“ในปัจจุบันการผ่าตัดเต้านมจะเป็นการผสมผสานกันระหว่างการผ่าตัดรักษามะเร็งเต้านมกับการนำวิธีการผ่าตัดทางศัลยกรรมตกแต่งมาประยุกต์ใช้ร่วมด้วย นั่นคือ มีการตกแต่งเสริมสร้างเต้านมขึ้นมาทดแทนเต้านมเดิมที่ถูกตัดออกไป จากเดิมการผ่าตัดมะเร็งเต้านมเป็นสิ่งที่ดูน่ากลัวเพราะเป็นการตัดเต้านมออกทิ้งทั้งหมดซึ่งแผลที่ออกมาจะไม่สวย ส่วนการผ่าตัดแบบสงวนเต้านั้นผลลัพธ์ที่ได้ก็ดูไม่ดีมีการบิดเบี้ยวของหน้าอกที่เสียรูปทรง วิธีการผ่าตัดแบบออนโคพลาสติก (Oncoplastic) จึงเป็นทางเลือกใหม่ที่ตอบสนองทั้งการรักษามะเร็งและคงไว้ซึ่งความสวยงามของเต้านมได้ดีกว่า ” น.พ.หะสัน มูหาหมัด ศัลยแพทย์ด้านเต้านมและโรคมะเร็งเต้านม คลินิกรักษ์เต้านม โรงพยาบาลพญาไท 1 กล่าว
ออนโคพลาสติก รักษาแบบไม่ต้องเสียเซลฟ์
ออนโคพลาสติก (Oncoplastic) ใช้ในความหมาย ในการผ่าตัดของมะเร็งบางอวัยวะ เช่น เป็นมะเร็งที่ศีรษะและลำคอ บางครั้งคุณหมอต้องตัดเนื้อเยื่อออกไปมากๆ ใบหน้าก็ผิดรูป แต่การผ่าตัดแบบนี้เป็นการผ่าตัดตกแต่งด้วย คือ ผ่ามะเร็งให้หายโดยที่ยังคงรักษารูปลักษณ์ รูปทรง และการทำงานของอวัยวะที่เป็นมะเร็งได้อยู่ เช่น เป็นมะเร็งที่เบ้าตาหรือใบหน้า ก็มีการผ่าตัดเลาะในส่วนที่เป็นมะเร็งออก เสริมสร้างรูปทรงเข้าไปใหม่ ใส่ทั้งตาปลอม ขนคิ้วปลอม ทำให้เป็นหน้าขึ้นมาใหม่จะได้มีความรู้สึกว่าคงรูปลักษณ์อยู่
ในส่วนของเต้านมก็นำเทคนิคนี้มาใช้เช่นกัน ผ่าตัดให้มะเร็งเต้านมหาย เช่น ตัดนมทิ้ง ตัดหน้าอกออก ตัดเฉพาะส่วนที่เป็นก้อนออก แล้วนำวัสดุทางการแพทย์มาตกแต่งเป็นรูปทรงของเต้านมขึ้นมาใหม่ให้เหมือนเดิมหรือสวยกว่าเดิม มีการปรับปรุงรูปลักษณ์ต่างๆ ให้ดูดีขึ้นได้
สมัยก่อนเมื่อเป็นมะเร็งเต้านมจะต้องตัดหน้าอกทิ้ง ซึ่งส่งผลกระทบกับชีวิตและความมั่นใจ ทำให้คนไข้บางส่วนมีความรู้สึกกลัวการผ่าตัดจนหลีกหนีการรักษา แต่เทคนิคใหม่ “การผ่าตัดแบบเสริมสร้าง” จะทำให้คนไข้ลดความกังวลในเรื่องของความสูญเสียหน้าอก
เนื่องจากคนไข้บางคนจำเป็นจะต้องผ่าตัดเต้านมออกทั้งเต้าเลยเพราะเป็นเยอะหลายที่ หลายจุด หลายหย่อม พอเอาออกหมด ก็จะมีปัญหาหน้าอกแบน คนไข้จึงมีความรู้สึกรับไม่ได้กับการสูญเสียเต้านม
แนวคิดในการแก้ปัญหานี้เริ่มมีการพัฒนาในวงการแพทย์ทางยุโรป โดยคิดค้นเทคนิคและนวัตกรรมการผ่าตัดมาเป็นระยะเวลาหลายสิบปี เพราะผู้หญิงตะวันตกจะค่อนข้างอ่อนไหวกับเรื่องหน้าอก ถ้าเขาสูญเสียไปจะรู้สึกว่าชีวิตเลวร้าย การพัฒนาการผ่าตัดแบบนี้ในยุโรปจึงเจริญมาก ทำจนสำเร็จ บ้านเราเพิ่งมาเริ่มรู้จักกันไม่กี่ปี มีการตื่นตัวในการรักษามากขึ้น เพราะปัจจุบันมะเร็งเต้านมพบมากเป็นอันดับ 1 ของมะเร็งในสตรี
“ในผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่จำเป็นต้องตัดหน้าอกทิ้งหมด ต้องดีไซน์แผนการผ่าตัดก่อนว่า สามารถเก็บสงวนส่วนใดไว้ได้และต้องเสริมสร้างเต้านมขึ้นมาใหม่อย่างไร ส่วนไหนของผิวหนังที่ต้องรักษาไว้เพื่อที่จะเป็นผิวหนังที่ยังปกคลุมหน้าอกเอาไว้ให้เหมือนเดิม แต่ข้างในจะเป็นวัสดุทางการแพทย์ เช่น ซิลิโคน ที่จะนำมาเสริมสร้างเพื่อเป็นเต้านมใหม่ เวลาผ่าตัดคุณหมอไม่ได้ตัดผิวหนังออก เขาจะเก็บผิวหนังเอาไว้ แค่เอาเนื้อที่อยู่ข้างในออกเฉยๆ”
เต้านมใหม่ ต้องซิลิโคนทรงหยดน้ำเท่านั้น!
