เคลียร์ทุกคำถามเรื่อง “การผ่าตัดกระดูกขากรรไกรร่วมกับการจัดฟัน” ที่คุณควรรู้

การผ่าตัดขากรรไกร หรือเรียกเต็มๆ ว่า “การผ่าตัดขากรรไกรร่วมกับการจัดฟัน” เป็นการแก้ไขความผิดปกติของกระดูกขากรรไกรและจัดเรียงตำแหน่งของกระดูกขากรรไกรและฟันให้อยู่ตำแหน่งใหม่ที่สมดุลในการสบฟัน และเพิ่มความสวยงามของรูปหน้า ใช้ในการรักษาปัญหาการสบฟันผิดปกติที่ไม่สามารถแก้ไขด้วยการจัดฟันเพียงอย่างเดียว โดยทั่วไปผู้ป่วยมักได้รับการติดเครื่องมือเพื่อแก้ไขการสบฟันก่อนการผ่าตัด และหลังการผ่าตัดเป็นช่วงระยะเวลาหนึ่ง ทันตแพทย์จัดฟันจำเป็นต้องทำงานร่วมกับทันตแพทย์ผ่าตัดช่องปากและกระดูกขากรรไกรเพื่อร่วมกันวางแผนการรักษา

การผ่าตัดกระดูกขากรรไกร…สามารถแก้ไขปัญหาอะได้บ้าง

• ประสิทธิภาพการเคี้ยวอาหาร
• แก้ไขการพูด หรือการกลืน
• ลดการฟันสึกหรือฟันแตกมากเกินปกติ
• แก้ไขการสบฟันเปิดหรือตำแหน่งที่ฟันไม่สามารถสัมผัสกันเมื่อกัดฟันเต็มที่
• แก้ไขรูปหน้าที่ไม่สมมาตร หรือผิดสัดส่วน เช่น คางสั้น ยิ้มเห็นเหงือกมาก คางยื่น หรือปากอูมผิดปกติ
• แก้การปิดปากไม่สนิทในสภาวะผ่อนคลาย
• บรรเทาอาการหยุดหายใจในขณะนอน หรือภาวะนอนกรน

การผ่าตัดกระดูกขากรรไกร…อันตรายหรือไม่

การผ่าตัดขากรรไกรโดยทั่วไปเป็นหัตถการที่มีความปลอดภัยหากผ่าตัดโดยทันตแพทย์ผ่าตัดช่องปากและขากรรไกร ที่ทำงานร่วมกับทันตแพทย์จัดฟัน ทั้งนี้ การผ่าตัดกระดูกขากรรไกรควรทำเมื่อผู้ป่วยหยุดการเจริญเติบโต หรือช่วงอายุประมาณ 18 ปี ในผู้หญิง และ 20 ปีในผู้ชาย

ความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นได้หลังการผ่าตัด

• สูญเสียเลือด
• แผลติดเชื้อ
• อาการชาบริเวณริมฝีปาก
• กระดูกขากรรไกรหักอย่างไม่พึงประสงค์
• การกลับคืนตำแหน่งเดิมก่อนการผ่าตัด
• การสบฟันไม่สนิทหรือปวดข้อต่อขากรรไกร
• มีเหตุจำเป็นต้องผ่าตัดซ้ำ
• มีเหตุจำเป็นต้องรักษารากฟัน หรือสูญเสียฟัน
• เกิดการสูญเสียกระดูกขากรรไกรบางส่วน

ผลข้างเคียงที่พบได้ในระยะพักฟื้นหลังการผ่าตัด

• ปวดและบวม
• การทานอาหารได้ลำบากอาจจำเป็นต้องรับประทานอาหารเสริม
• จำเป็นต้องใช้เวลาเพื่อปรับสภาพจิตใจให้รับกับรูปหน้าที่เปลี่ยนแปลง

โดยทั่วไปนั้น ทันตแพทย์จัดฟันทำการติดเครื่องมือจัดฟันก่อนการผ่าตัดประมาน 12 ถึง 18 เดือน เพื่อจัดเรียงและปรับระดับฟันก่อนการผ่าตัด ซึ่งทันตแพทย์จัดฟันทำการวางแผนรักษาร่วมกับทันแพทย์ผ่าตัดช่องปากและกระดูกขากรรไกร โดยจำเป็นต้องใช้ภาพถ่ายรังสี รูปถ่ายและแบบจำลองการสบฟันเพื่อวางแผนการรักษา ในบางกรณีอาจจำเป็นต้องมีการกรอแต่งฟันเพื่อแก้การสบฟันร่วมด้วย

การถ่ายภาพรังสีสามมิติด้วยคอมพิวเตอร์ ร่วมกับการวางแผนการรักษาโดยใช้โปรแกรมจำลองสามมิติ จะมีส่วนช่วยในการวางแผนการรักษาเป็นอย่างมาก และเป็นเครื่องมือในการสื่อสารแผนการรักษาของทันตแพทย์ผู้รักษาไปยังผู้ป่วยได้ดีขึ้น

