ร่างกายมนุษย์ประกอบด้วยอวัยวะต่างๆ ที่สามารถทำงานเพื่อให้ชีวิตคงอยู่ต่อได้ โดยอวัยวะต่างๆ จะรับสารอาหารและออกซิเจนจากหลอดเลือดแดงมาหล่อเลี้ยง และนำของเสียจากกระบวนการทำงานของอวัยวะนั้นๆ ออกมาทางหลอดเลือดดำ หากหลอดเลือดดังกล่าวผิดปกติเกิด นั่นอาจส่งผลให้เกิดปัญหาตามมา
เมื่อหลอดเลือดแดง หลอดเลือดดำ ผิดปกติ
ความผิดปกติของหลอดเลือดแดง มาจาก 2 สาเหตุ คือหลอดเลือดแดงโป่งพอง Aneurysm หรือตีบตัน Arterial Insufficiency ความอันตรายจากกลุ่มโรคหลอดเลือดแดงโป่งพองคือ เมื่อหลอดเลือดแดงโป่งพองถึงจุดหนึ่งจะแตกออกจากผนังหลอดเลือดแดงที่ยืดขยายจนบางลง ซึ่งระยะของโรคมีได้ตั้งแต่เริ่มโป่งพองจนแตก และอาจจะมีอาการหรือไม่ก็ได้ อาการที่พบ ตั้งแต่เจ็บบริเวณที่มีการโป่งพองจากการขยายตัวอย่างรวดเร็วของหลอดเลือดแดงหรือการอุดตันของหลอดเลือดแดงที่โป่งพองจากการหมุนวนของเลือดผิดปกติบริเวณดังกล่าว จนเกิดลิ่มเลือดอุดตันขึ้น
หลอดเลือดแดงโป่งพอง กับความเสี่ยง และการรักษา
- ความเสื่อมของผนังหลอดเลือดตามอายุ ร่วมกับการสูบบุหรี่
- ผู้ชายที่มีอายุ 65 ปี ขึ้นไป ที่มีพฤติกรรมสูบบุหรี่ ควรเข้ารับการตรวจคัดกรองโรคหลอดเลือดแดงโป่งพองในช่องท้อง
- รักษาโดยอัลตร้าซาวด์ช่องท้อง หรือติดตามโรค เพื่อป้องภาวะหลอดเลือดแดงโป่งพองในช่องท้องแตกที่เป็นอันตรายถึงชีวิต
หลอดเลือดแดงตีบตัน อาการและวิธีรักษา
- แสดงอาการผ่านอวัยวะที่หลอดเลือดดังกล่าวไปเลี้ยง เช่น ภาวะขาขาดเลือดจากหลอดเลือดแดงตีบตัน
- ปวดน่องเวลาเดิน Claudication ที่ระยะเท่าๆ กันทุกครั้งเมื่อเริ่มเดินจนผู้ป่วยสังเกตได้
- มาด้วยแผลเรื้อรังที่เท้า โดยแผลเรื้อรังจากการขาดเลือดจะมีอาการปวด บางครั้งปวดมากในช่วงเวลานอน จนไม่สามารถนอนได้ Rest Pain ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักมีร่างกายทรุดโทรมเมื่อมาพบแพทย์จากภาวะอดนอนเป็นเวลานาน
- ขาขาดเลือดจากหลอดเลือดแดงอุดตัน หากไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกวิธีอาจทำให้สูญเสียขา หรือเกิดภาวะทุพพลภาพได้
- รักษาโดยการผ่าตัดผ่านสายสวน ทำให้ฟื้นตัวได้เร็วขึ้น ช่วยให้ผลการรักษาเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ (ศัลยแพทย์หลอดเลือดจะพิจารณาการรักษาตามลักษณะของหลอดเลือดที่มีปัญหา และความเหมาะสมในผู้ป่วยแต่ละราย)
