เมื่ออายุเพิ่มมากขึ้น อวัยวะต่างๆ ในร่างกาย รวมถึงสมองก็ย่อมเกิดการเสื่อมตัวลงเป็นธรรมดา โดยเฉพาะในผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง เบาหวาน หรือ มีพฤติกรรมดื่มสุรา สูบบุหรี่ เป็นประจำ ก็ยิ่งมีโอกาสพบโรคสมองเสื่อมได้เพิ่มมากขึ้น

โรคสมองเสื่อม สังเกตได้จากพฤติกรรมเหล่านี้

ความเข้าใจภาษาลดลง ใช้ภาษาไม่ถูกต้อง เช่น เรียกชื่อสิ่งของไม่ถูก บางครั้งอาจพูดเรียกสิ่งต่างๆว่า นู่น นี่ อยู่ตลอด
ไม่สามารถทำกิจกรรมที่เคยทำได้มาก่อน เช่น คำนวณเลขง่ายๆไม่ได้ เปิดเครื่องปรับอากาศไม่ได้ เปิดโทรทัศน์ไม่ได้ ทำอาหารที่เคยทำไม่ได้
บกพร่องในการรับรู้หรือเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ ไม่ทราบว่าของนี้มีไว้ทำอะไร หรือไม่สามารถแยกแยะ รสชาติ หรือกลิ่นได้
บกพร่องในการประกอบกิจวัตรประจำวัน อาบน้ำแต่งตัวไม่เหมาะสม หรือ ไม่ค่อยยอมอาบน้ำ ไม่ยอมแปรงฟันต้องมีคนคอยเตือนให้ทำอยู่เสมอ ไม่สามารถไปไหนตามลำพังได้
ความจำแย่ลง หลงๆ ลืมๆ โดยเฉพาะเรื่องที่เพิ่งเกิดขึ้นหรือเกิดขึ้นไม่นาน แต่ความจำเรื่องเก่าๆอาจยังดี จึงอาจถามซ้ำๆ เล่าเรื่องเดิมซ้ำๆ
บางครั้งทำสิ่งต่างๆ ซ้ำๆ เช่น รดน้ำต้นไม้วันละหลายรอบ
ลืมเรื่องที่เพิ่งเกิดขึ้น เช่น จำชื่อคนไม่ได้ ลืมว่าวางของไว้ที่ไหน จำสถานที่ที่คุ้นเคยไม่ได้ หรือลืมชื่อคนในบ้าน
บกพร่องในการบริหารจัดการและตัดสินใจแก้ไขปัญหา เช่น ไม่กล้าตัดสินใจ หรือตัดสินใจผิดพลาดบ่อยๆ
บุคลิกภาพเปลี่ยนแปลงไป มีความเฉื่อยชา ไม่กระตือรือร้น หรือโมโหฉุนเฉียวง่ายโดยไม่มีสาเหตุชัดเจน อาจเห็นภาพหลอน หลงผิด รวมไปถึงอาจมีอาการระแวงว่าจะมีคนมาขโมยของบ่อยๆ หรือมาแย่งสมบัติ

ใครกันนะที่เสี่ยงโรคสมองเสื่อม

ผู้ที่มีอายุมาก
ผู้ที่มีประวัติครอบครัวเคยเป็นโรคทางสมอง
มียีน (genetics) ที่มีโอกาสเสี่ยงสูง
มีพฤติกรรมเสี่ยง เช่น สูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ เป็นประจำ
มีโรคประจำตัวที่อาจนำไปสู่โรคหลอดเลือดสมอง เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไขมันสูง

วินิจฉัยอย่างไร ให้รู้ชัด

ทำแบบประเมินสภาวะสมองเสื่อมด้วยตนเอง
ตรวจเลือดเพื่อหาสาเหตุที่มีผลต่อความจำ เช่น ค่าไต ค่าตับ เม็ดเลือด ฮอร์โมนไทรอยด์ แคลเซียม วิตามินบี 12
พบแพทย์เพื่อทำการประเมินแบบทดสอบทางสมอง
เอ็กซเรย์สมอง

การดูแลรักษาผู้ป่วยโรคสมองเสื่อม

ชวนผู้ป่วยทำกิจกรรมต่างๆ เช่น สวดมนต์ นับเหรียญ ออกกำลังกาย เล่นการ์ดไพ่จำ หรือ ฝึกสมาธิ
ควบคุมพฤติกรรมของผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด ห้ามไม่ให้ผู้ป่วยดื่มแอลกอฮอล์ หรือสูบบุหรี่โดยเด็ดขาด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกรณีที่มีโรคประจำตัว ต้องคุมเบาหวานให้เคร่งครัด คุมความดันโลหิตให้เคร่งครัด คุมไขมันให้ปกติ
ให้ผู้ป่วยรับประทานยากลุ่ม acetyl cholinesterase inhibitor เพื่อชะลอการเสื่อมของสมองตามแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด

ทำตามนี้ หนีสมองเสื่อมได้นะ!

ควบคุมปัจจัยเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดสมอง เช่น หยุดสูบบุหรี่ คุมเบาหวานให้เคร่งครัด คุมความดันโลหิตสูงให้เคร่งครัด คุมไขมันให้ปกติ
ตรวจสุขภาพประจำปีอย่างสม่ำเสมอ หรือตามที่แพทย์แนะนำ
ลดการทานหวาน ทานเค็ม เน้นอาหารไขมันต่ำ ทานอาหารให้ครบ 5 หมู่
ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ อย่างน้อยสัปดาห์ละ 150 นาที
ทำกิจกรรมสันทนาการต่างๆ เพื่อผ่อนคลายความเครียด

พญ.รัชนี บุณยกาญจนากร
แพทย์ศูนย์สมองและระบบประสาท
โรงพยาบาลพญาไท 3

สมองเสื่อม! ใช่ใครที่ใกล้คุณ (หรือไม่)