โรคสมองเสื่อม อัลไซเมอร์ (Alzheimer) เป็นโรคที่แทบจะป้องกันหรือควบคุมไม่ให้เกิดขึ้นไม่ได้ และในปัจจุบันยังพบว่า โรคนี้เกิดกับผู้ที่มีอายุลดน้อยลงมากขึ้นเรื่อยๆ ทั้งๆ ที่ปกติแล้วมักจะเกิดกับผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป และจะมีโอกาสเป็นมากขึ้นถึง 2 เท่าในอายุที่เพิ่มขึ้นทุก 5 ปี จึงทำให้ผู้ที่มีอายุ 80 ปีขึ้นไป มีความเสี่ยงที่จะเป็นอัลไซเมอร์สูงขึ้นมากทีเดียว

สาเหตุของการเกิดโรคสมองเสื่อม อัลไซเมอร์ (Alzheimer)
โรคสมองเสื่อมชนิดนี้เกิดจากการที่สาร “แอซิติลโคลีน” (Acetylcholine) หรือสารที่เกี่ยวข้องกับการจำ การเรียนรู้ต่างๆ นั้นลดลง จึงทำให้ผู้ป่วยสูญเสียความทรงจำ ลืมในสิ่งที่เคยรู้ และการเรียนรู้หรือจดจำเรื่องใหม่ๆ เป็นไปได้ยากขึ้น

อัลไซเมอร์…แม้รักษาไม่หาย แต่ชะลอโรคได้หากตรวจพบเร็ว
ยังดีที่ว่า แม้โรคสมองเสื่อม “อัลไซเมอร์” นี้จะยังไม่มีวิธีรักษาให้หายขาด แต่สามารถชะลอการดำเนินโรคไม่ให้ลุกลามเร็วเกินไป ด้วยวิธีต่างๆ รวมถึงการใช้ยาที่จะเข้าไปช่วยปรับสมดุลสารสื่อประสาทในสมอง โดยตัวยาจะไปออกฤทธิ์ยับยั้ง “แอซิติลโคลีนเอสเทอเรส” (Acetylcholinesterase, AChE) ซึ่งจะช่วยลดการย่อยสาร “แอซิติลโคลีน” (Acetylcholine) อันเป็นสารอินทรีย์เคมีที่เป็นสารสื่อประสาทที่เซลล์สมองสร้างขึ้น การรักษาระดับของแอซิติลโคลีนให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ จะทำให้ผู้ป่วยสามารถใช้ชีวิตแบบพึ่งพาตัวเองในการทำกิจกรรมต่างๆ ได้ จึงมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

นอกจากการใช้ยาแล้ว การสร้างกิจกรรมให้ผู้ป่วยได้ใช้สมองฝึกคิด อย่างการเล่นเกมฝึกสมอง ก็เป็นการกระตุ้นให้สมองได้เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ เพราะสมองยิ่งใช้จะยิ่งแข็งแรง ทั้งยั้งทำให้ผู้ป่วยอารมณ์ดี คลายเครียดจากการได้ทำกิจกรรมที่ชอบ

และที่สำคัญไม่แพ้กัน คือการสังเกตอาการให้รู้เร็ว เพราะการตรวจพบไวจะทำให้ผู้ป่วยหรือผู้ที่มีความเสี่ยงได้รับคำแนะนำและมีแนวทางในการดูแลตนเอง รวมถึงได้รับการรักษาจากแพทย์อย่างเหมาะสม คนในครอบครัวเองก็จะมีความเข้าใจและพร้อมช่วยเหลือผู้ป่วย ซึ่งเป็นการช่วยยืดเวลาหรือชะลอความเสื่อมของสมองได้เป็นอย่างดี

ใครบ้างที่ควรเข้ารับการตรวจคัดกรอง?
ผู้ที่ควรเข้ารับการตรวจคัดกรองโรคสมองเสื่อม อัลไซเมอร์ ก็คือ “ผู้ที่มีความเสี่ยง” กับ “ผู้ที่เริ่มมีอาการ” นั่นเอง

ผู้ที่มีความเสี่ยง คือใคร?