ความผิดปกติของหลอดเลือดดำ เกิดได้จาก ภาวะหลอดเลือดดำเสื่อม Chronic venous insufficiency และภาวะหลอดเลือดดำอุดตัน Venous thromboembolism
หลอดเลือดดำเสื่อม คือการที่หลอดเลือดดำไม่สามารถพาเลือดดำจากขากลับเข้ามาที่หัวใจและปอดได้อย่างมีประสิทธิภาพ จากความเสื่อมสภาพของลิ้นที่ผนังหลอดเลือดดำ Valve ทำให้ของเสียจากการทำงานของบริเวณกล้ามเนื้อที่ขาคั่ง นำไปสู่อาการปวด เมื่อยที่น่องเวลายืนนานๆ ตะคริว หนักขา ขาบวม หรืออาจมีแผลเรื้อรังที่ขา ภาวะดังกล่าวมักเกิดจากการทำงานที่ต้องยืนนานๆ ภาวะน้ำหนักเกิน ซึ่งพบในผู้หญิงมากกว่า
รักษาอย่างไร เมื่อภาวะหลอดเลือดดำเสื่อม
- การลดน้ำหนัก
- ใส่ถุงน่องปรับความดัน Graduate compression stocking
- ยาเพิ่มความแข็งแรงของหลอดเลือดดำ
- การผ่าตัดผ่านสายสวน ด้วย RFA (Radiofrequency ablation) มีข้อดี คือ ทำแล้วกลับบ้านได้ในวันเดียว ระยะเวลาพักฟื้นสั้นเมื่อเทียบกับการผ่าตัดแบบเก่า
หลอดเลือดดำอุดตัน Venous thromboembolism เป็นภาวะที่เกิดลิ่มเลือดอุดตัน บริเวณหลอดเลือดดำใหญ่ เกิดการคั่งของเลือดดำที่ขา ทำให้ขาบวมขึ้น สาเหตุเกิดจากโรคเลือดแข็งตัวผิดปกติ ภาวะอยู่นิ่งๆ เป็นเวลานาน การบาดเจ็บต่อหลอดเลือดดำบริเวณดังกล่าว หรือรับประทานยาคุมกำเนิดต่อเนื่องเป็นเวลานาน ความอันตรายของภาวะหลอดเลือดดำอุดตัน คือ ลิ่มเลือดดังกล่าวสามารถหลุดลอยเข้ากระแสเลือดและอุดตันที่หลอดเลือดที่ปอด เกิดความผิดปกติในการแลกเปลี่ยนก๊าซอ็อกซิเจน อันตรายรุนแรงถึงชีวิตได้
เมื่อหลอดเลือดดำอุดตัน มีวิธีรักษาโดย
- การให้ยาต้านการแข็งตัวของเลือด ร่วมกับการป้องกันการเกิดภาวะหลอดเลือดดำเสื่อมภายหลังหลอดเลือดดำอุดตัน (Post-thrombotic syndrome) โดยระยะเวลาการให้ยาขึ้นกับสาเหตุ และการตอบสนองต่อการรักษาในแต่ละราย
- ใส่ถุงน่องปรับความดันเป็นหลัก
- การผ่าตัดทำเส้นฟอกเลือด โดยศัลยแพทย์หลอดเลือดในผู้ป่วยไตวายเรื้อรังที่ต้องรับการฟอกเลือด ทดแทนการทำงานของไตที่สูญเสียไป
ทางเลือกที่ดีที่สุดในการรักษาหลอดเลือดดำอุดตัน คือ การผ่าตัดทำเส้นฟอกเลือดจากเส้นเลือดจริง Arteriovenous fistula ของผู้ป่วย เพราะมีความคงทนต่อการใช้งานช่วยป้องกันการติดเชื้อได้มากกว่าเส้นฟอกเลือดเทียม Arteriovenous graft แต่ในผู้ป่วยบางกลุ่มที่เส้นเลือดจริงมีขนาดเล็กก็อาจพิจารณาการใช้หลอดเลือดเทียม เพื่อความเหมาะสมตามสภาวะของผู้ป่วยแต่ละราย
