โรคตาแห้ง (Dry Eye Disease, DED) เป็นภาวะที่พบได้ประมาณ 5-50% ของประชากรทั่วไป โดยขึ้นอยู่กับอายุ เพศ และเชื้อชาติ จากการประชุมเชิงปฏิบัติการของชมรมน้ำตาและผิวหน้าลูกตา (Tear Film and Ocular Surface Society International Dry Eye Workshop, TFOS DEWS II) เมื่อปี 2560 ที่ผ่านมา ได้ให้คำนิยามของ ‘โรคตาแห้ง’ ไว้ว่า… เป็นโรคที่เกิดจากการเสียสมดุลของน้ำตาร่วมกับอาการทางตา ซึ่งได้แก่
- น้ำตาไม่เสถียรและมีความข้น (Tear Film Instability and Hyperosmolarity)
- ผิวหน้าลูกตาอักเสบและถูกทำลาย (Ocular Surface Inflammation and Damage)
- เกิดความผิดปกติของระบบประสาทรับสัมผัส (Neurosensory Abnormalities) ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของการเกิดโรคตาแห้ง
เมื่อเป็นโรคตาแห้ง จะทำให้เกิดความไม่สบายตา ความล้า การมองเห็นผิดปกติไป จึงมีผลต่อคุณภาพชีวิตเป็นอย่างมาก จากการรักษาโรคตาแห้งที่มีในปัจจุบัน ยังไม่มีวิธีใดที่สามารถทำให้กระบวนการสร้างน้ำตาธรรมชาติกลับสู่สภาวะปกติได้
‘การหยอดน้ำตาเทียม’ ช่วยเพิ่มปริมาณน้ำตา จึงเป็นวิธีที่นิยมใช้ในการรักษาโรคตาแห้ง เนื่องจากปลอดภัย ใช้ง่าย มีหลายสูตรให้เลือก และมีผลข้างเคียงหรือความเสี่ยงจากการใช้ต่ำ
ประเภทของน้ำตาเทียม
น้ำตาเทียมส่วนใหญ่ที่มีขายอยู่ในท้องตลาด จัดเป็นอุปกรณ์ทางการแพทย์ (Medical Devices) หรือยา (Medicines) ที่สามารถซื้อที่เคาน์เตอร์หรือร้านขายยาได้โดยไม่ต้องมีใบสั่งยาจากแพทย์ โดยน้ำตาเทียมจะแบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม ตามปฏิกิริยาที่มีต่อดวงตา ได้แก่
- ทำให้ตาเปียก (Wetting Agents) ช่วยหล่อลื่นดวงตา และอยู่ในตาในเวลาที่จำกัด
- ทำหน้าที่ได้หลายอย่าง (Multiple-Action Tear Substitutes) ช่วยให้คุณภาพของน้ำตาดีขึ้น และปริมาณของน้ำตามากขึ้น โดยไม่มีผลต่อผิวหน้าลูกตา
- ควบคุมผิวหน้าลูกตา (Ocular Surface Modulators) มีผลโดยตรงกับผิวหน้าลูกตาและช่วยลดอาการตาแห้ง
น้ำตาเทียมใช้รักษาโรคตาอะไรได้อีก
นอกจากน้ำตาเทียมจะถูกใช้ในการรักษาตาแห้งและผิวหน้าลูกตา ยังใช้ในการรักษาภาวะทางตาอื่น ได้แก่
กระจกตาถลอกและแผลที่กระจกตา (Corneal Abrasion and Wound Healing)
กระจกตาถลอกอาจเกิดจากสิ่งแปลกปลอม การได้รับบาดเจ็บ สารเคมี ขนตาทิ่มตา ทำให้เกิดอาการปวดตา ตาแดง น้ำตาไหลและแพ้แสง ซึ่ง…
- น้ำตาเทียมจะช่วยในการสมานผิวชั้นนอกของลูกตา
- น้ำตาเทียมชนิดไม่มีสารกันเสียจะให้ผลการรักษาที่ดีกว่า และผู้ป่วยสามารถทนต่อการหยอดได้มากกว่า
- น้ำตาเทียมส่วนมาก มีส่วนประกอบของสารไฮโดรเจล (Hydrogels) คือ เจลที่มีน้ำเป็นส่วนประกอบ พองตัวได้และไม่ละลายในน้ำ ซึ่งไฮโดรเจลจะช่วยกระตุ้นและเสริมให้เกิดการสมานของแผลที่ผิวกระจกตา
ภาพที่ 1 ขนตาที่เปลือกตาล่างซึ่งทิ่มกระจกตา อาจทำให้กระจกตาถลอกหรืออักเสบได้
อาการปวดและการอักเสบ (Pain and Inflammation Management)