“ต้องใช้ซิลิโคนเป็นทรงหยดน้ำ เนื้อเจลข้างในต้องคงรูป ผิวของวัสดุที่ทำจะต้องเป็นผิวทรายเพื่อลดความเสี่ยงในเรื่องของพังผืดเกาะ โดยหลักการเราใช้เต้านมปลอม แต่รายละเอียดว่าจะใช้แบบไหนจะไม่เหมือนกัน บริษัทที่ผลิตเต้านมปลอมเขาก็ผลิตมาให้ใช้ตามแต่วัตถุประสงค์ เช่น สำหรับเสริมหน้าอกใช้แบบหนึ่ง ถ้าเป็นมะเร็งเต้านมแล้วต้องผ่าตัดเสริมสร้างจะเป็นอีกแบบหนึ่ง ต้องมีการวางแผนเป็นอย่างดีว่าคนไข้จะใช้ไซส์ไหน หน้าอกของผู้หญิงที่เราตัดเนื้อเยื่อของเขาออกเราจะใช้วัสดุเต้านมเทียมที่เป็นซิลิโคนเข้าไปใส่แล้วเอาผิวหนังของคนไข้คลุมไว้ การใส่เราจำเป็นจะต้องหาที่วางซิลิโคนให้เหมาะสมกับผู้ป่วย เราจะต้องใส่ไว้ใต้โพรงกล้ามเนื้อ ให้มีชั้นกล้ามเนื้อหน้าอกคลุมอีกที นี่เป็นเทคนิคของการผ่าตัด เราไม่ได้วางปุ๊บเอาผิวหนังไปคลุมแบบง่ายๆ อย่างนั้น ต้องเลาะโพรงใต้กล้ามเนื้อหน้าอกด้วย
จริงๆ แล้วการเสริมสร้างหน้าอกใหม่มีหลายประเภท บางคนใช้กล้ามเนื้อท้อง กล้ามเนื้อหลัง แต่วิธีพวกนั้นเป็นแบบเดิมและกระทบต่อผู้ป่วยมาก เพราะเป็นการผ่าตัด 2-3 ที่ ผ่านมเสร็จไม่พอ ต้องผ่าที่อื่นอีก เจ็บหลายที่ ซึ่งเป็นผลเสียมากกว่า ความนิยมลดลงไปแล้ว
การเลือกซิลิโคนก็มีความสำคัญ เพราะหากเราเลือกซิลิโคนทรงกลม หลังจากผ่าเสร็จหน้าอกจะดูไม่เป็นธรรมชาติ กลมบ๊อกเหมือนเอาถ้วยมาแปะไว้ ต่างจากอีกข้างที่ไม่ได้เสริม ดูตลก เป็นบล็อกไปเลย มันผิดธรรมชาติ”
ไร้ปัญหานมเบี้ยว ยาน เพิ่ม-ลดไซส์ จัดให้!
