่องมาจากมีขากรรไกรเล็กเกินไป คุณหมออธิบายว่า ให้ลองจินตนาการถึงภายในช่องปากที่จะมีเนื้อเยื่อต่างๆ มีลิ้น มีทางเดินหายใจ ลองเปรียบว่าช่องปากเป็นบ้าน ถ้าบ้านเราเล็ก แคบ ของต่างๆ ในบ้านมันก็จะแน่นจะรก เวลาเดินก็จะชนข้าวของ ก็เหมือนกับคนที่ขากรรไกรเล็กกว่าปกติทำให้มีช่องปากเล็ก ถ้าเป็นในเด็กก็จะรักษาด้วยการขยายขากรรไกร แต่สำหรับผู้ใหญ่ก็จะเป็นการผ่าตัด ซึ่งเหมือนกับการขยายบ้านให้โอ่โถงกว้างขวางขึ้น การเดินเข้าออกก็จะได้สะดวก เหมือนหายใจสะดวกขึ้น นี่ก็เป็นการแก้ไขเรื่องการนอนกรน หรือการหยุดหายใจขณะหลับได้วิธีหนึ่ง. . .

“โดยส่วนใหญ่แล้ว เมื่อทันตแพทย์เปิดปากคนไข้ ก็จะมองดูส่วนที่นอกเหนือจากฟันด้วย คือมองลิ้น มองลิ้นไก่ มองเนื้อเยื่อที่อยู่ภายในช่องปาก บางทีมันดูแน่นมาก ลิ้นอุดกลั้นมาก ก็ต้องสงสัยแล้วว่ามีปัญหาหรือไม่ หรือบางทีหมอก็จะมองจมูกไปด้วย หลายครั้งที่พบว่ามีเนื้อเยื่อในจมูกดูตันๆ ด้วย ก็จะถามคนไข้ว่าเป็นภูมิแพ้ไหม นอนกรนไหม หมอก็จะแนะนำให้ไปพบแพทย์ที่ดูแลเรื่องการนอนหลับ การนอนกรน พบคุณหมอหู คอ จมูก หรือคุณหมอด้านทรวงอก ก็จะมีการวางแผนรักษาร่วมกัน ในกรณีที่มีปัญหาขากรรไกรเล็กก็ควรได้รับการแก้ไข ตัวหมอมีความเชี่ยวชาญด้านการจัดฟัน ก็จะดูแลเรื่องการจัดฟัน ส่วนคุณหมอที่ดูแลเรื่องการผ่าตัดก็จะช่วยกันรักษาคนไข้ให้ได้ผลออกมาดีที่สุด”

จัดฟัน มากกว่าสุขภาพปากและฟัน ยังสำคัญกับสุขภาพร่างกาย

มากกว่าสุขภาพฟันและคุณภาพในการขบเคี้ยวอาหาร การจัดฟันยังช่วยสร้างรอยยิ้มที่สวยงาม เสริมสร้างบุคลิกภาพให้คนไข้กลับมามีความมั่นใจ ในบางคนเหมือนเป็นการเปลี่ยนชีวิตไปเลย จากคนที่ไม่มั่นใจในรอยยิ้ม ในการพูด เขาก็สามารถออกไปทำงานได้อย่างมั่นใจ หรือในกลุ่มคนไข้ที่มีปัญหาเรื่องการนอนกรนหรือการมีภาวะหยุดหายใจขณะหลับก็อาจสร้างปัญหาให้คู่ชีวิตไม่อยากนอนร่วมเตียงด้วย เพราะรบกวนการนอน นอนหลับยาก จึงควรได้รับการแก้ไข

ยิ่งไปกว่านั้น อาการนอนกรนและการมีภาวะหยุดหายใจขณะหลับยังทำให้คนไข้มีโรคแทรกซ้อนขึ้นมาได้จากการที่ออกซิเจนไปเลี้ยงสมองไม่เพียงพอ ทำให้สมองต้องทำงานหนักขึ้น หัวใจก็เช่นกัน จึงเพิ่มความเสี่ยงการเป็นโรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ และโรคหลอดเลือดสมอง ไปจนถึงการเกิดภาวะเสื่อมสมรรถภาพทางเพศได้อีกด้วย ภาวะการนอนหลับไม่สนิทยังทำให้เกิดอาการเพลียกลางวัน ประสิทธิภาพในการทำงานก็ลดลง และก่อให้เกิดอุบัติเหตุได้บ่อยครั้ง. . .

