เมื่อกล่าวถึงเรื่องโภชนาการ คนส่วนใหญ่จะคิดถึงปัญหาการทานอาหารในปริมาณที่มากเกินความต้องการของร่างกาย จนกลายเป็นปัญหาน้ำหนักส่วนเกิน และอาจลืมไปว่า บ้านเรายังมีปัญหาเรื่อง “การขาดสารอาหาร” ด้วยเช่นเดียวกัน และกลุ่มคนไข้ที่ขาดสารอาหารอาจเป็นคนใกล้ตัวที่เราลืมนึกถึงว่า เขาเหล่านั้นมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องได้รับการดูแลจากแพทย์ เรื่องโภชนบำบัด ซึ่งโรงพยาบาลพญาไท 3 มีศูนย์โภชนบำบัดและโรคอ้วน เพื่อดูแลคนไข้ที่ขาดสารอาหารโดยเฉพาะ

อ๊ะๆ อยากรู้แล้วใช่ไหม?…ว่ากลุ่มคนเหล่านั้น คือใคร และการดูแลโภชนาการที่ดีนั้นมีความสำคัญอย่างไร

ครบเครื่องเรื่องคนไข้ขาดสารอาหาร

ศูนย์โภชนบำบัดฯ ให้การดูแลคนไข้ที่ขาดสารอาหารในทุกกรณี และสิ่งที่เราพบจากคนไข้ที่เข้ารับการดูแล คือ คนไข้ที่ขาดสารอาหารโดยส่วนใหญ่จะมีปัญหาคล้ายๆ กัน นั่นก็คือ คนไข้กลุ่มนี้จะมีโรค เช่น ป่วยด้วยโรคมะเร็ง มีปัญหาโรคระบบทางเดินอาหาร คนไข้ที่ต้องใส่ท่อในส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ซึ่งคนไข้กลุ่มนี้จะทานอาหารทางสายยาง และคนไข้ที่ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้ต้องให้การดูแลบนเตียง อาทิ คนไข้โรคหลอดเลือดสมองตีบ แตก ตัน เป็นต้น

การดูแลโภชนาการอย่างถูกต้องมีประโยชน์อย่างไร

สำหรับคนไข้ที่มีปัญหาขาดสารอาหาร เมื่อได้รับการดูแลให้ได้รับโภชนาการที่ดีและครบถ้วนจะช่วยให้คุณภาพชีวิตของคนไข้ดีขึ้น ช่วยลดปัจจัยจากโรคร่วมอื่นๆ ที่อาจเกิดขึ้น และส่วนสำคัญอย่างยิ่ง คือ เป็นผลดีกับการรักษาโรคต่างๆ ที่คนไข้เป็น เช่น

คนไข้มะเร็ง ที่ต้องรักษาด้วยการผ่าตัด หากได้รับการดูแลด้านโภชนาการที่ถูกต้อง ย่อมมีความพร้อมที่จะเข้ารับการผ่าตัด และผ่าตัดแล้วก็จะฟื้นตัวได้เร็วขึ้น หรือแม้แต่คนไข้มะเร็งระยะสุดท้าย หากได้รับการปรับโภชนาการที่ดีจะมีส่วนทำให้สามารถมีชีวิตยืนยาวขึ้นได้อีกประมาณ 30 % ซึ่งนั้นย่อมเป็นสิ่งที่ดีงามสำหรับชีวิตของคนไข้และครอบครัวอย่างแน่นอน
คนไข้ที่ต้องทานอาหารผ่านทางสายยาง ย่อมไม่สามารถบอกได้ว่าได้ปริมาณอาหารเพียงพอหรือไม่ และที่ทานไปนั้นสารอาหารครบถ้วนหรือไม่ การอยู่ในความดูแลของแพทย์ศูนย์โภชนบำบัดฯ จะทำให้คนไข้ได้รับอาหารอย่างเพียงพอต่อความต้องการ และครบถ้วน
คนไข้ที่ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้ต้องดูแลบนเตียง เมื่อได้สารอาหารที่ครบถ้วนในปริมาณที่พอดี จะส่งผลให้มีน้ำหนักที่พอเหมาะ มีเนื้อมากขึ้น หรือจะเรียกว่า ผิวมีน้ำมีนวลขึ้น ไม่ผอมแห้งจนกลายเป็นผิวหนังหุ้มกระดูกจนทำให้มีแผลกดทับเช่นช่วงก่อนเข้ารับการดูแลด้านโภชนาการ มีการทำงานของร่างกายดีขึ้น ภูมิคุ้มกันต่อเชื้อโรคดีขึ้น เกิดภาวะติดเชื้อ เช่น ปอดติดเชื้อ ทางเดินปัสสาวะติดเชื้อลดลง มีพัฒนาการกล้ามเนื้อและร่างกายฟื้นฟูดีขึ้น ในช่วงการทำกายภาพบำบัด ลดการเข้ารับการรักษาตัวในโรงพยาบาลและทำให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

