อยากให้ลูกสูง หรือกลัวลูกเตี้ยกว่าเกณฑ์ปกติ ต้องเฝ้าสังเกตและรีบปรึกษาแพทย์

พ่อแม่หลายท่านอาจกำลังเป็นกังวลอยู่ว่า เมื่อบุตรของท่านประสบปัญหาตัวเตี้ย ตัวเล็ก เมื่อเทียบกับเด็กในวัยเดียวกัน ลูกตัวเล็กทั้งที่พ่อแม่สูง หรือลูกกำลังหยุดหรือชะลอการเจริญเติบโต เพราะความสูงมีผลต่อร่างกายและจิตใจ รวมไปถึงบุคคลิกภาพของเด็กในอนาคต ซึ่งถ้าพ่อแม่รู้ปัญหาได้เร็วก็สามารถป้องกันและแก้ไขได้ทัน

แพทย์หญิงนวลผ่อง เหรียญมณี กุมารแพทย์เฉพาะทางด้านโรคต่อมไร้ท่อ เบาหวาน และการเจริญเติบโต ศูนย์สุขภาพเด็ก โรงพยาบาลพญาไท 2 ได้เผยว่า ปัจจัยที่มีผลต่อการเจริญเติบโตของเด็กเกิดจากเกิดจากพันธุกรรม

ปัจจุบันมีพ่อแม่ผู้ปกครองเข้าไปปรึกษาเรื่องเด็กโตช้าประมาณร้อยละ 10 แต่ทั้งนี้พบว่า กว่าร้อยละ 60 เกิดจากพันธุกรรม คือมีพ่อแม่หรือประวัติของปู่ย่าตายายที่ตัวเล็กมาก่อนเป็นส่วนใหญ่ นอกจากนั้นแล้ว ความผิดปกติจากโรคบางชนิดหรือฮอร์โมนที่อาจเป็นสาเหตุทำให้เด็กตัวเตี้ย ได้แก่

• ภาวะขาดฮอร์โมนเจริญเติบโต
• ภาวะขาดไทรอยด์ฮอร์โมน

ซึ่งในสองกรณีหลังนี้ ต้องได้รับการรักษาจากแพทย์จึงจะหายเป็นปกติ และกลับมาเติบโตสมวัยได้

จะทราบได้อย่างไร ? ว่าเด็กตัวเตี้ยกว่าเกณฑ์หรือเติบโตช้าผิดปกติ

โดยพื้นฐานแล้ว เด็กผู้หญิงจะทะยานความสูงหรือโตเร็วเมื่อเริ่มเข้าสู่วัยรุ่น ช่วงอายุเฉลี่ยประมาณ 10-11 ปี และจะหยุดการเจริญเติบโตที่อายุประมาณ 16 ปี ส่วนเด็กผู้ชายจะช้ากว่าผู้หญิง คือจะเริ่มทะยานความสูงเมื่อผ่านช่วงวัยรุ่นไประยะหนึ่งแล้ว ประมาณอายุ 12-15 ปี และจะหยุดโตเมื่ออายุ 18 หรือในบางคนที่พัฒนาการช้ากว่าเพื่อน อาจจะโตไปได้ถึงอายุประมาณ 20 ปี เราจึงจะเห็นว่าในช่วงเด็กตอนปลายเข้าสู่วัยรุ่นผู้หญิงอาจจะสูงกว่าผู้ชาย แต่หลังจากนั้นอีกพักหนึ่ง ผู้ชายก็จะแซงหน้า โดยช่วงความสูงของผู้ชายไทยปกติ จะอยู่ที่ 160-180 เซนติเมตร ส่วนผู้หญิงอยู่ที่ 150-170 เซนติเมตร

การประเมินการเจริญเติบโตว่าปกติหรือไม่ สามารถทราบได้จากการวัดส่วนสูง แล้วนำไปเปรียบเทียบกับมาตรฐานการเจริญเติบโตปกติ ถ้าความสูงมีค่าต่ำไปจากมาตรฐานที่ปกติก็ถือว่าเตี้ย หรือ ประเมินจากอัตราการเพิ่มส่วนสูงต่อปี ดังต่อไปนี้

เด็กที่สงสัยว่าจะมีการเจริญเติบโตผิดปกติควรได้รับการตรวจวินิจฉัยโดยแพทย์แต่เนิ่นๆ เนื่องจากบางภาวะสามารถให้รักษาได้ และได้ผลดีกว่าหากรักษาตั้งแต่อายุน้อยๆ ไม่ควรรอจนอายุมาก หรือจนมีลักษณะเป็นหนุ่มสาวจึงค่อยมาพบแพทย์ เพราะทำให้การรักษาไม่ได้ผลดีเท่าที่ควร หรือไม่ได้ผลเลย

ฮอร์โมนเจริญเติบโตคืออะไร ?