การหยอดน้ำตาเทียมร่วมกับการประคบเย็น จะช่วยลดการอักเสบของชั้นที่อยู่ระหว่างเยื่อตา และตาขาว (Episcleritis) หลังผ่าตัดกระจกตา เช่น การผ่าตัดตาด้วยเลเซอร์ (Photorefractive keratectomy : PRK) การหยอดน้ำตาเทียมชนิดไม่มีสารกันเสียจะช่วยลดอาการไม่สบายตาหลังการผ่าตัด และทำให้การฟื้นตัวของการมองเห็นหลังผ่าตัดเร็วขึ้น นอกจากนี้ น้ำตาเทียมแช่เย็นยังช่วยลดการรับสัมผัสของกระจกตาและเยื่อตา โดยอุณหภูมิ 4 องศาเซลเซียส ถือเป็นอุณหภูมิที่สบายตาที่สุด อย่างไรก็ตาม ในผู้ป่วยบางราย น้ำตาเทียมอาจไม่ช่วยบรรเทาอาการไม่สบายตา
เยื่อตาอักเสบ (Conjunctivitis)
- เยื่อตาอักเสบจากภูมิแพ้ที่ตา ทำให้เกิดอาการคัน ขี้ตาเป็นน้ำคล้ายน้ำตา เปลือกตาและเยื่อตาบวม น้ำตาเทียมและการประคบเย็นจะช่วยลดอาการดังกล่าว ถ้าไม่ดีขึ้น ควรพิจารณาใช้ยากลุ่มอื่นรักษาเพิ่มเติม
- เยื่อตาอักเสบจากเชื้อไวรัส (ที่ไม่ได้เกิดจากโรคเริม) ทำให้เกิดอาการตาแดง ไม่สบายตาและน้ำตาไหล พบว่าน้ำตาเทียมช่วยลดอาการได้ดีไม่ต่างจากยาหยอดตากลุ่มสเตียรอยด์ และยาหยอดตาแก้อักเสบกลุ่ม NSAIDS
ภาพที่ 2 เยื่อตาอักเสบจากเชื้อไวรัสที่มีลักษณะแดงและบวม
- เยื่อตาอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย ทำให้เกิดอาการตาแดง ไม่สบายตา และขี้ตาเหนียว รวมถึงมีสะเก็ดผิวหนังที่เปลือกตา โดยมากจะหายเองได้ การใช้น้ำตาเทียมจะทำให้สบายตาและช่วยทำความสะอาดดวงตา หากผ่านไป 3-4 วันแล้วแต่อาการยังคงอยู่ ควรใช้ยาหยอดตาที่มีส่วนผสมของยาปฏิชีวนะรักษาเพิ่มเติม
กระจกตาอักเสบ (Keratitis)
การอักเสบของกระจกตาเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น โรคเริม เชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา คอนแทคเลนส์ แสงยูวี ในโรคตาแห้ง และกระจกตาอักเสบจากแสงยูวี (Photokeratitis) แนะนำใช้น้ำตาเทียมอย่างเดียวได้ ส่วนกระตกอักเสบจากสาเหตุอื่นๆ ควรใช้ร่วมกับการรักษาเฉพาะตามสาเหตุที่ทำให้เกิด
ภาพที่ 3 กระจกตาอักเสบจากโรคตาแห้ง ในภาพเป็นการย้อมพิเศษ ตำแหน่งที่อักเสบมีลักษณะเป็นจุดนูนขึ้นจากผิวกระจกตาที่บริเวณตรงกลางในแนวนอน
น้ำตาเทียมช่วยให้คอนแทคเลนส์เปียกและถอดง่ายขึ้น (Contact lens rewetting and Removal)
การใช้น้ำตาเทียมที่ไม่มีสารกันเสียช่วยหล่อลื่นดวงตาจะทำให้สบายตา และคอนแทคเลนส์ชุ่มชื้นระหว่างสวมใส่ โดยหลังการใช้คอนแทคเลนส์มักจะแห้งและเกาะติดแน่นกับดวงตา การหยอดน้ำตาเทียมจะช่วยลดแรงเสียดทานระหว่างคอนแทคเลนส์และกระจกตา ทำให้ถอดออกง่ายขึ้น
เอาสิ่งแปลกปลอมออกจากดวงตา (Foreign body removal)
สิ่งแปลกปลอมที่กระจกตาจะทำให้เกิดอาการระคายเคือง น้ำตาไหล การมองเห็นไม่ชัดและตาแดง สิ่งแปลกปลอมที่เกาะติดดวงตาแบบหลวมๆ อาจสามารถหลุดออกได้ด้วยการล้างตาโดยน้ำเกลือทางการแพทย์ (normal saline) หรือน้ำตาเทียม
หลังเอาสิ่งแปลกปลอมออกจากตาแล้ว นอกจากจะใช้ยาหยอดตาที่มีส่วนผสมของยาปฏิชีวนะและยาแก้ปวดแล้ว น้ำตาเทียมก็ยังคงเป็นสิ่งจำเป็นที่ต้องใช้ต่อเนื่องเพื่อช่วยสมานผิวชั้นนอกของลูกตาหรือกระจกตา
ภาพที่ 4 หมึกเขียนขอบตาสีดำที่ติดอยู่ในกระพุ้งตาล่างแบบหลวมๆ ซึ่งอาจใช้น้ำตาเทียมล้างออกได้
