โรคไข้กาฬหลังแอ่น

โรคไข้กาฬหลังแอ่น เป็นโรคที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุทำให้เกิดการอักเสบของเยื่อหุ้มสมองและไขสันหลัง ชื่อ Neisseria meningitidis ซึ่งเป็นเชื้อแบคทีเรียแกรมลบ รูปร่างกลมคล้ายเม็ดถั่ว เรียงตัวเป็นคู่ๆ โดยหันด้านเรียบเข้าหากัน ไม่สร้างสปอร์ เชื้อที่ก่อโรคมีอยู่ 5 กลุ่ม ได้แก่ A, B, C, Y,และ W-135 เชื้อนี้พบในลำคอของคนปกติโดยไม่ทำให้เกิดโรคประมาณร้อยละ 5 ผู้ติดเชื้อส่วนน้อยเท่านั้นที่เกิดอาการของโรคแต่มีความรุนแรงและอัตราตายสูง พบได้ประปรายตลอดทั้งปี และมีการระบาดในบางพื้นที่เป็นครั้งคราว

ระยะฟักตัวของโรคไข้กาฬหลังแอ่น

ประมาณ 2-10 วัน โดยเฉลี่ย 3-4 วัน

ระยะเวลาการแพร่เชื้อของโรคไข้กาฬหลังแอ่น

ผู้ที่สามารถแพร่เชื้อได้ คือ ผู้ที่เป็นพาหะ ( ตรวจพบเชื้อแต่ไม่มีอาการ ) และผู้ป่วย โดยสามารถแพร่เชื้อได้จนกว่าจะตรวจไม่พบเชื้อในน้ำมูก น้ำลาย โดยทั่วไปเชื้อจะหมดไปจากโพรงจมูกทางด้านหลัง (Nasopharynx) ภายใน 24 ชั่วโมงหลังจากได้ยาปฏิชีวนะที่เหมาะสม

วิธีการติดต่อของโรคไข้กาฬหลังแอ่น

โรคนี้ติดต่อทางละอองฝอยจากน้ำมูก น้ำลาย หรือจากสารคัดหลั่งต่างๆ จากการสัมผัสใกล้ชิด ผ่านทางระบบทางเดินหายใจ เชื้อนี้ทำให้เกิดโรคในลักษณะต่างๆ ดังนี้

ไม่มีอาการหรือมีอาการน้อย เชื้อเจริญบริเวณโพรงจมูกด้านหลัง (Nasopharynx) ทำให้เกิดการอักเสบเฉพาะที่เล็กน้อยมักไม่มีอาการ ส่วนใหญ่พบในกลุ่มนี้มาก
แบบเชื้อแพร่เข้าทางกระแสเลือดหรือเลือดเป็นพิษ (Meningococcemia)
เชื้อเข้าในกระแสเลือด โดยเลือดจะมาหล่อเลี้ยงที่ปลายหลอดเลือดเป็นจำนวนมาก ผู้ป่วยจะมีผื่น เลือดออกตามผิวหนัง ในรายที่รุนแรงจะมีเลือดออกในลำไส้และต่อมหมวกไต
เชื้อเข้าที่เยื่อหุ้มสมอง ทำให้เกิดอาการเยื้อหุ้มสมองอักเสบ

อาการเตือนของโรคไข้กาฬหลังแอ่นที่ควรรีบพบแพทย์

เริ่มด้วยมีไข้สูงทันที ปวดศีรษะอย่างรุนแรง คลื่นไส้ อาเจียน คอแข็ง อาจมีผื่นแดง จ้ำเลือด (Pink macules) ขึ้นตามผิวหนังร่วมด้วย และอาจเกิดภาวะช็อกอย่างรวดเร็ว ส่วนใหญ่มาด้วยอาการสำคัญ 2 อย่าง คือ

Meningococcemia

อาการเฉียบพลัน มีอาการปวดศีรษะ เจ็บคอ ไอ ตามด้วยไข้สูง หนาวสั่น ปวดตามข้อ และตามกล้ามเนื้อ โดยเฉพาะที่ขาและมีผื่นแดงจ้ำขึ้นตามตัวใน 2-3 วันต่อมา จะเปลี่ยนเป็นสีคล้ำจนเป็นสะเก็ดสีดำ บางทีเป็นตุ่มน้ำจะมีจุดแดงอยู่ตรงกลาง ส่วนใหญ่จะมีผื่นหลังไข้ขึ้น 24- 48 ชั่วโมง

อาการเรื้อรัง พบได้น้อยส่วนใหญ่มักมีไข้ ผื่นตามผิวหนัง อาจเป็นผื่นแดงจ้ำ ปวด และเจ็บข้ออยู่เป็นเดือน ไข้จะเป็นๆหายๆ

อาการรุนแรง ระบบไหลเวียนโลหิตไม่ทำงาน อาจช็อกถึงเสียชีวิตได้ ในเวลาไม่นานหลังจากเริ่มมีอาการ ส่วนมากเริ่มมีอาการไข้สูงทันที อ่อนเพลียมากแล้วเสียชีวิตรวดเร็ว เนื่องจากหลอดเลือดตีบทั่วร่างกาย มักจะไม่มีอาการเยื่อหุ้มสมองอักเสบ เพราะเป็นระยะสั้นๆแล้วเสียชีวิตอย่างรวดเร็ว

Meningitis มีอาการไข้ ปวดศีรษะ คอแข็ง ซึมและสับสน อาการจะแย่ลงอย่างรวดเร็ว อาจพบอาการบ่งชี้ที่แสดงถึงการระคายเคืองของเยื่อหุ้มสมอง ผู้ป่วยส่วนหนึ่งจะมีจ้ำเลือดออกตามผิวหนัง