“หมอคิดว่า มากกว่าการรักษาโรค คือการมอบคุณภาพชีวิตที่ดีให้กับคนไข้ มันเป็นเหมือนแรงผลักดันให้หมอมุ่งมั่นที่จะปรับปรุงชีวิตของคนไข้ให้ดีขึ้นให้ได้ จากที่เคยคิดว่าเรื่องของการจัดฟันเป็นการช่วยให้คนไข้เคี้ยวอาหารได้ดีขึ้น หรือเป็นเรื่องของการมีรอยยิ้มที่สวยงาม ซึ่งหมอก็รู้สึกภูมิใจมากแล้ว แต่การทำให้คนไข้มีคุณภาพชีวิตดีขึ้นได้ด้วย เป็นสิ่งที่ทำให้หมอรู้สึกมีความสุข คือเราเห็นชัดเจนได้จริงๆ จากความรู้สึกของคนไข้ที่ส่งมา”

นวัตกรรมสำคัญ เพิ่มการจัดฟันให้สวยงามและมีคุณภาพ

เมื่อกล่าวถึงนวัตกรรมการจัดฟันที่ได้รับความนิยมมากขึ้นในปัจจุบัน ก็คืออุปกรณ์จัดฟันแบบใส ซึ่งสามารถใช้จัดฟันได้ตั้งแต่วัยรุ่นจนถึงวัยผู้ใหญ่ ข้อดีอีกอย่างคือ คนไข้จะเจ็บน้อยมากหรือบางคนแทบจะไม่เจ็บเลย อาจจะแค่รู้สึกตึงๆ ที่ฟัน แล้วฟันก็จะค่อยๆ ขยับเคลื่อนทีละนิด แต่ให้ผลการรักษาที่ดีเหมือนกับการจัดฟันแบบดั้งเดิม การทำความสะอาดง่าย ไม่มีปัญหาลวดทิ่มแก้มเหมือนการจัดฟันแบบติดเหล็ก เมื่อก่อนเครื่องมือแบบใสไม่เป็นที่นิยมเพราะยังอยู่ในช่วงของการพัฒนา แต่ปัจจุบันเครื่องมือจัดฟันแบบใสมีหลายแบบมาก และก็ควรเลือกให้เหมาะสมกับผู้ป่วยในแต่ละรายที่มีความซับซ้อนแตกต่างกันไป

ซึ่งการจัดฟันแบบใสบางยี่ห้อได้ผสานเทคโนโลยีสามมิติและการทำนายผลการรักษาคร่าวๆ ได้ แต่สิ่งสำคัญคือการวางแผนการรักษาจากทันตแพทย์จัดฟัน ในการแก้ไขความผิดปกติของผู้ป่วย เราคือแพทย์ผู้ให้การรักษาผู้ป่วย มิใช่ให้ AI เป็นผู้รักษา เพราะสิ่งที่เกิดขึ้นในช่องปากจริงๆ อาจจะไม่เหมือนกับที่คอมพิวเตอร์คาดคะเนไว้ อันเนื่องจากหลายปัจจัย เช่น ความร่วมมือของผู้ป่วยในการรักษา พฤติกรรมภายในช่องปาก แรงบดเคี้ยว เป็นต้น. . .