รายละเอียดที่เกี่ยวข้องกับการผ่าตัดขากรรไกร

ก่อนการผ่าตัด

การผ่าตัดขากรรไกรทำการผ่าตัดโดยทันตแพทย์ผ่าตัดช่องปากและกระดูกขากรรไกร โดยผ่าตัดภายใต้การดมยาสลบทั่วร่าง ผ่าตัดภายในโรงพยาบาลที่มีความพร้อมและพักฟื้นในโรงพยาบาล 2-4 วัน

ระหว่างการผ่าตัด

การผ่าตัดจะกระทำผ่านทางช่องปาก ดังนั้นจึงไม่มีแผลบริเวณใบหน้า คาง หรือรอบริมฝีปาก อย่างไรก็ตามบางกรณีอาจจำเป็นต้องมีแผลขนาดเล็กนอกช่องปาก

ทันตแพทย์ผู้ทำการผ่าตัดทำการตัดและเลื่อนกระดูกขากรรไกรไปยังตำแหน่งที่วางแผนไว้ เมื่อทำการเลื่อนได้ตำแหน่งที่ต้องการ ทำการยึดกระดูกด้วยโลหะยึดกระดูกและสกรูขนาดเล็ก โดยโลหะยึดกระดูกจะมีขนาดเล็กและสามารถเชื่อมสมานกับเนื้อกระดูกได้เมื่อเวลาผ่านไป

ในบางกรณีเมื่อพิจารณาด้านความสวยงามแล้วทันตแพทย์ผู้ทำการผ่าตัดจะทำการผ่าตัดมุมกรามหรือคางไปพร้อมกัน โดยแจ้งให้ผู้ป่วยทราบก่อนการผ่าตัดและปรึกษาร่วมกัน เพื่อให้ได้รูปหน้าที่เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละราย การผ่าตัดกระดููกขากรรไกรล่าง (mandibular osteotomy)

• แก้ไขภาวะยื่นของกระดูกขากรรไกรล่าง
• แก้ไขภาวะถอยของกระดูกขากรรไกรล่าง
• แก้ไขภาวะเบี้ยวไม่สมมาตรของกระดูกขากรรไกรล่าง

ทันตแพทย์ผ่าตัดทำการตัดกระดูกด้านหลังฟันกรามตลอดแนวทั้งสองข้างจึงสามารถเลื่อนฟันและกระดูกขากรรไกรล่างด้านหน้าได้ โดยกระดูกขากรรไกรสามารถเลื่อนไปสู่ตำแหน่งใหม่ทั้งด้านหน้าและหลัง เมื่อได้ตำแหน่งที่ต้องการแล้วทำการยึดกระดูกด้วยโลหะยึดกระดูก

การผ่าตัดคาง (genioplasty)

การผ่าตัดคางสามารถแก้ไขความผิดปกติของภาวะคางเล็กหรือคางยื่น ที่ร่วมกับการที่มีความผิดปกติของกระดูกขากรรไกรล่างยื่นหรือถอย สามารถทำได้พร้อมกับการผ่าตัดกระดูกขากรรไกรล่าง โดยผ่าตัดกระดูกคางและเลื่อนไปยังตำแหน่งที่วางแผนไว้แล้วยึดด้วยโลหะยึดกระดูก

ข้อควรปฎิบัติหลังการผ่าตัด

• รับประทานอาหารอ่อน
• ดูแลความสะอาดช่องปากและแผลด้วยแปรงสีฟันขนาดเล็ก
• หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่
• หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายหนัก
• ทานยาระงับปวด
• ผู้ป่วยสามารถกลับไปทำงานได้ภายในหนึ่งถึงสองสัปดาห์

การหายของแผลและการฟื้นตัวของกระดูกขากรรไกรใช้เวลาประมาน 6 สัปดาห์หลังผ่าตัดและจะหายอย่างสมบูรณ์อาจใช้เวลาถึง 3 เดือน

หลังจากผ่าตัดขากรรไกรประมาน 4-6 สัปดาห์ผู้ป่วยจะได้เริ่มการจัดฟันต่อโดยทันตแพทย์จัดฟัน โดยกระบวนการจัดฟันร่วมกับการผ่าตัดใช้เวลารักษาต่อเนื่องยาวนานเกินหนึ่งถึงสองปี หลังจากนั้นจำเป็นต้องมาพบทันตแพทย์ผ่าตัดและจัดฟันต่อเนื่องเพื่อการติดตามผลการรักษาในระยะยาว

ผลของการรักษา

การแก้ไขการเรียงตัวของฟันและเปลี่ยนตำแหน่งของกระดูกขากรรไกรส่งผลหลายประการ

• สร้างสมดุลของรูปหน้าส่วนล่าง
• เพิ่มประสิทธิภาพและความสวยงามของฟัน
• ประโยชน์จากการนอน หายใจ เคี้ยวและกลืน
• แก้ไขภาวะพูดไม่ชัดเจน
• เสริมสร้างความมั่นใจและบุคลิกภาพ

ทพ. เวทัส ศักดิ์เดชยนต์

ทันตแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านศัลยศาสตร์ช่องปากและแม็กซิโลเฟเชีย

ศูนย์ทันตกรรม โรงพยาบาลพญาไท 2