หลายๆ คนอาจคิดว่าเวลาเด็กเจอเรื่องเลวร้ายในชีวิต น่าจะไม่มีผลกระทบอะไรมาก เพราะเค้ายังเด็ก ไม่นานก็ลืม แต่ในความเป็นจริงแล้ว เรื่องเลวร้ายที่เจอในยามเป็นเด็กนี่แหล่ะค่ะ…ที่ทำให้เกิดผลกระทบอย่างมากมายจนมาถึงวัยผู้ใหญ่ได้

เรื่องกระทบทางใจ อาจทำให้สมองทำงานได้แย่ลง!

อย่างที่เราทราบกันว่าวัยเด็กเป็นวัยที่สมองกำลังพัฒนาอย่างรวดเร็ว มีการเพิ่มจำนวนเซลล์ประสาทอย่างมาก มีการสร้างการเชื่อมโยงของใยประสาทมหาศาลซึ่งมีผลต่อการเรียนรู้ในด้านต่างๆ ในเด็กที่ประสบเหตุการณ์เลวร้ายในชีวิต ร่างกายจะสร้างฮอร์โมนที่เกี่ยวกับความเครียดออกมา และหากในร่างกายมีฮอร์โมนนี้อยู่ในระดับสูงเป็นเวลานาน ก็จะส่งผลให้สมองมีการเชื่อมโยงใยประสาทลดลง โดยเฉพาะอย่างยิ่งสมองในส่วนการเรียนรู้และการใช้เหตุผล ส่วนใยประสาทที่พัฒนาไปแล้ว ก็จะกลับทำงานได้แย่ลงเช่นกัน โดยเฉพาะสมองส่วนความคิดและเหตุผล แต่ในทางกลับกันใยสมองส่วนการเอาชีวิตอยู่รอด จะกลับทำงานได้แข็งแรงขึ้นส่งผลให้การจัดการเหตุการณ์ต่างๆ ในชีวิตไม่ผ่านสมองส่วนการใช้เหตุผล (หรือการมีสตินั่นเอง) แต่กลับใช้สมองส่วนสัญชาตญาณจัดการ (ซึ่งก็คือการใช้ความรุนแรงหรือหลีกหนี)

ฮอร์โมนความเครียด กระทบมากกว่าที่คิด

นอกจากส่งผลกระทบต่อสมองแล้ว การมีฮอร์โมนความเครียดในร่างกายเป็นเวลาต่อเนื่อง ยังทำให้ระบบภูมิต้านทานของร่างกายทำงานแย่ลง เกิดปฏิกิริยาการอักเสบในร่างกายมากขึ้น ส่งผลให้เกิดโรคต่างๆ เมื่ออายุมากขึ้นได้ เช่น โรคเกี่ยวกับหลอดเลือดและหัวใจ เบาหวาน มะเร็ง รวมถึงโรคทางจิตเวช เป็นต้น ดังนั้นดีที่สุด เราจึงควรปกป้องเด็กๆ ไม่ให้พบเจอเหตุการณ์ที่ร้ายแรงในชีวิตของเค้า

ถ้าเหตุการณ์เลวร้ายเกิดขึ้นแล้ว จะต้องรับมืออย่างไรดี

หากเหตุการณ์เกิดขึ้นไปแล้ว ผู้ที่จะช่วยเหลือเด็กได้ดีที่สุด คงหนีไม่พ้น “ทุกคนในครอบครัว” ความรัก ความเข้าใจ สายสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นในครอบครัวนี่เอง ที่จะช่วยให้เด็กผ่านเรื่องราวเลวร้ายไปได้ด้วยดี โดยสิ่งที่ในครอบครัวจะช่วยกันได้ ก็คือช่วยกันสังเกตพฤติกรรมที่เปลี่ยนไปของเด็ก เช่น หงุดหงิดง่ายขึ้น อะไรที่เคยทำได้ก็ไม่ทำ นอนหลับยากขึ้น เป็นต้น เพราะบางครั้ง เด็กอาจไม่ได้แสดงออกหรือบอกเราตรงๆ หากพบปัญหาดังกล่าวเป็นเวลานาน หรือครอบครัวพยายามจัดการแล้วแต่ไม่สามารถแก้ไขได้ ควรพาเด็กไปปรึกษาจิตแพทย์เด็ก

“ใส่ใจในความรู้สึกของเด็ก ช่วยให้เด็กได้พูด ได้ระบาย ในเด็กเล็กผู้ปกครองอาจช่วยบอก สะท้อนอารมณ์ความรู้สึกของตัวเด็กให้เค้าได้รับรู้และเรียนรู้ พร้อมทั้งทำให้เด็กรู้สึกว่าเราพร้อมที่จะรับฟัง และอยู่เคียงข้างเค้าเสมอ ไม่เบื่อที่จะตอบคำถามของเด็ก ทำให้เด็กรู้สึกมั่นใจว่าเค้าปลอดภัย และทุกคนในครอบครัวจะทำทุกอย่างให้เค้าปลอดภัย”

แต่สุดท้ายแล้ว คุณพ่อและคุณแม่ต้องพึงระลึกว่า กิจวัตรหรือระเบียบวินัยที่ควรทำ ก็ยังคงต้องทำตามปกติ ไม่จำเป็นต้องตามใจเด็กมากขึ้นนะคะ

พญ.ณัฐวรรณ จารุวรพลกุล
กุมารแพทย์ด้านพัฒนาการและพฤติกรรมเด็ก
ศูนย์สุขภาพเด็กและวัยรุ่น โรงพยาบาลพญาไท 3

บาดแผลทางใจในวัยเด็ก ไม่ใช่เรื่องเล็กๆ ที่มองข้ามได้