วัยรุ่นแบ่งออกเป็น 3 ช่วง คือ วัยรุ่นตอนต้น วัยรุ่นตอนกลาง และวัยรุ่นตอนปลาย ซึ่งวัยรุ่นตอนต้น คือ ช่วงอายุ 11-13 ปี ซึ่งในแต่ละช่วงจะมีความกังวลในเรื่องต่างๆ ที่ต่างกัน ในที่นี้จะกล่าวถึงวัยรุ่นตอนต้นก่อน คือช่วงวัยนี้จะคำนึงถึงการเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกายมากกว่าช่วงอื่นๆ เช่น เมื่อเริ่มมีความเปลี่ยนแปลงด้านร่างกาย เด็กจะเกิดความกังวล ฮอร์โมนเพิ่มขึ้น ร่างกายสูงใหญ่ขึ้น ในเด็กบางคนอาจเกิดความไม่มั่นใจ หรือรู้สึกว่า แขน ขา ยาว ไม่สมส่วน เสียงแตก อาจรู้สึกรำคาญตนเอง มีอารมณ์หงุดหงิดแปรปรวนได้ง่าย
อารมณ์ของวัยรุ่นตอนต้นเป็นอย่างไรบ้างนะ
อารมณ์เริ่มแปรปรวน เพราะฮอร์โมน การเจริญเติบโตของเด็ก ทำให้เกิดอารมณ์วิตกกังวลและแปรปรวนได้ง่าย รวมถึงมีอารมณ์ทางเพศ เช่น ฝันเปียก สนใจในเพศตรงข้าม เริ่มช่วยตนเอง เด็กบางรายอาจหมกมุ่นเรื่องทางเพศมากขึ้น หรือหงุดหงิด รู้สึกผิดว่าตนเองทำไมถึงเริ่มสนใจในเรื่องเพศมากขึ้น เป็นต้น
ในเรื่องเพื่อน เด็กจะเริ่มมีความกังวลถึงการเป็นที่ยอมรับในกลุ่มเพื่อน เช่น การเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกายของตนเอง เพื่อนจะยอมรับได้ไหม ในเด็กผู้หญิงบางคนที่เริ่มเป็นสาวก่อนวัยก็จะมีความกังวล และในเด็กผู้ชายที่รู้สึกว่าเป็นหนุ่มช้ากว่าเพื่อน ไม่โต ก็จะทำให้เกิดความกังวลว่าเพื่อนจะยอมรับตนเองได้หรือไม่ ซึ่งกลัวเพื่อนมองว่าตนแตกต่างและไม่รับเข้ากลุ่ม โดยความกังวลดังกล่าวทำให้มีผลต่อการพัฒนาทางสังคมไปด้วย เช่น การอยากมีเพื่อน การเข้ากลุ่ม การได้รับการยอมรับ และพยายามทำตามเพื่อน เพื่อให้เพื่อนยอมรับในตนเอง ซึ่งถ้าเพื่อนไม่ดี ชักจูงไปในทางที่ไม่ดีก็จะทำให้เด็กทำพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมอีกด้วย
“เพื่อน” คือบุคคลสำคัญสำหรับเด็กวัยรุ่นตอนต้น
ในช่วงวัยนี้ เด็กจะเริ่มปรึกษาเพื่อนมากขึ้น หลีกเลี่ยงที่จะปรึกษาพ่อแม่ เพราะเด็กต้องการพัฒนาไปเป็นผู้ใหญ่ ต้องการคิดด้วยตนเอง และเริ่มมีความขัดแย้งกับพ่อแม่มากขึ้น เพราะต้องการการทดลองที่จะออกห่างจากพ่อแม่ โดยให้ความสำคัญกับเพื่อนมากขึ้น
พัฒนาการทางด้านจิตใจ ความคิด..ของวัยรุ่นตอนต้น
เริ่มเข้าใจเหตุผลมากขึ้น แต่ไม่สามารถมองการณ์ไกลได้ เริ่มรู้ความต้องการคนรอบข้างว่าต้องการอะไร และตนเองต้องทำอย่างไร แต่ไม่ถึงขั้นที่สามารถวางแผนได้ไกล หรือมีความคิดที่ยืดหยุ่นนัก เช่น การแก้ปัญหาในสถานการณ์ต่างๆ ตรงตามคนที่อยู่ในอุดมคติไหม หรือตรงตามคนที่ตนเองศรัทธาหรือไม่ ในบางครั้งเด็กไม่สามารถประยุกต์ความคิดนั้นให้เหมาะสมกับตนเองได้ ซึ่งถ้าพ่อแม่พยายามพูดคุยอธิบายถึงความคิดนั้นๆ แต่เด็กยังคงมีความคิดของตนเองที่จะเชื่อบุคคลในอุดมคติ คิดว่าความคิดตนเองถูกต้อง เพราะไม่สามารถยืดหยุ่นความคิดได้นั่นเอง
อาการหรือพฤติกรรมใดที่พ่อแม่ควรปรึกษาแพทย์
ในวัยรุ่นตอนต้น พ่อแม่ควรสังเกตว่าลูกมีความกังวลอะไร โดยยังไม่ต้องรีบไปตอบสนอง แนะนำ ควบคุม หรือกำกับโดยทันที ควรเปิดโอกาสให้เด็กพูดคุยอย่างเป็นธรรมชาติ เช่น เรื่องการเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกายนั้นเป็นเรื่องธรรมชาติ โดยสามารถปรึกษาพ่อแม่ได้ ว่าต้องทำตัวอย่างไร ควรทำให้เด็กรับรู้ว่าการปรึกษาเรื่องดังกล่าวไม่ใช่เรื่องที่น่าอาย พ่อแม่สามารถให้คำแนะนำในเรื่องการเปลี่ยนแปลงร่างกายได้ รวมไปถึงเรื่องการแต่งตัว การทำความสะอาด การระมัดระวังตนเองอีกด้วย
ในเรื่องภาวะอารมณ์จิตใจ พ่อแม่ต้องเข้าใจว่าวัยนี้จะติดเพื่อน เชื่อเพื่อนมากขึ้น บางรายเถียงพ่อแม่ โดยพ่อแม่ต้องเข้าใจว่าวัยนี้อยากเริ่มเป็นผู้ใหญ่ มีความคิดเป็นของตนเอง ซึ่งเป็นพัฒนาการปกติของเด็ก พ่อแม่ควรเข้าใจ และใส่ใจ ก็จะลดความกังวลของพ่อแม่ได้ด้วย ซึ่งถ้าความคิดหรือทางเลือกของเด็กไม่เหมาะสม พ่อแม่อาจมีส่วนช่วยในเรื่องการให้คำแนะนำ ทางเลือกที่เหมาะสมกับเด็กได้ ในเด็กที่เริ่มมีความกังวลเรื่องการเปลี่ยนแปลงร่างกายมากขึ้น เศร้า พูดน้อยลง หดหู่ ปลีกตัว แปลกแยกจากเพื่อน เรียนหนังสือแย่ลง ควรพาเด็กมาพบแพทย์เพื่อหาแนวทางแก้ไขต่อไป