“คนไข้ที่เป็นมะเร็งเต้านมจะมีการผ่าตัด 2 วิธี คือ ผ่าเฉพาะส่วนที่เป็นมะเร็งออก เรียกว่า ผ่าตัดแบบสงวนเต้า และอีกวิธีคือ การผ่าออกทั้งหมด ในคนที่ผ่าตัดแบบสงวนเต้า ความหมายคือ ก้อนต้องเล็กพอไม่ใช่ก้อนใหญ่นะ และไม่ใช่เล็กแต่หลายเม็ดกระจายเป็นเม็ดสาคูทั่วเต็มไปหมด ควรจะเป็นก้อนบริเวณเดียว แต่ปัญหาของการสงวนเต้าคือ ทำเสร็จจะเบี้ยว ผ่าตัดเสร็จ เย็บแผลเสร็จ ไปฉายแสงปุ๊บ เบี้ยวเลย
แต่หากเราใช้เทคนิคแบบ Oncoplastic เข้ามาทำ มันจะลดปัญหาของการเบี้ยวได้ เพราะเราใช้วิธีการทางศัลยกรรมตกแต่งเข้ามาประยุกต์ เช่น การเอาปริมาณก้อนออก การลดขนาดของเต้านมที่ใหญ่ อย่างคนไข้ที่เป็นมะเร็งเต้านมและมีเต้านมขนาดใหญ่ เมื่อผ่าตัดแล้วจะมีขนาดหน้าอกที่เล็กลง เราต้องตกแต่งลดขนาดหน้าอกอีกข้างให้เล็กลงเท่ากันด้วย จะได้มีความสมดุลสวยงามและทำให้เขารู้สึกดี
ประสบการณ์ที่หมอผ่าตัดมา ในคนไทยหากผ่าตัดมะเร็งเต้านมแล้ว อีกข้างยังสวยอยู่ก็เก็บไว้ก่อนยังไม่ผ่าตัด และก่อนผ่าตัดเราต้องดีไซน์ ต้องวัดระยะ เลือกเบอร์ซิลิโคน คือทำแล้วต้องดีขึ้นกว่าเดิม เราจะเก็บผิวหนังไว้ คือคว้านเอาแต่ส่วนที่มะเร็งด้านในออก เต้านมปลอมจะไปอยู่ใต้กล้ามเนื้อ หัวนมก็เก็บเอาไว้ พอผ่าเสร็จผิวหนังจะลอยขึ้นมาเลย เมื่อเอามะเร็งออกเราก็ใส่เต้านมเทียมเข้าไป ก็จะได้เต้านมใหม่ ส่วนเต้านมอีกข้างก็รอเวลาที่เหมาะสมเข้ามาตกแต่งให้สวยขึ้น มีขนาดและรูปทรงเท่าๆ กัน
ในกรณีคนไข้อยากผ่าตัดเสริมเต้านมอีกข้างที่ไม่ได้เป็นมะเร็งให้ใหญ่ขึ้น จริงๆ ในกระบวนการการผ่าตัดเราต้องถามคนไข้ก่อนว่า ต้องการแบบไหน ต้องถามตั้งแต่ตอนเริ่มต้นว่าต้องการให้หน้าอกใหญ่ขึ้นกว่าเดิม เท่าเดิม หรือเล็กลง หรือต้องการแค่ผ่าตัดรักษาให้หายดีเฉยๆ เราก็จะประเมินและแจ้งให้คนไข้ทราบว่าผลการรักษาจะออกมาในรูปแบบใด ถ้าคนไข้ต้องการแต่งอีกข้างให้ดูดีขึ้นด้วย เราก็จะผ่าตัดยกกระชับให้ดูไม่หย่อนคล้อยได้
ถ้าคนไข้ต้องการเสริมอีกข้างให้ใหญ่ขึ้นเราจะใส่เต้านมปลอมที่ขยายได้ เรียกว่าฐานขยายผิวหนัง เราจะไม่ใส่ตัวจริงทันที ต้องมีการวางแผนก่อนว่าต้องการให้ใหญ่แค่ไหน จากนั้นก็ขยายให้ใหญ่ไปเรื่อยๆ ประมาณ 8 เดือน ผิวหนังของเขาตรงนี้ถูกขยายเต็มที่ มีปริมาตรเพียงพอที่จะรองรับเต้านมปลอมตัวจริงที่ใหญ่ได้ ตอนนั้นเราก็มาดูว่าจะใส่ได้เบอร์เท่าไหร่ แล้วอีกข้างต้องใส่เบอร์เท่าไหร่ มะเร็งหายไปแล้ว แต่จะเป็นการเสริมหน้าอกให้สวยงาม
