แค่ได้ยินชื่อ “โรคเบาหวาน” คนส่วนใหญ่ก็ร้องอ๋อ…หันไปทางไหนก็มีแต่คนเป็นเบาหวานเต็มไปหมด แต่หลายคนก็ยังไม่รู้จักโรคนี้ดีนัก คิดว่าแค่เป็นโรคเบาหวานไม่น่าจะเป็นอะไรมาก เราขอบอกไว้ก่อนเลยว่า คุณกำลังคิดผิด! เพราะโรคเบาหวานอาจส่งผลกระทบต่อร่างกายได้มากกว่าที่คิด
ทำความรู้จักโรคเบาหวาน
เบาหวาน คือภาวะที่มีระดับน้ำตาลในเลือดสูงผิดปกติ ซึ่งภาวะปกตินั้นระดับน้ำตาลในร่างกายของเราจะมีกลไกในการควบคุมให้เหมาะสม โดยมีฮอร์โมนอินซูลินเป็นส่วนสำคัญในการลดระดับน้ำตาลในเลือด ซึ่งอินซูลินนั้นเป็นฮอร์โมนที่หลั่งจากตับอ่อน ที่ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดไปเก็บยังกล้ามเนื้อ เนื้อเยื่อไขมัน และตับ และยังช่วยยับยั้งการผลิตน้ำตาลจากตับอีกด้วย
เมื่ออินซูลินทำงานผิดปกติก็ส่งผลต่อร่างกายโดยตรง
แต่เมื่อไหร่ที่อินซูลินมีความผิดปกติ ไม่ว่าจะเป็นการลดลงของปริมาณอินซูลินในร่างกาย หรือการที่อวัยวะต่างๆ ของร่างกายตอบสนองต่ออินซูลินลดลง (หรือที่เรียกว่า ภาวะดื้ออินซูลิน) จะทำให้ร่างกายไม่สามารถนำน้ำตาลที่อยู่ในกระแสเลือดไปใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้มีปริมาณน้ำตาลคงเหลือในกระแสเลือดมากกว่าปกติ หากน้ำตาลในกระแสเลือดสูงมากขึ้นถึงระดับหนึ่ง จะทำให้ไตซึ่งปกติจะมีหน้าที่ดูดกลับน้ำตาลจากสารที่ถูกกรองจากหน่วยไตไปใช้ ดูดกลับน้ำตาลได้ไม่หมด ส่งผลให้มีน้ำตาลรั่วออกมากับปัสสาวะ หากไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกวิธี จะทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ตามมาได้
ชนิดของโรคเบาหวาน
โรคเบาหวานแบ่งเป็นประเภทใหญ่ๆ ดังนี้
- เบาหวานชนิดที่ 1
เกิดจากการขาดอินซูลิน เนื่องจากตับอ่อนไม่สามารถหลั่งอินซูลินได้ ซึ่งอินซูลินเป็นฮอร์โมนที่สร้างจากตับอ่อน ทำหน้าที่ช่วยนำน้ำตาลเข้าสู่เซลล์ของร่างกาย เพื่อเผาผลาญเป็นพลังงาน ทำให้เกิดภาวะขาดอินซูลิน ซึ่งเบาหวานชนิดนี้มักพบในเด็กและผู้ที่มีอายุน้อยกว่า 40 ปี - เบาหวานชนิดที่ 2
เกิดจากภาวะการลดลงของการสร้างอินซูลิน ร่วมกับภาวะดื้ออินซูลิน และมักเป็นกรรมพันธุ์
เกิดจากการที่เซลล์ของร่างกายตอบสนองต่ออินซูลินได้ไม่ดีหรือที่เรียกว่าภาวะดื้อต่ออินซูลิน ส่งผลให้ร่างกายเหมือนขาดอินซูลินไประดับหนึ่ง ร่างกายต้องทดแทนโดยการสร้างอินซูลินออกมามากขึ้น จนตับอ่อนทำงานมากขึ้น ทำให้ระดับอินซูลินที่ไม่พอเพียงแก่ความต้องการ สาเหตุของภาวะดื้ออินซูลินนั้นเกิดได้จากพันธุกรรม ความอ้วน และการไม่ออกกำลังกาย เป็นต้น - เบาหวานขณะตั้งครรภ์
มักเกิดในผู้ที่ไม่มีประวัติเป็นเบาหวานมาก่อน แล้วเกิดขึ้นขณะตั้งครรภ์ เมื่อคลอดแล้วเบาหวานก็จะหายไป แต่คนกลุ่มนี้มีความเสี่ยงที่จะเกิดเป็นเบาหวานชนิดที่ 2 ได้อีกในอนาคต - เบาหวานชนิดอื่นๆ
เช่น เป็นโรคของตับอ่อน หรือเป็นโรคที่เกี่ยวกับการทำงานที่ผิดปกติของอินซูลินโดยกำเนิด
เบาหวานที่พบโดยส่วนใหญ่ในประเทศไทยเป็นแบบไหน?
สำหรับในประเทศไทยเบาหวานที่พบมากที่สุดคือชนิดที่ 2 ประมาณ 90 % เกิดจากภาวะดื้ออินซูลิน (insulin resistance) ในภาวะปกติเมื่อรับประทานอาหารตับอ่อนพยายามผลิตอินซูลิน เพื่อลดระดับน้ำตาลในเลือด แต่ ภาวะดื้ออินซูลิน ทำให้อินซูลินออกฤทธิ์ลดระดับน้ำตาลได้ไม่ดี ส่งผลให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูง
และถ้าระดับน้ำตาลในเลือดสูงเป็นเวลานาน ก็ยังส่งผลให้ระดับน้ำตาลนั้นเป็นพิษกับตับอ่อน (glucotoxicity) ทำให้ตับอ่อนผลิตอินซูลินได้น้อยลงเกิดภาวะขาดอินซูลินร่วมด้วยได้
นพ.รัฐพงศ์ จิวะรังสินี
อายุรศาสตร์, อายุรศาสตร์โรคต่อมไร้ท่อและเมตะบอลิสม
ศูนย์เบาหวานและต่อมไร้ท่อ โรงพยาบาลพญาไท 3
