นิ่วเกิดจากการคั่งค้างของของเสียที่ตกตะกอนจนสะสมเป็นก้อนนิ่วเล็กๆ แล้วค่อยๆ โตขึ้น พบมากในระบบทางเดินปัสสาวะ เช่น นิ่วในไต นิ่วในท่อไต นิ่วในท่อปัสสาวะ และนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ โดยผู้ชายมีโอกาสเป็นมากกว่าผู้หญิง เนื่องจากระบบทางเดินปัสสาวะของผู้ชายมีความยาวและคดเคี้ยวกว่าของผู้หญิง ตะกอนนิ่วจึงมีโอกาสตกค้างได้มากกว่า

การสลายนิ่วด้วยคลื่นกระแทก ESWL คืออะไร?

การสลายนิ่วด้วยคลื่นกระแทก (ESWL : Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy) เป็นการรักษานิ่วโดยไม่ต้องผ่าตัดและไม่ต้องดมยาสลบ โดยแพทย์จะใช้เครื่องสลายนิ่วส่งคลื่นเสียงผ่านทางผิวหนังตรงไปยังก้อนนิ่ว ส่งผลให้เกิดแรงกระแทกที่ก้อนนิ่วจนเกิดรอยร้าวและแตกออกเป็นชิ้นเล็กๆ หรือกลายเป็นผง เพื่อให้นิ่วไหลออกมากับปัสสาวะ

ข้อจำกัดของการสลายนิ่วด้วยคลื่นกระแทก ESWL

การสลายนิ่วด้วยคลื่นกระแทกเป็นวิธีที่ยังมีข้อจำกัดอยู่บ้าง คือไม่สามารถใช้ได้กับนิ่วทุกประเภท และนิ่วบางประเภทจะแตกยากเช่น cystine stone หรือ calcium oxalate และ monohydrate stone ที่แม้มีขนาดเล็กก็อาจจำเป็นต้องสลายซ้ำ หรือมีโอกาสที่จะสลายไม่สำเร็จ

ทั้งนี้ แพทย์จะเป็นผู้พิจารณาเลือกวิธีรักษาที่เหมาะสมที่สุด หรืออาจใช้หลายวิธีร่วมกัน เพื่อให้ผลการรักษาที่ดีและไม่เกิดอาการแทรกซ้อนที่ไม่จำเป็น ซึ่งโรคนิ่วที่สามารถรักษาด้วยวิธีการสลายนิ่วโดยใช้คลื่นกระแทกได้ ควรมีลักษณะดังนี้

ขนาดนิ่วต้องไม่โตเกินไป เช่น นิ่วในไตไม่ควรโตเกิน 2 ซม. และนิ่วในท่อไตไม่ควรโตเกิน 1-1.5 ซม.
ไม่มีการอุดตันของทางเดินปัสสาวะในส่วนที่อยู่ต่ำกว่าก้อนนิ่ว
ไตด้านที่มีนิ่วและต้องการสลายนิ่วควรยังทำงานได้เป็นปกติ

ผู้ที่ไม่สามารถใช้วิธีการสลายนิ่วด้วยคลื่นกระแทก

ผู้ที่มีนิ่วขนาดใหญ่เกินไป
ผู้ที่กำลังตั้งครรภ์
ผู้ที่มีภาวะน้ำหนักเกิน
ผู้ที่มีความดันเลือดไม่คงที่ หรือควบคุมไม่ได้
ผู้ที่มีภาวะอักเสบหรือติดเชื้อแบคทีเรียในระบบทางเดินปัสสาวะ
ผู้ที่มีภาวะเลือดออกผิดปกติ มีปัญหาเกี่ยวกับการแข็งตัวของเลือด หรือได้รับยาต้านการแข็งตัวของเลือด
ผู้ที่มีภาวะอุดตันของทางเดินปัสสาวะในตำแหน่งที่ต่ำกว่านิ่ว
ผู้ที่มีเส้นเลือดโป่งพองในช่องท้อง