ส่วนใหญ่คนไข้คนไทยที่แค่อยากให้มะเร็งหาย เราก็จะใส่ซิลิโคนเข้าไปในข้างที่เป็นมะเร็งให้หน้าอกดูเป็นธรรมชาติมากที่สุด โดยที่คนไข้ไม่ได้ร้องขอว่าให้ทำอะไรอีกข้างหนึ่ง ถ้าคนไข้ขอว่าให้ทำอีกข้างด้วยเราก็ผ่าตัดให้ แต่คนไข้มะเร็งเต้านมในยุโรป ส่วนใหญ่เขาจะให้หมอเสริมเต้านมอีกข้างที่ไม่เป็นมะเร็งไปด้วยเลย”
ไม่ต้องนวด ไร้กังวลนมใหม่แข็ง พังผืดเกาะ
“โดยส่วนใหญ่การดูแลรักษาเต้านมซิลิโคนเจลในปัจจุบันนี้ไม่ยุ่งยาก โดยเฉพาะซิลิโคนผิวทราย และตำแหน่งที่เราวางซิลิโคนจะอยู่ใต้กล้ามเนื้อ ฉะนั้นอัตราในการพังผืดจะต่ำมาก ต่ำที่สุดประมาณ 10%
ทั้งนี้พังผืดอาจจะเพิ่มขึ้นได้ หากคนไข้ต้องไปฉายแสง บางคนไม่ต้องฉายแสงก็มี คือถ้าต้องการเสริมสร้างเต้านมใหม่ก็แนะนำเป็นซิลิโคนเจลไปเลย แต่ถ้าคนไข้ที่จะต้องฉายแสง เราจะไม่แนะนำให้ทำแบบนี้ คือหลีกเลี่ยงไปเลย เว้นไว้ก่อน รักษามะเร็งให้หายขาดก่อน หลังจากนั้นจะทำค่อยว่ากัน เพราะว่าการฉายแสงจะส่งผลกระทบต่อการใส่ซิลิโคนด้วย หรืออาจจะกระทบมากถึงขั้นมีผลต่อแผลด้วย อันนี้ในทางทฤษฎีนะ แต่ในทางปฏิบัติก็น้อย ทั้งนี้เพื่อความไม่ประมาทเราจะบอกคนไข้ก่อนเลยว่า การใส่ซิลิโคนแล้วไปฉายแสงมันอาจจะมีความเสี่ยงต่อแผลได้ รวมทั้งทำไปแล้วสวย แต่ฉายแสงออกมากลายเป็นไม่สวย ก็มีโอกาส แต่เปอร์เซ็นต์ยังน้อยอยู่ คือไม่ถึง 20%
ถ้าเป็นมะเร็งเต้านมระยะเริ่มแรก ระยะ 1- 2 ไม่เกินนี้ ก้อนยังมีขนาดเล็กๆ สามารถผ่าตัดเอาก้อนออกได้หมด มีการคาดการณ์ก่อนผ่าตัดว่า คนไข้ไม่ถึงขนาดต้องฉายแสง เหมาะจะเสริมด้วยซิลิโคน
ส่วนการนวดหน้าอกหลังเสริมเต้านมปลอม จริงๆ ไม่แนะนำเลย ที่ต้องนวดเพราะใช้ซิลิโคนแบบกลมเลยนวดเพื่อหลีกเลี่ยงไม่ให้เกิดพังผืดเกาะ แต่ซิลิโคนตัวนี้ไม่ได้ใส่ในเนื้อนม เราใส่ใต้กล้ามเนื้อ ปัญหาการมีพังผืดเกาะจึงไม่กระทบอะไร ไม่เกี่ยวกัน เพราะไม่ได้มีเนื้อหน้าอกมาหุ้ม แต่เป็นกล้ามเนื้อหุ้ม และมันไม่มีนมที่เหลือให้เป็นพังผืดเกาะ
ในด้านความคงทน อายุการใช้งานอาจจะเป็น 10 ปีขึ้น ของพวกนี้ไม่ได้จีรังยั่งยืนเท่าไหร่ ผ่านไป 10 ปี หากมีการเปลี่ยนแปลงของหน้าอกอีกข้าง ย้อยลงมาเยอะๆ แต่อีกข้างไม่ย้อยแล้ว ก็อาจจะต้องมีการตกแต่งใหม่ อาจจะตกแต่งอีกข้างให้เล็กลง พร้อมกับเปลี่ยนซิลิโคนใหม่ให้มีขนาดที่เหมาะสมมากขึ้น หรือหากคนไข้พอใจที่จะมีซิลิโคนแบบเดิมอยู่แล้ว หน้าอกข้างที่เปลี่ยนแปลงในอนาคตอาจจะตกแต่งแค่เล็กน้อยก็พอ
พ. ต. ต. นพ. หะสัน มูหาหมัด
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านอนุสาขาศัลยศาสตร์มะเร็งวิทยา
ศูนย์รักษ์เต้านม โรงพยาบาลพญาไท 1