“แม้จะเป็นอุปกรณ์ที่พัฒนาขึ้นมาเพียงไม่นาน แต่ด้วยวิธีและหลักคิดในการรักษาและการใช้เครื่องมือของทันตแพทย์จัดฟันที่ได้รับการฝึกฝนมาอย่างดี ทำให้การจัดฟันแบบใสมีประสิทธิภาพเท่าเทียมกับการจัดฟันแบบดั้งเดิม และในบางรายก็ใช้ระยะเวลาในการรักษาที่น้อยลงด้วย”

การจัดฟันของคนไข้แต่ละวัย ในวัตถุประสงค์ที่แตกต่าง

คนไข้ส่วนใหญ่ที่ต้องการจัดฟันมักเป็นวัยรุ่นและวัยทำงาน เพราะต้องการมีฟันที่สวยงาม มีรอยยิ้มที่น่าประทับใจ ซึ่งจะเป็นพื้นฐานอย่างหนึ่งในการสร้างคุณภาพชีวิตที่ดี แต่ปัจจุบันมีคนไข้ที่อยู่ในวัยผู้ใหญ่มากขึ้น เพราะเมื่อถึงจุดหนึ่งเมื่อฟันเกิดความผิดปกติ มีการล้ม ซ้อนหรือเกทับเกิดขึ้น ก็ทำให้การดูแลความสะอาดฟันนั้นยากขึ้น การจัดฟันจะช่วยทั้งในเรื่องของการบดเคี้ยวอาหาร และทำให้มีการเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อมภายในช่องปาก ที่คนไข้จะสามารถดูแลความสะอาดปากและฟันได้ดีกว่าเดิม รวมถึงความสวยงามในการเรียงตัวของฟันก็เพิ่มขึ้นด้วย

หรือกรณีคนไข้ผู้ใหญ่ที่ใส่ฟันปลอมไม่ได้ เนื่องจากในขณะที่มีการสูญเสียฟันไปแล้วไม่ได้ทำการรักษาต่อเนื่อง เมื่อระยะเวลาผ่านไปนานๆ ฟันซี่อื่นๆ ก็เริ่มรวน ช่องว่างที่จะใส่ฟันปลอมก็ไม่เพียงพอที่จะทำได้อย่างมีคุณภาพ ทันตแพทย์ด้านฟันปลอมก็จะส่งคนไข้มาให้ทำการจัดฟันให้ก่อนเพื่อให้พร้อมต่อการใส่ฟันปลอม

“สุดท้ายแล้ว แม้หมอจะมีความรู้ด้านการจัดฟันมากกว่าคนไข้ แต่หมอจะต้องเป็นผู้ฟังที่ดีด้วย เพราะเป็นสิ่งสำคัญที่จะทำให้เราเข้าใจว่าที่คนไข้ที่เดินเข้ามาหาเรานั้น เขาอยากได้อะไร เมื่อเราได้ฟังสิ่งที่เขาเล่า รู้ว่าเขาใช้ชีวิตอย่างไร ความต้องการที่แท้จริงก็จะค่อยๆ แสดงออกมา เพราะการจัดฟันต้องใช้ระยะเวลานาน 2-3 ปีหรือมากกว่านั้น เขาต้องมีความตั้งใจจริง ต้องใช้ทั้งเวลาและมีค่าใช้จ่าย ดังนั้นเราต้องทำให้ตรงกับความต้องการของเขาให้ได้มากที่สุด และเราจะรู้ได้ก็ต่อเมื่อเราฟังเขาจริงๆ”

ให้ความรู้ สร้างความเข้าใจ ในเรื่องของฟัน

ด้วยคุณหมอพลกร เคยเป็นอาจารย์แพทย์ทันตกรรมมาก่อน ทุกวันนี้คุณหมอจึงยังเขียนบทความความรู้และเป็นผู้ตอบปัญหาสุขภาพฟัน โดยเฉพาะในเรื่องของการจัดฟันอยู่เสมอ โดยใช้ช่องทางออนไลน์ต่างๆ คุณหมอบอกว่า. . . “ณ ปัจจุบันผู้ป่วยยังขาดความรู้ความเข้าใจเยอะพอสมควร อาจจะมีเรื่องการจัดฟันแฟชั่น หรือการจัดฟันเถื่อน หมอจึงอยากเป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยให้เกิดความรู้ที่ถูกต้อง เป็นการสร้างภูมิคุ้มกันที่ดีให้กับคนทั่วไปและคนไข้ เพื่อที่จะเข้าใจ และสามารถตัดสินใจเลือกการรักษาได้อย่างถูกต้อง”