ผู้สูงอายุ โดยเฉพาะอายุ 65 ปี ขี้นไป
ผู้ที่มีญาติสายตรงในครอบครัวป่วยเป็นโรคนี้
ผู้ที่เป็นดาวน์ซินโดรม (Down’s syndrome) เพราะมักจะมีความผิดปกติในการสะสมโปรตีนบางชนิดที่เป็นส่วนหนึ่งของการเกิดโรคอัลไซเมอร์
ผู้ที่มีประวัติได้รับอุบัติเหตุที่ศีรษะ
ผู้ที่เป็นโรคหลอดเลือดหัวใจ หรือหลอดเลือดสมอง
ผู้ที่มีน้ำหนักตัวเกินมาตรฐาน หรือเป็นโรคอ้วน
ผู้ที่ไม่ค่อยออกกำลังกาย
ผู้ที่สูบบุหรี่หรือดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำ
ผู้ที่มีความดันโลหิตสูง หรือไขมันในเลือดสูง

ผู้ที่เริ่มมีอาการ คือใคร?
สำหรับผู้ที่เริ่มมีอาการ ส่วนใหญ่มักจะไม่ค่อยรู้ตัวเอง เพราะอาการจะค่อยๆ เป็นมากขึ้นทีละนิดอย่างช้าๆ คือใช้เวลานานในการดำเนินโรค ผู้ที่อยู่ใกล้ชิดจึงควรหมั่นสังเกตผู้สูงอายุในบ้าน ว่ามีพฤติกรรมหรือบุคลิกภาพที่เปลี่ยนไปเหล่านี้หรือไม่ หากมีอาการตั้งแต่ 5 ข้อขึ้นไป ควรรีบพาไปพบแพทย์เพื่อทำการตรวจคัดกรอง

มักถามคำถามเดิมซ้ำๆ เพราะลืมว่าเคยคุยเรื่องเหล่านั้นไปแล้ว
หลงลืมบ่อยขึ้น ความจำระยะสั้นไม่ค่อยดี ลืมเรื่องที่เพิ่งเกิดขึ้นไม่นาน ลืมว่าวางของไว้ที่ไหน หรือวางของในที่ที่ไม่ควรวาง และโทษผู้อื่นว่านำไปซ้อน
ลืมทำกิจกรรมจำเป็นบางอย่าง จนต้องเตือนให้ทำ
ลืมวันนัดหมาย ลืมวันสำคัญที่เคยจำได้ทุกปี เช่น วันเกิด วันครบรอบแต่งงาน หรือวันหยุดพิเศษต่างๆ
ซึมเศร้า ไม่สดใส ร้องไห้บ่อยกว่าเดิม
สับสนกับการคิดเลข คิดเงิน ในการซื้อของ มีปัญหามากขึ้นในการจัดการเรื่องเงิน
ไม่สนใจกิจกรรมหรืองานอดิเรกที่เคยชอบ เข้าสังคมน้อยลง
เริ่มต้องมีคนช่วยในการทำกิจวัตรประจำวัน เช่น การกินอาหารต้องช่วยป้อน
หงุดหงิด เฉื่อยชา เฉยเมย และอารมณ์เสียบ่อยขึ้น ขึ้กังวล สงสัย เริ่มเห็นหรือได้ยินเสียงแปลกๆ เช่น เห็นภาพหลอน ได้ยินเสียงเรียก เชื่อในสิ่งที่ไม่เคยเชื่อ เชื่อเรื่องที่ไม่สามารถเป็นจริงได้
มีปัญหาเรื่องทิศ เส้นทาง ขับรถหลงทางบ่อย จำทางไม่ได้ ขับรถเสี่ยงอันตราย หรือไม่ขับรถอีกเลย
มีความยากลำบากในการเลือกคำพูดที่ต้องการจะพูด ลืมชื่อคน เรียกชื่อสิ่งของไม่ถูก พูดไม่จบประโยค

ปัญหาด้านความจำจากภาวะสมองเสื่อมหรืออัลไซเมอร์ที่เกิดขึ้น ย่อมส่งผลให้การใช้ชีวิตมีความยากลำบาก ดังนั้น จงอย่านิ่งนอนใจ หากท่านเป็นหนึ่งในผู้ที่มีความเสี่ยงหรือเริ่มเห็นความผิดปกติของตนเองหรือผู้ใหญ่ในบ้าน การพบแพทย์เร็วจะช่วยให้การตรวจรักษาเกิดขึ้นเร็ว ซึ่งนับเป็นปัจจัยสำคัญที่จะทำให้อาการของผู้ป่วยดีขึ้นได้

ตรวจก่อน รู้ก่อน ใช่คุณไหม? ที่ควรตรวจคัดกรองสมองเสื่อม