ทวารหนักเป็นส่วนติดต่อมาจากลำไส้ใหญ่ และมาเปิดออกนอกร่างกาย มีความยาวประมาณ 4 เซนติเมตร ถูกแบ่งครึ่งออกเป็น 2 ส่วน โดยเส้นรอบวงที่เรียกว่า แนวเส้นประสาท (Dentate Line)

ส่วนที่อยู่สูงกว่าแนวเส้นประสาท เรียกว่า รูทวารหนัก (Anal canal) จะไม่มีเส้นประสาทรับความเจ็บปวด มาเลี้ยงที่ผนังของรูทวารหนักปกติ จะมีก้อนเนื้อนูนออกมาเป็นระยะโดยรอบ เรียกว่า เบาะรอง (Cushion) ซึ่งภายในมีกลุ่มเส้นเลือด และกล้ามเนื้อ

โดยทฤษฎีใหม่ล่าสุด ของการเกิดริดสีดวงทวารหนักนั้น เชื่อว่าการเบ่งอุจจาระแรงมาก ๆ ภาวะท้องผูก ความดันจากการเบ่งที่สูงขึ้น และอุจจาระก้อนใหญ่จะดันให้เบาะรองเลื่อนลงมาเรื่อยๆ จนยื่นออกนอกทวารหนัก เรียกว่า ริดสีดวงทวารหนักชนิดภายใน (Internal Hermorrhoid)

ส่วนของทวารหนักที่อยู่ใต้ต่อแนวเส้นประสาท จะมีเส้นประสาทรับความรู้สึกเจ็บปวดมาเลี้ยง เรียกว่า ปากทวารหนัก (Anal margin) เมื่อเบาะรองจากบริเวณรูทวารหนักเลื่อนตัวลงเรื่อย ๆ จนถึงปากทวารหนัก ก็จะดันกลุ่มเส้นเลือด และเนื้อเยื่อของปากทวารหนักให้เลื่อนลงต่ำ และเบียดออกไปด้านข้างจนกลายเป็นก้อนนูนที่ปากทวารหนัก เรียกว่า ริดสีดวงทวารหนักชนิดภายนอก (External Hemorrhoid)

อาการของริดสีดวงทวารหนัก

เลือดสดๆ ออกมาตามหลังอุจจาระ
ก้อนยื่นออกมาจากทวารหนักขณะถ่ายอุจจาระ
ทวารหนักเปียกแฉะ คันรอบ ๆ ปากทวารหนัก
เจ็บปวดบริเวณทวารหนัก โดยเฉพาะเวลาถ่ายอุจจาระ
คลำได้ก้อนที่บริเวณทวารหนัก

ปัจจัยที่ทำให้เกิดริดสีดวงทวารหนัก

ภาวะท้องผูกเรื้อรัง
ท้องเสียถ่ายอุจจาระบ่อย ๆ
อุปนิสัยเบ่งอุจจาระอย่างมากเพื่อพยายามขับอุจจาระก้อนสุดท้ายให้ออกไป
อุปนิสัยใช้เวลานั่งถ่ายอุจจาระนาน เช่น อ่านหนังสือขณะถ่ายอุจจาระ
ชอบใช้ยาสวนอุจจาระ หรือยาระบายพร่ำเพรื่อ
หญิงตั้งครรภ์ทำให้ถ่ายอุจจาระไม่สะดวก
ภาวะโรคตับแข็งทำให้เลือดดำไหลเข้าตับไม่ได้ ทำให้เส้นเลือดดำบริเวณทวารหนักโป่งพอง
อายุสูงวัยขึ้นทำให้กล้ามเนื้อหย่อนยานลงจนทำให้เบาะรองเลื่อนลงมาจนยื่นออกมาจากทวารหนัก
โดยไม่ทราบสาเหตุพบว่าบุคคลที่มีประวัติในครอบครัวเป็นริดสีดวงทวารหนัก จะมีโอกาสเป็นโรคนี้สูงกว่าปกติ

ระยะของริดสีดวงทวารหนัก และแนวทางการรักษา

ระยะที่ 1 หัวริดสีดวง จะอยู่ภายในรูทวารหนักมักมีปัญหาเลือดออก
รักษาโดยการให้ยา ฉีดยาเข้าไปในตำแหน่งเลือดออก
ระยะที่ 2 หัวริดสีดวงที่อยู่ภายในจะโผล่ออกมาเมื่อถ่าย อุจจาระและหดกลับได้เอง
รักษาโดยยิงยางรัดโคนหรือหัวของริดสีดวงที่โผล่ออกมา ก็จะทำให้หัวริดสีดวงนั้นฝ่อและหลุดออกไปได้เอง
ระยะที่ 3 และ 4 หัวริดสีดวงยื่นออกมาใหญ่มากเกินกว่าจะหดกลับได้เอง
รักษาโดยผ่าตัดทั่วไป หรือ วิธีใหม่ “เครื่องมือตัดเย็บอัตโนมัติ (Procedure for Prolapse and Hemorrhoid : PPH)”

การทำงานของเครื่องมือตัดเย็บอัตโนมัติ

แนวความคิดใหม่ในการผ่าตัดริดสีดวงทวารหนัก คือ การดันเบาะรองกลับสู่ที่เดิม ริดสีดวงทวารหนักชนิดภายนอกก็จะยุบแบนลงและชนิดภายในก็จะถูกดันกลับไป และเย็บแขวนเอาไว้ป้องกันไม่ให้เลื่อนต่ำลงมาอีก ส่วนของเบาะรองที่ยังเหลือยื่นยาวอยู่ จะถูกตัดทิ้งด้วยเครื่องมือตัดเย็บอัตโนมัติ ในตำแหน่งที่สูงกว่าแนวเส้นประสาท ทำให้ไม่ค่อยรู้สึกเจ็บปวด

ข้อดีของการใช้เครื่องมือตัดเย็บอัตโนมัติ

ตัดริดสีดวงทวารหนักออกได้หมดโดยไม่เกิดรูทวารหนักตีบตัน
ผู้ป่วยจะเจ็บปวดหลังผ่าตัดน้อยกว่า
ไม่มีบาดแผลอยู่ภายนอกไม่ต้องรักษาแผลอีกหลายสัปดาห์
หลังผ่าตัดไม่ต้องแช่ก้นด้วยน้ำอุ่นเพื่อล้างแผล
หลังผ่าตัดไม่ต้องใส่ผ้าอนามัยซับน้ำเหลือง
เวลาในการผ่าตัดสั้นกว่า
เวลาในการอยู่โรงพยาบาลสั้นกว่า
เวลาในการพักฟื้นที่บ้านสั้นกว่า

รู้ถึงสาเหตุโรคริดสีดวงทวารหนักกันไปแล้ว ก็ควรปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อให้ห่างไกลจากโรคนี้กันดีกว่า แต่หากมีความผิดปกติเกิดขึ้นแล้วก็ควรรีบพบแพทย์ เพื่อตรวจวินิจฉัยอย่างละเอียด ให้แน่ใจว่าอาการที่เกิดจะไม่ใช่โรคร้าย และทางโรงพยาบาลพญาไท 3 มีเทคโนโลยีที่ทันสมัยและมีความปลอดภัย พร้อมแพทย์เฉพาะทางพร้อม ในการรักษาเพื่อให้คุณกลับมาใช้ชีวิตได้ตามปกติอีกครั้ง

พญ.นรสรา วิทยาพิพัฒน์

ศัลยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการผ่าตัดส่องกล้อง

โรงพยาบาลพญาไท 3