โรคภูมิแพ้ คืออะไร?
โรคภูมิแพ้ คือโรคที่เกิดจากภูมิต้านทานของร่างกายทำงานไวหรือมากเกินไปต่อสารจำพวกหนึ่ง เช่น ไรฝุ่น แมลงสาบ เชื้อรา หรือว่ารังแคของสัตว์ ทำให้มีอาการต่างๆ ในระบบทางเดินหายใจ ภูมิแพ้ผิวหนัง หรือเกิดกับระบบทางเดินอาหาร รวมถึง ‘โรคจมูกอักเสบภูมิแพ้’ ที่จะกล่าวถึงในครั้งนี้
ปัจจัยเสี่ยงของโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ (Allergic Rhinitis)
ปัจจัยเสี่ยงของโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ แบ่งได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ๆ ได้แก่
1. ปัจจัยทางพันธุกรรม ซึ่งพบว่า พ่อแม่ที่เป็นโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ จะทำบุตรเป็นโรคเดียวกันได้มากถึง 50%
2. ปัจจัยทางสิ่งแวดล้อม ซึ่งปัจจุบันลักษณะของชุมชนเติบโตเป็นสังคมเมืองมากขึ้น ทำให้คนส่วนใหญ่สัมผัสกับสิ่งแวดล้อมที่มีมลภาวะมากขึ้น เช่น มีควันจากโรงงาน ท่อไอเสียจากยานพาหนะ หรือแม้แต่การอยู่ใกล้ควันบุหรี่ โดยพบว่าคนที่อยู่ในสังคมเมืองจะเป็นโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ได้มากกว่าคนในชนบท
อาการเบื้องต้นของโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้
อาการที่ทำให้สงสัยเป็นโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ จะพิจารณาถึง 2 ใน 4 อาการ ได้แก่ อาการคัด คัน จาม น้ำมูกไหล โดยถ้ามี 2 ข้อขึ้นไป ก็ถือว่าสงสัยโรคภูมิแพ้ได้ ทั้งนี้แพทย์จะทำการตรวจและวินิจฉัยร่วมกับประวัติการสัมผัสสารก่อภูมิแพ้แล้วทำให้เกิดอาการเหล่านี้ โดยอาการต้องเป็นมากกว่า 1 ชั่วโมงต่อวัน และเป็นมากกว่า 2 วันติดต่อกัน
การวินิจฉัยโรค
การวินิจฉัยโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ อันดับแรกคือการซักประวัติและตรวจร่างกายคนไข้ โดยดูตั้งแต่ตา ว่ามีตาอักเสบภูมิแพ้หรือเปล่า ดูที่จมูก ฟังปอด และดูที่ผิวหนัง หลังจากนั้นต้องเจาะเลือดตรวจโดยละเอียด และตรวจทางผิวหนังโดยวิธีสะกิดสารก่อภูมิแพ้ทางผิวหนัง เพื่อตรวจหาว่าผู้ป่วยแพ้สารก่อภูมิแพ้อะไรบ้าง
การตรวจด้วยวิธีสะกิดสารก่อภูมิแพ้
ขั้นตอนการสะกิด ลำดับแรก คนไข้ต้องเตรียมความพร้อมโดยการหยุดยาแก้แพ้มาประมาณหนึ่งสัปดาห์ ในวันที่มาทำการสะกิด จะมีการทำความสะอาดผิวของคนไข้ก่อน จากนั้นจะหยดสารก่อภูมิแพ้ในปริมาณเล็กน้อยลงไปที่ผิวของคนไข้ แล้วทำการสะกิดผิวหนัง แพทย์จะรออ่านผลเมื่อเวลาผ่านไป 15-20 นาที โดยดูจากปฎิกิริยา นูนและแดงที่ผิวหนัง เพื่อแปลผลว่าผู้เข้ารับการตรวจแผลสารก่อภูมิแพ้ประเภทใดบ้าง
การรักษาโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้
การรักษาจมูกอักเสบภูมิแพ้ จะแบ่งได้ 2 วิธี คือ 1. การไม่ใช้ยา และ 2. การใช้ยา ในแง่ของการไม่ใช้ยา หลังจากทดสอบสารก่อภูมิแพ้ทางผิวหนังแล้วทราบว่าคนไข้แพ้อะไร ก็จะทำให้คนไข้หลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้เหล่านั้นได้ดีขึ้น รวมถึงปรับสิ่งแวดล้อมในบ้านให้เหมาะสม ส่วนการรักษาด้วยยา ยาหลักที่สำคัญที่สุด คือ ยาพ่นจมูกสเตียรอยด์ ที่ต้องใช้อย่างสม่ำเสมอ นอกจากนี้ จะมีการให้ยาแก้แพ้ไว้กิน หรือว่ายาอื่นๆ ตามอาการของคนไข้ รวมถึงรักษาโรคร่วมของผู้ป่วย อย่างเช่น โรดหืด โรคผิวหนังอักเสบ โรคตาอักเสบจากภูมิแพ้ เป็นต้น
โรคจมูกอักเสบภูมิแพ้รักษาได้หรือไม่ จะหายขาดหรือเปล่า?
โรคนี้ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่ว่าปัจจุบันมียาใหม่ๆ ที่ดีขึ้น ทำให้อาการของโรคทุเลาลงได้ รวมถึงการใช้วัคซีนภูมิแพ้จะช่วยบรรเทาอาการของคนไข้ได้ดียิ่งขึ้นอีก
ถ้าไม่รักษาโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ จะเป็นอย่างไร?
ถ้าหากไม่รักษา อาการที่เกิดขึ้นจะไปรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันของคนไข้ ไม่ว่าจะเป็นการตื่นกลางดึกจากการที่จมูกคัดแน่น หรือว่าน้ำมูกไหลจนรบกวนขณะทำงาน และถ้าปล่อยไปเรื่อยๆ โดยไม่รักษา อาจจะทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนตามมา อย่างเช่น ไซนัสอักเสบ หูชั้นกลางอักเสบ หรืออาจจะทำให้เป็นโรคหืดได้
โรคจมูกอักเสบภูมิแพ้เป็นโรคที่พบได้บ่อย โดยเฉพาะคนที่อยู่ในเมืองใหญ่ เพราะฉะนั้นอย่านิ่งนอนใจ ถ้ามีอาการดังกล่าว คือ คัด คัน จาม น้ำมูกไหล ให้รีบไปพบแพทย์เฉพาะทางเพื่อตรวจให้รู้แน่ชัดจะดีกว่า
