นอกจากความกังวลใจของคุณพ่อคุณแม่ ที่เห็นลูกสาวมีการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายก่อนวัยอันควร เช่น เริ่มมีหน้าอก กลิ่นตัว สิว ขนรักแร้ หรือมีประจำเดือน และไม่รู้จะหาทางออกอย่างไร แนะนำให้พาบุตรหลานไปพบแพทย์เพื่อรับการรักษา เพราะภาวะเป็นหนุ่มเป็นสาวก่อนวัยแบบนี้ อาจนำไปสู่ปัญหาอื่น อย่างเรื่องความสูง การเข้าสังคม ซึ่งทำลายความมั่นใจและความปลอดภัยของลูกได้ ดังนั้นจึงควรรับคำปรึกษาจากแพทย์ เพื่อรับมือกับปัญหาได้อย่างถูกต้อง

ภาวะเป็นสาวก่อนวัย คืออะไร

โดยปกติ เด็กจะเริ่มเข้าสู่วัยสาวเมื่ออายุ 8-13 ปี แต่หากมีการเปลี่ยนแปลงของเต้านมก่อนอายุ 8 ปี หรือมีประจำเดือนก่อนอายุ 9 ปี จัดว่าอยู่ในภาวะเป็นสาวก่อนวัย

ภาวะนี้เริ่มต้นจากเต้านมมีการพัฒนา คลำได้เป็นก้อนบริเวณใต้ลานหัวนม อาจรู้สึกเจ็บหรือไม่ก็ได้ หลังจากนั้นเต้านมจะขยายขนาดมากขึ้นเรื่อยๆ พร้อมกับการเจริญเติบโตแบบก้าวกระโดด ซึ่งระยะนี้ใช้เวลา 1-3 ปีก่อนเริ่มมีประจำเดือน

เพราะอะไร ลูกจึงเป็นสาวก่อนวัย

ปัจจุบัน ยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัดของภาวะนี้ แต่พบว่ามีปัจจัยที่อาจเกี่ยวข้อง ดังนี้

พันธุกรรม – ครอบครัวมีประวัติเป็นสาวก่อนวัย เช่น แม่มีประจำเดือนเร็ว หรือพ่อเสียงแตกและมีหนวดเร็วกว่าเพื่อน
ประวัติในอดีต – เด็กที่มีน้ำหนักแรกคลอดน้อย หรือมีประวัติการชักมาก่อน
ภาวะโภชนาการ – เด็กที่มีน้ำหนักเกินเกณฑ์ หรือน้ำหนักตัวเพิ่มอย่างรวดเร็ว มีโอกาสเป็นหนุ่มเป็นสาวก่อนวัยเพิ่มขึ้น
สิ่งแวดล้อม – การได้รับสารต่างๆ ในชีวิตประจำวัน รวมถึงอาหารที่ปนเปื้อนฮอร์โมนโดยไม่ได้ตั้งใจ ก็มีส่วนทำให้เด็กเข้าสู่วัยสาวเร็วขึ้นได้
พยาธิสภาพ
- พยาธิสภาพในสมอง เช่น เนื้องอกบริเวณต่อมใต้สมอง หรือเนื้องอกในส่วนอื่นที่กระตุ้นให้มีการสร้างฮอร์โมนเพศได้ หรืออาจเกิดจากสมองขาดออกซิเจน ได้รับการฉายรังสีบริเวณสมองมาก่อน
- พยาธิสภาพที่ต่อมเพศ เช่น เนื้องอกหรือถุงน้ำในรังไข่

วินิจฉัยอย่างไร หากลูกเป็นหนุ่มเป็นสาวก่อนวัย

แพทย์จะซักประวัติและตรวจร่างกายโดยละเอียด
การตรวจเพิ่มเติมในห้องปฏิบัติการ
- ตรวจหาอายุกระดูก โดยการเอ็กซเรย์ข้อมือด้านซ้าย โดยเด็กที่มีภาวะเป็นสาวก่อนวัยมักมีอายุกระดูกล้ำหน้ากว่าอายุจริง วิธีนี้แพทย์สามารถประเมินความสูงสุดท้ายเมื่อโตเป็นผู้ใหญ่ได้โดยคร่าว
- อัลตราซาวด์บริเวณช่องท้องและอุ้งเชิงกราน มีประโยชน์ในการหาเนื้องอกหรือถุงน้ำในรังไข่
- วัดระดับฮอร์โมนในเลือด โดยเจาะเลือดก่อนและหลังการกระตุ้นด้วย GnRH analog (GnRH stimulation test)

“เป็นสาวก่อนวัย” ส่งผลกระทบอะไรบ้าง

ผลกระทบด้านร่างกาย จากการที่มีฮอร์โมนเพศในปริมาณสูงกว่าปกติ ทำให้ช่วงแรกนั้นเด็กเจริญเติบโตแบบก้าวกระโดด สูงเร็วกว่าเพื่อนวัยเดียวกัน สูงโตเร็วกว่าปกติ ฮอร์โมนนี้ยังทำให้กระดูกปิดตัวเร็ว หยุดการเจริญเติบโตเร็ว ระยะเวลาในการเจริญเติบโตของวัยเด็กสั้นกว่าปกติ ทำให้เตี้ยเมื่อเป็นผู้ใหญ่
ผลกระทบด้านจิตใจและสังคม เมื่อสรีระภายนอกเติบโตและจิตใจยังเป็นเด็ก อาจทำให้เด็กเกิดความกังวลที่ร่างกายตัวเองแตกต่างจากเพื่อนวัยเดียวกัน มีพฤติกรรมแยกตัว อาย ไม่กล้าเข้าสังคม บางคนมีประจำเดือนเร็วก็อาจไม่มีความมั่นใจและมีปัญหาด้านการดูแลความสะอาด รวมถึงปัญหาภัยคุกคามทางเพศและถูกล่อลวงได้ง่าย บางรายมีอารมณ์แปรปรวนและรุนแรงขึ้น

การรักษา ทำได้อย่างไร

แพทย์จะรักษาตามสาเหตุที่ค้นพบบางรายต้องให้ยาฉีดเพื่อยับยั้งการสร้างฮอร์โมนจากต่อมใต้สมอง ลดการสร้างฮอร์โมนเพศ ชะลอการปิดการเจริญเติบโตของกระดูก ช่วยให้ความสูงในอนาคตใกล้เคียงความสูงที่มากที่สุดตามศักยภาพได้ ทั้งนี้ วิธีการรักษาจะพิจารณาเป็นรายๆ ตามความเหมาะสม

พญ. พลินี ศิริธรรม

กุมารแพทย์ด้านโรคต่อมไร้ท่อและเมตาบอลิสมในเด็ก

ศูนย์สุขภาพเด็กและวัยรุ่น

โรงพยาบาลพญาไท 3

พ่อแม่จะทำอย่างไร เมื่อลูกเป็นสาวก่อนวัย