แบบคัดกรองภาวะโภชนาการ

รายการ	ใช่	ไม่ใช่
1. ผู้ป่วยมีน้ำหนักตัวลดลงโดยไม่ตั้งใจในช่วง 6 เดือนที่ผ่านมาหรือไม่
2. ผู้ป่วยได้รับอาหารน้อยกว่าที่เคยได้ (เกินกว่า 7 วัน)
3. BMI < 18.5 หรือ > 25.0 kg/ หรือไม่
4. ผู้ป่วยมีภาวะโรควิกฤต หรือกึ่งวิกฤตร่วมด้วยหรือไม่

(ที่มา : สมาคมผู้ให้อาหารทางหลอดเลือดดำและทางเดินอาหารแห่งประเทศไทย)

ถ้าตอบใช่มากกว่า 2 ข้อ เป็นต้นไป ถือว่ามีภาวะเสี่ยงขาดสารอาหารหรือ ทุพโภชนาการ ควรได้รับการประเมินภาวะโภชนาการและดูแลโดยทีมโภชนบำบัด

แนวทางพิจารณาการขาดสารอาหาร และการดูแล

การพิจารณาเพื่อวางแนวทางการดูแลเรื่องโภชนาการอาหารให้คนไข้แต่ละรายนั้น แพทย์จะมีการตรวจคัดกรองอย่างละเอียดทุกกรณี อาทิ ประวัติน้ำหนักตัว ค่าดัชนีมวลกาย ความสูง ประวัติความเจ็บป่วย ประวัติทางพันธุกรรม ประวัติลักษณะการบริโภคอาหารเป็นต้น เพื่อดูสภาวะการขาดสารอาหาร และการตรวจเพิ่มเติมอื่นๆ

เมื่อได้ข้อมูลคนไข้แต่ละรายจากการซักประวัติและการตรวจอย่างละเอียดแล้ว การดูแลเรื่องโภชนาการจะถูกดีไซน์ขึ้นมาแบบเฉพาะบุคคล และนอกจากความเหมาะสมของสารอาหารที่ควรได้รับแล้ว กรณีคนไข้ที่ต้องทานอาหารผ่านทางสายยาง แพทย์จะช่วยแนะนำถึงช่องทางในการส่งผ่านอาหารที่เหมาะสมให้ด้วย เพื่อสารอาหารสามารถเข้าสู่ร่างกายได้อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด

ทั้งนี้ ศูนย์โภชนบำบัดฯ นอกจากให้การดูแลเรื่องโภชนาการกับคนไข้ที่เข้ามารับการรักษาเรื่องภาวะขาดสารอาหารแล้ว ก็พร้อมที่จะเป็นที่ปรึกษาคอยให้คำแนะนำกับคนไข้และญาติที่ต้องการความรู้เกี่ยวโภชนาการสำหรับคนไข้ที่ทานอาหารทางสายยางเพื่อความเข้าใจที่ถูกต้อง และทุกๆ การดูแลของเราจะมีการติดตามประเมินผลอย่างใกล้ชิด เพื่อให้มั่นใจได้ว่าทุกๆ เคสที่เข้ามารับการดูแลจากทางศูนย์ฯ จะได้รับการแก้ไขอย่างเหมาะสมและเป็นระบบอย่างสูงสุด

พญ.เบญจพร นันทสันติ
แพทย์หัวหน้าทีมศูนย์ควบคุมน้ำหนักและโภชนบำบัด
ศูนย์ควบคุมน้ำหนักและโภชนบำบัด
โรงพยาบาลพญาไท 3

ขาดสารอาหาร...ปัญหาใหญ่ที่ต้องแก้ไข