ตับเป็นอวัยวะที่ทำหน้าที่หลายอย่าง เช่น กรองของเสีย ผลิตน้ำดี เก็บสะสมพลังงาน และสังเคราะห์โปรตีน ตับที่แข็งแรงจึงมีความสำคัญต่อสุขภาพโดยรวมของเรา

โรคตับเกิดได้จากหลายสาเหตุ โดยโรคตับส่วนหนึ่งมักไม่แสดงอาการในระยะเริ่มต้น หรือมีอาการไม่ชัดเจน เช่น

ภาวะไขมันเกาะตับ (fatty liver)
การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีและซี
ภาวะตับอักเสบจากแอลกอฮอล์
ภาวะตับอักเสบจากยาต่างๆ

การประเมินภาวะสุขภาพตับที่ละเอียดแม่นยำจึงเป็นสิ่งที่ไม่ควรมองข้าม เพราะจะทำให้ทราบว่าตับของเรายังทำงานได้ดี และมีสภาพโดยรวมอยู่ในเกณฑ์ปกติหรือไม่

วิธีการตรวจสุขภาพตับ

การตรวจสุขภาพตับสามารถทำได้ในหลายรูปแบบ เช่น

การตรวจเลือด เป็นการประเมินสุขภาพตับเบื้องต้นที่ได้รับความนิยมมากที่สุด การตรวจเลือดจะทำให้ผู้เข้ารับการตรวจทราบถึงภาวะของตับในขณะนั้นว่ามีการอักเสบหรือไม่ แต่อาจตรวจได้ไม่ลึกพอที่จะบอกถึงโรคตับระยะเริ่มต้น เพราะมักยังไม่มีสัญญาณที่บ่งบอกได้จากผลเลือด หรือยังไม่สามารถบอกระยะของโรคตับเรื้อรังได้ว่ามีภาวะพังผืดในตับมากน้อยเพียงใด รวมถึงยังบอกถึงภาวะตับแข็งไม่ได้
การตรวจพยาธิสภาพจากเนื้อตับ (liver biopsy) เป็นการตรวจโรคตับที่ละเอียด สามารถบอกสาเหตุและระยะของโรคตับได้อย่างแม่นยำ แต่เนื่องจากขั้นตอนการตรวจจะมีอันตรายและมีความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนสูง จึงไม่นิยมที่จะตรวจโดยวิธีนี้เป็นวิธีแรกๆ

การตรวจตับด้วยการทำ FibroScan คืออะไร?

ในปัจจุบันมีเทคโนโลยีใหม่ที่เรียกว่า FibroScan ซึ่งเป็นอุปกรณ์การตรวจตับที่อาศัยการวัดการสะท้อนของคลื่นเสียงความถี่ต่ำ แล้วแปลผลเป็นตัวเลขเพื่อประเมินภาวะความแข็งของตับ และปริมาณไขมันในตับ ทำให้ผู้เข้ารับการตรวจทราบว่ามีไขมันสะสมในตับมากแค่ไหน และมีปริมาณพังผืดในตับอยู่เท่าไหร่ มีภาวะตับแข็งหรือไม่ โดยที่ไม่จำเป็นต้องตัดชิ้นเนื้อตับไปตรวจทางพยาธิสภาพ ทำให้ลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะแทรกซ้อนจากการตรวจได้

การเตรียมตัวเมื่อต้องตรวจ FibroScan

การตรวจ FibroScan สามารถทำได้อย่างปลอดภัย ไม่ก่อให้เกิดความเจ็บปวดแก่ผู้เข้ารับการตรวจ มีการเตรียมตัวที่ไม่ยุ่งยาก เพียงงดอาหาร 3-4 ชั่วโมงก่อนการตรวจ และใช้เวลาตรวจเพียง 10-15 นาที โดยผู้เข้ารับการตรวจจะอยู่ในท่านอนหงาย จากนั้นแพทย์จะใช้อุปกรณ์การตรวจ (probe) ไปสัมผัสบริเวณชายโครงด้านขวา เพื่อวัดปริมาณไขมันและความแข็งของตับ ผลที่ได้จะมีความแม่นยำสูง แพทย์สามารถนำไปวางแผนเพื่อให้ผู้เข้ารับการตรวจดูแลตนเอง หรือทำการรักษาได้อย่างเหมาะสม

ใครบ้างที่ควรตรวจ FibroScan ?

ผู้ที่ควรเข้ารับการตรวจ FibroScan มีอยู่หลายกลุ่มคน อาทิ

ผู้ที่มีความเสี่ยงเป็นโรคตับ เช่น มีภาวะน้ำหนักเกินหรืออ้วนลงพุง
ผู้ที่มีโรคตับเรื้อรัง
ผู้ที่ดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำ
ผู้ที่มีการรับประทานยาที่มีผลต่อตับ
ผู้ที่ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบชนิดเรื้อรัง
ผู้ที่ตรวจพบภาวะตับผิดปกติจากผลเลือดหรือตรวจอัลตราซาวด์
ผู้ที่มีข้อบ่งชี้อื่นๆ ตามที่แพทย์พิจารณา

ข้อจำกัดของการตรวจ FibroScan

การตรวจ FibroScan จะมีข้อจำกัดอยู่บ้าง เช่น

ในผู้ป่วยที่อ้วนมากจะส่งผลให้การตรวจวัดทำได้ยาก ยกเว้นการใช้หัว probe ขนาดพิเศษ
ผู้ป่วยที่มีภาวะท้องมาน (ascites)
ผู้ที่ตั้งครรภ์
ผู้ที่ติดอุปกรณ์ทางการแพทย์บางชนิด เช่น ผู้ที่ใส่เครื่องกระตุ้นหัวใจ (pacemaker)

ตรวจ FibroScan เพื่อวางแผนการดูแลตับ

เมื่อทราบผลการตรวจ FibroScan ก็จะทำให้แพทย์วางแผนการดูแลผู้ป่วยได้อย่างตรงจุดมากขึ้น เช่น แนะนำการลดน้ำหนัก การออกกำลังกาย และควบคุมอาหารในผู้ป่วยที่ตรวจพบไขมันเกาะตับ และยังสามารถใช้ตรวจติดตามผลหลังจากผู้ป่วยได้ปรับพฤติกรรมมาระยะหนึ่ง เพื่อดูว่าค่าไขมันในตับและค่าความแข็งของตับลดลงหรือไม่ มากน้อยเพียงใด

การตรวจ FibroScan เป็นการตรวจที่มีประโยชน์ โดยเฉพาะในผู้ที่มีความเสี่ยงโรคตับเรื้อรัง ให้ผลการตรวจที่รวดเร็ว แม่นยำ ปลอดภัย ไม่เจ็บ ดังนั้นหากพบว่ามีความเสี่ยงหรืออยากป้องกันไว้ก่อน แนะนำให้เข้ามารับการตรวจกับแพทย์เฉพาะทาง ก็จะทำให้เกิดการดูแลรักษาที่ถูกต้องเหมาะสมต่อไป

ตรวจหาไขมันพอกตับด้วยเครื่องไฟโบรสแกน (FibroScan)