โรคหลอดเลือดสมอง สาเหตุของการตายอันดับต้นๆ รองจากโรคหัวใจและมะเร็ง โดยชนิดของโรคหลอดเลือดสมองทั้งหมดนั้น ส่วนใหญ่มีสาเหตุจากสมองขาดเลือด (infarction) หรือเฉลี่ยประมาณ 75% ซึ่งในกลุ่มที่เป็น infarction นี้ พบว่าอาจเกิดจากสาเหตุ หลอดเลือดหัวใจอุดดัน ประมาณ 15-30% หรือจากสาเหตุ หลอดเลือดแดงแข็งตัว (atherosclerosis ) ประมาณ 14-40% ในขณะที่สาเหตุรองลงมาของการเกิดโรคหลอดเลือดสมอง คือภาวะเลือดออกในสมอง (intracerebral hemorrhage) เฉลี่ยประมาณ 11% และสาเหตุจากการเกิดเลือดออกใต้เยื่อหุ้มสมอง (subarachnoid hemorrhage) อีกประมาณ 5%

Transcranial Doppler Ultrasound (TCD)

การตรวจหลอดเลือดแดงสมองที่อยู่บริเวณใต้ฐานสมองภายในกะโหลกศีรษะ ด้วยคลื่นเสียงความถี่สูงผ่านกะโหลกศีรษะส่วนที่บางได้ บริเวณกระดูกขมับ “temporal window” โดยหัวตรวจที่ใช้เป็นหัวตรวจที่มีความถี่ต่ำ 2 เมกะเฮิรตซ์ ซึ่งเป็นคลื่นความถี่ที่สามารถทะลุทะลวงได้ดี เป็นการตรวจหาค่าความเร็วในการไหล, ทิศทางการไหลและลักษณะการไหลเวียนของเลือดภายในหลอดเลือดสมองด้วยคลื่นเสียงที่ความถี่สูง เพื่อสามารถบอกตำแหน่งที่มีการตีบหรือตันของหลอดเลือดจากลักษณะของรูปแบบการไหลของเลือดนั้นได้

ประโยชน์ของการตรวจหลอดเลือดแดงสมองด้วยคลื่นเสียงความถี่สูง

ประเมินหลอดเลือดใหญ่ในสมองว่ามีการตีบตัน (Stenosis, Occlusion)
ประเมินการไหลเวียนเลือดในหลอดเลือดสมองโดยเฉพาะ collateral circulation ภายหลังมีการตีบของหลอดเลือด
ใช้ติดตามและวินิจฉัยภาวะวิกฤตบางอย่างได้ เช่น หลอดเลือดหดตัว(vasospasm) ในผู้ป่วยที่มีเลือดออกในเยื่อหุ้มสมอง หรือใช้ติดตามในภาวะความดันในกะโหลกศีรษะสูง
ใช้เฝ้าระวังติดตามภาวะลิ่มเลือดขนาดเล็กหลุดมายังหลอดเลือดสมอง
ตรวจความผิดปกติของผนังหัวใจแต่กำเนิด Detection of patent foramen ovale (cerebral microembolism in right to left cardiac shunts)
การตรวจ autoregulation ของหลอดเลือดสมอง โดยดู vascular reactivity หลังจากทำให้มีการเปลี่ยนแปลงระดับคาร์บอนไดออกไซด์ในเลือด เป็นต้น

อาการเตือนของโรคหลอดเลือดสมอง

มีอาการแขนขาอ่อนแรงครึ่งซีก ปากเบี้ยวหรือชา ครึ่งซีก เป็นแบบทันทีทันใด
พูดไม่ออก ฟังไม่เข้าใจภาษา พูดอ้อแอ้ไม่ชัด เป็นแบบทันทีทันใด
ตาข้างใด ข้างหนึ่ง มองไม่เห็น หรือมองเห็นครึ่งซีกของลานสายตา หรือเห็นภาพซ้อนเป็นแบบทันทีทันใด
เวียนศีรษะ บ้านหมุน โคลงเคลง เดินเซ คล้ายคนเมาเหล้า เป็นแบบทันทีทันใด
ปวดศีรษะอย่างรุนแรง และไม่เคยเป็นมาก่อน ร่วมกับอาเจียนหรือหมดสติ เป็นแบบทันทีทันใด

**ในบางราย อาการเหล่านี้อาจเกิดขึ้นชั่วขณะแล้วหายเองเป็นปกติ เช่น อาจมีอาการอ่อนแรงอยู่ 30 นาทีแล้วดีขึ้นปกติ ทำให้นิ่งนอนใจ ไม่พบแพทย์ เนื่องจากไม่ทราบว่า นี่คืออาการเตือนของโรคหลอดเลือดสมอง กลุ่มที่เป็นชั่วคราวแล้วดีขึ้นนี้ ทางการแพทย์เรียกว่า “TIA” ย่อมาจาก Transient ischemic attack คือสภาวะสมองขาดเลือดชั่วคราว มีการศึกษาพบว่า 1 ใน 9 ของผู้ป่วยกลุ่มนี้จะเกิดโรคหลอดเลือดสมองตีบหรืออุดตันถาวร (Stroke ) ใน 90 วัน และครึ่งหนึ่งที่เกิด Stroke นี้จะเกิดใน 2 วันแรก หลังมีอาการเตือน ดังนั้นควรพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยอย่างละเอียดเพื่อพิจารณาให้ยาป้องกันการเกิดโรค

การตรวจการไหลเวียนเลือดของหลอดเลือดแดงในสมอง (Transcranial Doppler Ultrasound)