การป้องกันของโรคไข้กาฬหลังแอ่น

หลีกเลี่ยงการสัมผัสสารคัดหลั่งจากปากหรือจมูกของผู้ป่วยหรือพาหะ
หลีกเลี่ยงการอยูในที่แออัด เช่น โรงภาพยนตร์ สถานบันเทิง เป็นต้น
การฉีดวัคซีนป้องกัน

วัคซีนป้องกันโรคไข้กาฬหลังแอ่น

วัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นที่มีใช้ในประเทศไทยสามารถป้องกันโรคได้ 4 สายพันธุ์คือ A, C, Y, W-135 แต่ในประเทศไทยสายพันธุ์ที่พบบ่อยที่สุดคือสายพันธุ์ B ซึ่งปัจจุบันยังไม่มีวัคซีน ดังนั้นเมื่อเกิดการระบาดของโรคจาก 4 สายพันธุ์ที่มีวัคซีนป้องกัน ควรฉีดวัคซีนในกรณีต่อไปนี้

ผู้ที่จะเดินทางไปประเทศที่มีโรคนี้เป็นโรคประจำถิ่น เช่น ประเทศในทวีปแอฟริกา หรือประเทศในตะวันออกกลาง เป็นต้น โดยฉีดก่อนการเดินทางอย่างน้อย 10 วัน

วัคซีนป้องกันโรคไข้กาฬหลังแอ่นแบ่งเป็น 2 ชนิดใหญ่ๆ ได้แก่

วัคซีนชนิดโปลิแซคคาไรด์ มีชื่อการค้าว่า Menomune ประกอบด้วยสารสกัดบริสุทธิ์ของแคปซูลของเชื้อไข้กาฬหลังแอ่น โดยสกัดจากเชื้อ 4 ชนิด ได้แก่ A, C, Y และ W-135 วัคซีนชนิดนี้ใช้ได้ผลดี และมีประสิทธิภาพในการป้องกันการติดเชื้อไข้กาฬหลังแอ่นชนิด A และ C ในเด็กที่มีอายุมากกว่า 2 ปี และในผู้ใหญ่ ส่วนภูมิคุ้มกันสำหรับเชื้อไข้กาฬหลังแอ่นชนิด C ในเด็กที่มีอายุน้อยกว่า 2 ปี ไม่ดีเท่าใดนัก และวัคซีนชนิดโปลิแซคคาไรด์ไม่ได้ผลชัดเจนในเชื้อไข้กาฬหลังแอ่นชนิด Y และW-135 สำหรับทุกช่วงอายุ
วัคซีนชนิดคอนจูเกต เป็นวัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นชนิดใหม่ที่สามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ยาวนานขึ้น มีชื่อการค้าว่าMenactra ซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์ของบริษัท Sanofi Pasteur สร้างขึ้นโดยรวมส่วนของโปรตีนเข้ากับโปลิแซคคาไรด์ ซึ่งเป็นแคปซูลของเชื้อไข้กาฬหลังแอ่น 4 ชนิด ได้แก่ A, C, Y และ W-135 ให้ใช้ได้เพื่อป้องกันการติดเชื้อไข้กาฬหลังแอ่นในบุคคลที่มีอายุระหว่าง 2-55

วัคซีนใช้ฉีดเข้าใต้ผิวหนังในชนิดโพลีแซคคาไรด์ และฉีดเข้ากล้ามเนื้อในชนิดคอนจูเกต 1 ครั้ง

คนกลุ่มไหนไม่ควรรับวัคซีน หรือควรเลื่อนการรับวัคซีนไปก่อน

เคยมีปฏิกิริยารุนแรงต่อวัคซีนนี้มาก่อน แพ้ส่วนประกอบของวัคซีน แพ้สารลาเท็ค (latex) ซึ่งเป็นส่วนประกอบของภาชนะบรรจุวัคซีน
ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่น ผู้ที่ได้รับยาสเตียรอยด์นานเกิน 2 สัปดาห์ ผู้ป่วยโรคมะเร็ง ซึ่งได้รับยาเคมีบำบัด ฉายแสง ผู้ป่วยติดเชื้อเอชไอวีที่มีอาการเต็มขั้นหรือมีภูมิคุ้มกันบกพร่องรุนแรง ควรปรึกษาแพทย์ก่อนรับวัคซีน

อาการข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นหลังรับวัคซีนป้องกันโรคไข้กาฬหลังแอ่น

หลังฉีดวัคซีน อาจมีอาการปวด บวม แดง ร้อนบริเวณที่ฉีดได้ และหาย ได้เองภายใน 2 – 3 วัน โดยหากมีอาการปวด บวมบริเวณที่ฉีดให้ปะคบด้วยผ้าเย็น หากมีไข้ให้รับประทานยาลดไข้ในขนาดที่เหมาะสม หากอาการข้างเคียง เป็นรุนแรง หรือเป็นมาก ควรรีบปรึกษาแพทย์ทันที และบอกอาการให้แพทย์ทราบโดยละเอียด

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ ศูนย์อายุรกรรม และศูนย์วัคซีน ชั้น 1 อาคาร A
โรงพยาบาลพญาไท 2
โทร. 02-617-2444 ต่อ 4104, 4106
Phyathai Call Center 1772

ไข้กาฬหลังแอ่น ภัยร้ายถึงชีวิต..ป้องกันได้ด้วย “วัคซีน”