ในทุกวันนี้โรคไข้เลือดออกยังคงเป็นหนึ่งในโรคที่คร่าชีวิตคนไทยเป็นจำนวนมากทุกปี โดยมีเชื้อไวรัส “เด็งกี่” ซึ่งมีอยู่ด้วยกันถึง 4 สายพันธุ์เป็นตัวการสำคัญ ทั้งนี้ ผู้ที่เคยเป็นโรคไข้เลือดออกมาแล้วยังสามารถที่จะเป็นซ้ำได้ และการเป็นซ้ำก็จะมีความเสี่ยงที่จะกลายเป็นโรคไข้เลือดออกชนิดรุนแรงซึ่งเพิ่มโอกาสในการเสียชีวิต ดังนั้น “การฉีดวัคซีนป้องกันโรคไข้เลือดออก” จึงเป็นเรื่องที่ไม่ควรมองข้าม เพราะมีส่วนช่วยในการป้องกันโรคไข้เลือดออกได้มากถึง 82% ในผู้ที่เคยติดเชื้อมาก่อน

ใครบ้างควรฉีดวัคซีนไข้เลือดออก?

การฉีดวัคซีนป้องกันโรคไข้เลือดออก แนะนำให้ฉีดในผู้ที่เคยติดเชื้อไวรัสเด็งกี่มาก่อน เพราะผู้ที่เคยติดเชื้อมาแล้ว แม้ร่างกายจะมีภูมิคุ้มกันในตัว แต่ก็อาจกลับมาเป็นซ้ำและมีอาการรุนแรงได้ แต่ปัญหาสำคัญก็คือ ผู้ที่ไม่เคยมีประวัติเป็นไข้เลือดออกมาก่อน ไม่สามารถการันตีได้ว่าไม่เคยติดเชื้อมาก่อน เพราะผู้ติดเชื้อไวรัสเด็งกี่จำนวนไม่น้อย ไม่มีอาการแสดง ทำให้ไม่ได้รับการตรวจวินิจฉัย จึงไม่ทราบว่าเคยติดเชื้อไข้เลือดออกมาแล้ว

ในปัจจุบัน องค์การอนามัยโลกได้แนะนำให้ทำการตรวจเลือดก่อนได้รับวัคซีน เพื่อคัดกรองคุณสมบัติให้เหมาะสมเสียก่อน ว่าควรได้รับการฉีดวัคซีนป้องกันโรคไข้เลือดออกหรือไม่ สำหรับผู้ที่ตรวจเลือดแล้วผลปรากฏว่าไม่เคยติดเชื้อมาก่อน จะยังไม่แนะนำให้ฉีดวัคซีน แต่สำหรับผู้ที่เคยติดเชื้อไวรัสเด็งกี่มาแล้วจะเป็นกลุ่มที่ควรได้รับวัคซีนเป็นอย่างยิ่ง โดยหากได้รับวัคซีนแล้วจะช่วยป้องกันโรคได้ดีมากยิ่งขึ้น อีกทั้งช่วยลดโอกาสเสี่ยงจากการเป็นไข้เลือดออกชนิดรุนแรงได้มากถึง 84% และลดอัตราการเข้าพักรักษาตัวในโรงพยาบาลได้ถึง 79%

Rapid Diagnostic Tests ชุดตรวจการเคยติดเชื้อไวรัสไข้เลือดออก

วิธีการตรวจเลือดคัดกรองเพื่อพิสูจน์ว่าร่างกายเคยมีการติดเชื้อไวรัสเด็งกี่มาแล้วหรือไม่นั้น สามารถทำได้โดยการใช้ชุดตรวจ Rapid Diagnostic Tests (RDT) หรือชุดตรวจการเคยติดเชื้อไวรัสไข้เลือดออก ซึ่งสามารถตรวจพบการติดเชื้อไข้เลือดออกได้ทั้ง 4 สายพันธุ์ มีความไวและความจำเพาะเจาะจงที่สูงในการทดสอบ โดยเป็น RDT ตัวแรกที่ใช้เพื่อที่จะระบุสถานะภูมิคุ้มกันต่อโรคไข้เลือดออก (Dengue serostatus) จากการติดเชื้อในอดีต มีความไวมากกว่า 95% และมีความจำเพาะ 98% ซึ่งต่างจากการตรวจอื่นๆ ที่มีใช้ในปัจจุบันที่ใช้เพื่อการวินิจฉัยโรคเท่านั้น การตรวจโดยใช้ชุดตรวจ RDT นั้น ก็คล้ายกับการเจาะเลือดตรวจทั่วไป คือ เก็บตัวอย่างเลือดส่งตรวจ และใช้เวลาประมาณ 30-40 นาที ก็จะทราบผลว่า เคยติดเชื้อไวรัสเด็งกี่มาก่อนหรือไม่

ประเทศไทยถือเป็นประเทศที่อยู่โซนภูมิอากาศที่มีการแพร่ระบาดของไข้เลือดออกในระดับสูง ดังนั้น การทำความเข้าใจเรื่องโรคไข้เลือดออกให้ดี จึงเป็นสิ่งที่ทุกคนควรให้ความสำคัญ จะได้รู้เท่าทันและดูแลตัวเองให้ปลอดภัยห่างไกลจากโรคนี้ให้ได้มากที่สุด

สำหรับการป้องกันไข้เลือดออกที่มีประสิทธิภาพที่สุด ก็คือ การไม่ปล่อยให้ถูกยุงกัด และในส่วนของผู้ที่เคยมีประวัติเป็นไข้เลือดออกมาแล้ว การฉีดวัคซีนป้องกันโรคไข้เลือดออกก็จะทำให้ช่วยป้องกันการเป็นซ้ำที่รุนแรงได้มากขึ้น โดยวัคซีนไข้เลือดออกนั้นจะต้องฉีด 3 เข็ม ฉีดห่างกันเข็มละ 6 เดือน ส่วนใครที่ไม่เคยมีประวัติมาก่อน หรือไม่แน่ใจว่าตัวเองเคยติดเชื้อไข้เลือดออกมาก่อนหรือไม่ ก็สามารถเข้ารับการตรวจเลือดด้วยชุดตรวจการเคยติดเชื้อในอดีต Rapid Diagnostic Tests ได้ เพื่อคัดกรองให้มั่นใจได้ว่า ควรได้รับการฉีดวัคซีนไข้เลือดออกเพื่อป้องกันความเสี่ยงในการเกิดซ้ำรุนแรงหรือไม่

พญ.สุพิชชา องกิตติกุล
แพทย์อายุรศาสตร์, อนุสาขาอายุรศาสตร์โรคติดเชื้อ
ศูนย์อายุรกรรมโรคติดเชื้อ โรงพยาบาลพญาไท 3

แน่ใจแค่ไหน ว่าคุณไม่เคยติดเชื้อโรคไข้เลือดออก?