ฮอร์โมนเจริญเติบโต หรือเรียกว่าโกรทฮอร์โมน (growth hormone) เป็นฮอร์โมนชนิดหนึ่งที่ผลิตจากต่อมใต้สมอง ซึ่งเป็นต่อมเล็กๆ อยู่บริเวณตรงกลางของสมอง ทำหน้าที่ให้เด็กมีการเจริญเติบโตปกติตามวัย และยังมีผลต่อกระบวนการสร้างน้ำตาลในกระแสเลือดด้วย ถ้าต่อมใต้สมองมีความผิดปกติ จะเป็นเหตุให้ต่อมดังกล่าวหยุดผลิตฮอร์โมนเจริญเติบโตหรือผลิตได้น้อยลง และเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เด็กเจริญเติบโตช้าและตัวเตี้ย

การตรวจหาความผิดปกติที่เกิดจากการขาดฮอร์โมนเติบโต

การตรวจหาระดับฮอร์โมนเติบโตแตกต่างไปจากการเจาะเลือดโดยทั่วไป จำเป็นต้องให้ยากินกระตุ้นการหลั่งฮอร์โมนเติบโตก่อน ดังนั้นคนไข้ต้องงดอาหารก่อนวันทดสอบ ระหว่างการทดสอบคนไข้ จะอยู่ภายใต้การดูแลของพยาบาลและแพทย์อย่างใกล้ชิด

การตรวจความผิดปกติที่เกิดจากการขาดไทรอยด์ฮอร์โมน

ทำได้โดยเจาะเลือดตรวจหาระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนเพียงครั้งเดียว หากพบว่าขาดจริง การรักษาทำโดยการให้ฮอร์โทนทดแทนทางปาก

การรักษาภาวะการเจริญเติบโตช้า หรือเตี้ยกว่าปกติที่มีสาเหตุจากพันธุกรรม

แม้หลีกเลี่ยงสาเหตุหลักไม่ได้ แต่ก็มีปัจจัยที่จะส่งเสริมให้เด็กเติบโตเหนือพันธุกรรมได้ นั่นคือ การรับประทานอาหารที่ดี ออกกำลังกายดี และเข้านอนเร็ว ซึ่งกลุ่มอาหารหลักที่ขาดไม่ได้เลยคือ โปรตีนจากเนื้อสัตว์ต่างๆ เพราะเป็นสารอาหารที่จะช่วยกระตุ้นการเสริมสร้างฮอร์โมนการเติบโตแบบธรรมชาติในตัวเด็ก นอกจากนี้ก็ต้องได้รับพลังงานหรือแคลอรีที่เพียงพอและเหมาะสมจากคาร์โบไฮเดรต รวมไปถึงวิตามินและแร่ธาตุต่างๆ เช่น แคลเซียม ซึ่งจะช่วยเสริมสร้างมวลกระดูกและแร่ธาตุสังกะสีที่มีข้อมูลว่าช่วยทำให้การเจริญเติบโตดีขึ้น

การรักษาคนไข้ที่ขาดฮอร์โมนเติบโต ทำโดยการฉีดฮอร์โมนเติบโตเข้าใต้ผิวหนัง

คนไข้ที่จะตอบสนองดีต่อการให้การรักษาด้วยการฉีดฮอร์โมนเติบโต คือคนไข้ที่ขาดฮอร์โมนเติบโตจริงๆ หากขาดมากจะตอบสนองดีกว่ารายที่ขาดไม่มาก ดังนั้นก่อนให้ฮอร์โมนเติบโตจึงจำเป็นต้องทำการทดสอบทุกราย

เด็กแต่ละคนนั้นล้วนมีสัดส่วน รูปร่างและความสูงที่แตกต่างกันไป บางคนอาจจะมีรูปร่างกะทัดรัด แต่อยู่ในเกณฑ์ปกติ ซึ่งไม่ใช่เรื่องแปลกหรือน่ากังวลจนเกินกว่าเหตุ หากพ่อแม่อยากให้ลูกมีพัฒนาการด้านการเจริญเติบโตที่ดีกว่าปกติ ก็ต้องส่งเสริมเรื่องอาหาร ทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ การออกกำลังกาย และการนอนหลับให้เพียงพอ เพราะ growth hormone จะถูกผลิตและหลั่งออกมาจากต่อมใต้สมองขณะที่เด็กนอนหลับและเมื่อออกกำลังกายอีกด้วย