การเตรียมตัวก่อนการสลายนิ่ว

เมื่อแพทย์แนะนำให้ทำการสลายนิ่วด้วยคลื่นกระแทก ให้ผู้ป่วยมารับการรักษาตามนัด แต่หากมีความผิดปกติเกิดขึ้นก่อนวันนัด เช่น มีไข้ ปวดมาก สามารถไปพบแพทย์ก่อนถึงวันนัดได้
งดน้ำ งดอาหารอย่างน้อย 6-8 ชั่วโมง ก่อนการผ่าตัด
กินยาประจำตัวได้ตามปกติ เช่น ยาลดความดันโลหิต ยาเบาหวาน แต่ต้องงดยาที่มีฤทธิ์ห้ามการแข็งตัวของเลือด เช่น แอสไพริน หรือวาฟาริน ก่อนวันทำการสลายนิ่วอย่างน้อย 1 สัปดาห์ หรือตามคำสั่งแพทย์
แจ้งประวัติการแพ้ยาให้แพทย์ทราบล่วงหน้า และในวันที่ทำการรักษา
พักผ่อนให้เพียงพอในคืนก่อนมาสลายนิ่ว

ขั้นตอนการรักษานิ่วด้วยการสลายนิ่ว

ผู้ป่วยจะได้รับการจัดท่าให้นอนบนเตียงตามความเหมาะสม
ทั้งก่อนและขณะทำการสลายนิ่ว ผู้ป่วยจะได้รับการวัดความดันโลหิต ชีพจร และระดับออกซิเจนในเลือด
การยิงคลื่นสลายนิ่วจะเริ่มจากเบาและค่อยๆ แรงขึ้น หากมีอาการปวดมาก เวียนศีรษะ คลื่นไส้ จะอาเจียน หรือเหงื่อออกมาก ต้องแจ้งให้แพทย์ทราบทันที
การสลายนิ่วจะใช้เวลาประมาณ 90 นาที ขึ้นอยู่กับขนาดและตำแหน่งของนิ่ว รวมถึงปัจจัยอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง

อาการข้างเคียงที่พบได้หลังการสลายนิ่ว

โดยทั่วไปอาการข้างเคียงหลังการสลายนิ่วจะพบได้น้อยและมักไม่รุนแรง เช่น

ปัสสาวะมีเลือดปน ที่เกิดจากเนื้อเยื่อไตได้รับบาดเจ็บเล็กน้อยจากเศษนิ่วที่แตกออก โดยอาการจะดีขึ้นภายใน 24 ชม. หรือไม่กี่วันหลังการรักษา
ปวดท้องหรือปวดหลังมาก เนื่องจากก้อนนิ่วที่แตกร่วงอาจไหลมาอุดท่อไตในส่วนล่างที่แคบกว่า ถ้าก้อนนิ่วนั้นไม่โตหรือเป็นเพียงผงนิ่วก็จะหลุดไปได้เอง หากเป็นก้อนโตและติดค้างอยู่จะต้องทำการสลายนิ่วซ้ำ หรือใช้กล้องส่องคล้องนิ่วออกมา
มีไข้ จากการอักเสบ เพราะแบคทีเรียที่ฝังตัวอยู่ในก้อนนิ่วจะมีการกระจายตัวออก จึงมักพบในรายที่มีการติดเชื้ออยู่ก่อนแล้ว ซึ่งสามารถรักษาได้ด้วยยาปฏิชีวนะ

การปฏิบัติตัวหลังการสลายนิ่วด้วยคลื่นกระแทก

นอกจากการกินยาตามแพทย์สั่งแล้ว ยังควรดื่มน้ำมากๆ เพื่อให้เศษนิ่วให้ไหลออกมากับปัสสาวะได้ดีขึ้น และยังช่วยลดอาการปัสสาวะเป็นเลือดได้ ในกรณีมีโรคประจำตัวที่มีข้อจำกัดในการดื่มน้ำควรปรึกษาแพทย์
หากมีไข้สูง ปัสสาวะเป็นเลือดสด หรือมีสีแดงเข้มตลอดเวลา ปัสสาวะมีลิ่มเลือดปนหรือมีสีแดงจางๆ แต่นานเกิน 1 สัปดาห์ ปวดปัสสาวะแต่ปัสสาวะไม่ออก ปวดท้องหรือปวดหลังมากโดยกินยาแก้ปวดแล้วอาการไม่ดีขึ้น ให้รีบกลับมาพบแพทย์
เข้ารับการตรวจเพื่อประเมินผลการรักษาตามนัดหมาย

รักษานิ่วในไต กับการสลายนิ่วด้วยคลื่นกระแทก (ESWL)