คุณเคยเป็นเช่นนี้หรือไม่? ไม่รู้ว่าอวัยวะบางอย่างในร่างกายสำคัญอย่างไร ทำหน้าที่อะไร จนวันที่เกิดปัญหากับอวัยวะนั้นๆ เช่นเดียวกับ “ข้อสะโพก” หลายคนกว่าจะทราบถึงประโยชน์อันมากมายของอวัยวะนี้ ก็มาถึงวันที่ต้องรักษา หรือผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกซะแล้ว !
ดังนั้นเราควรไปทำความรู้จักกับข้อสะโพกและเทคโนโลยีการผ่าตัดข้อสะโพกแบบบาดเจ็บน้อยกันดีกว่า! ก่อนที่คุณจะเป็น 1 ในหลายๆ คนที่ไม่รู้จักเรื่องข้อสะโพกของตนเองและวิธีรักษาหากเกิดโรค ซึ่งผู้ที่จะมาบอกเล่าเรื่องราวแบบเจาะลึกให้เราได้ทราบ คือ
นพ.ชาลี สุเมธวานิชย์ แพทย์ผู้เชี่ยวชาญสาขาศัลยศาสตร์ออร์โธปิดิกส์ สถาบันกล้ามเนื้อ กระดูกและข้อ โรงพยาบาลพญาไท 3
Q : ข้อสะโพกมีหน้าที่สำคัญอย่างไร
นพ.ชาลี : ข้อสะโพกเป็นข้อต่อระหว่างกระดูกเชิงกรานและกระดูกต้นขา เป็นข้อที่มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 4-5 ซม. แต่รับน้ำหนักทั้งร่างกาย การเคลื่อนไหวเกือบทุกอย่างไม่ว่าจะเดิน นั่ง นอนหรือออกกำลังกาย ต้องมีการเคลื่อนไหวของข้อสะโพก
Q : ปัญหาข้อสะโพกมีที่มาจากสาเหตุใดบ้าง
นพ.ชาลี : ปัญหาที่ส่งผลให้ต้องรักษาด้วยการผ่าตัดข้อสะโพกเทียมสำหรับคนไทยพบได้มาก จากความผิดปกติ 3 อย่างนี้ คือ
- เกิดภาวะกระดูกข้อสะโพกตาย ซึ่งมีที่มาจากเซลล์กระดูกในหัวสะโพกตาย เพราะขาดเลือดไปเลี้ยงจึงส่งผลให้กระดูกตายและถูกทำลายยุบตัวลงและทำให้เป็นข้อเสื่อม ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดภาวะกระดูกข้อสะโพกตาย อาทิ ผู้ที่ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำ รับประทานยาสเตียรอยด์เป็นเวลานาน เป็นต้น
- ข้อสะโพกเสื่อมตั้งแต่วัยเด็ก โดยมีความผิดปกติของข้อสะโพกตั้งแต่วัยเยาว์แต่ไม่มากนัก และแสดงอาการเมื่ออายุมากขึ้น
- อุบัติเหตุ เกิดอุบัติเหตุกับข้อสะโพกอย่างรุนแรง
ทั้งนี้การผ่าตัดข้อสะโพกเทียมที่มีมายาวนานกว่า 70 ปี ทำให้ปัจจุบันการผ่าตัดข้อสะโพกมีการพัฒนาขึ้นมาก ถือเป็นการผ่าตัดที่ได้รับความสำเร็จมากที่สุดอย่างหนึ่งในการผ่าตัดกระดูกและข้อ
Q : เมื่อใดต้องผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกเทียมและทำไมต้องผ่าตัด
นพ.ชาลี : การผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกเทียมก็เพื่อนำส่วนของข้อสะโพกเดิมที่เสื่อมสภาพ กระดูกตาย แตกหักออก แล้วนำข้อสะโพกเทียมใส่ทดแทน การผ่าตัดจะเกิดขึ้นก็ต่อเมื่อมีข้อบ่งชี้ในการผ่าตัด เราจะทราบได้จากผลตรวจยืนยันจาก MRI และแพทย์พิจารณาว่าควรผ่าตัด ซึ่งคนไข้ที่ผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกเทียมส่วนใหญ่จะมีปัญหาปวดตลอดเวลา เคลื่อนไหวลำบาก ได้รับการรักษาแบบประคับประคองแล้วไม่ได้ผล ข้อสะโพกเสื่อมมาก กระดูกข้อสะโพกขาดเลือดอย่างมาก หรือได้รับอุบัติเหตุที่สะโพกรุนแรง เป็นต้น
Q : สิ่งสำคัญในการผ่าตัด
นพ.ชาลี : เนื่องจากเทคโนโลยีที่ช่วยในการผ่าตัดคอมพิวเตอร์เนวิเกเตอร์ ณ ปัจจุบันยังไม่ใช่สิ่งที่แม่นยำที่สุด รวมถึงรอบสะโพกจะมีเพียงกล้ามเนื้อที่ช่วยพยุงข้อสะโพกเทียมหลังผ่าตัดเท่านั้น ดังนั้นความสามารถ ความเชี่ยวชาญ และความชำนาญของศัลยแพทย์ผู้ผ่าตัดจึงเป็นสิ่งที่มีค่าสำหรับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกเทียม และด้วยประสบการณ์ของแพทย์ที่สั่งสมมานาน จะมีส่วนช่วยพิจารณาเลือกลักษณะข้อสะโพกเทียมที่มีอยู่อย่างหลากหลายในปัจจุบัน ให้เหมาะสมกับคนไข้เพื่อประโยชน์กับการใช้ชีวิตหลังการผ่าตัดให้มากที่สุด
Q : เทคนิคที่ใช้ผ่าตัดในปัจจุบัน
นพ.ชาลี : สำหรับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกเทียมของสถาบันกล้ามเนื้อ กระดูกและข้อ โรงพยาบาลพญาไท 3 จะเน้นแนวทางการผ่าตัดแบบแผลเล็ก บาดเจ็บน้อย ฟื้นตัวได้เร็ว Minimally Invasive Surgery (MIS) ซึ่งขนาดแผลจะเน้นให้เล็กมากที่สุดเท่าที่จะทำได้ตามความเหมาะสมของการผ่าตัด แต่สิ่งที่จะเป็นประโยชน์อย่างมากในการผ่าตัดด้วยแนวทางนี้คือ เกิดการบาดเจ็บกับบริเวณโดยรอบน้อย พักฟื้นที่โรงพยาบาลระยะสั้น และคนไข้ฟื้นตัวได้เร็ว
Q : หลังผ่าตัดกี่วันจึงเดินได้
นพ.ชาลี : หลังผ่าตัดภายใน 24 ชม. ก็จะให้คนไข้เริ่มเคลื่อนไหวและฝึกเดินแล้วครับ หลังจากนั้นจะเป็นการพักฟื้นเพื่อฟื้นฟูร่างกายโดยมีทีมสหสาขาให้การดูแลควบคู่กับแพทย์ อาทิ นักกายภาพบำบัดจะเป็นผู้ดูแลฝึกเดิน พร้อมทั้งสอนวิธีการทำกายภาพบำบัดเพื่อฟื้นฟูร่างกายในส่วนต่างๆ และการเคลื่อนไหวในอิริยาบถต่างๆ ที่ถูกต้อง เพื่อให้คนไข้สามารถนำไปปรับใช้ในชีวิตประจำวันได้อย่างเหมาะสม
นพ.ชาลี สุเมธวานิชย์
ศัลยศาตร์ออร์โธปิดิกส์ ข้อสะโพกและข้อเข่า (Hip & Knee)
ศูนย์กล้ามเนื้อ กระดูกและข้อ
โรงพยาบาลพญาไท 3
