ริดสีดวงทวาร (Hemorrhoids) และการรักษาด้วยเลเซอร์

ริดสีดวงทวารคืออะไร?

ริดสีดวงทวาร คือ ภาวะที่หลอดเลือดบริเวณทวารหนักและปลายลำไส้ตรงโป่งพองหรือบวม ซึ่งอาจเกิดจากความดันในช่องท้องเพิ่มขึ้น เช่น การเบ่งอุจจาระเป็นประจำ ท้องผูก การตั้งครรภ์ หรือการนั่งนานๆ ริดสีดวงทวารแบ่งเป็น 2 ประเภทหลัก:

1. ริดสีดวงภายใน (Internal Hemorrhoids) : เกิดเหนือเส้น dentate line (เส้นแบ่งระหว่างทวารหนักและปลายลำไส้ตรง) มักไม่เจ็บ แต่อาจมีเลือดออกเวลาถ่ายอุจจาระ
2. ริดสีดวงภายนอก (External Hemorrhoids) : เกิดใต้เส้น dentate line อาจเจ็บและคัน บางครั้งมีลิ่มเลือด (Thrombosed Hemorrhoids) ทำให้ปวดมาก

 

อาการของริดสีดวงทวาร

• เลือดออก : มักพบเลือดสดหลังถ่ายอุจจาระ
• ปวดหรือคัน : โดยเฉพาะในริดสีดวงภายนอกหรือริดสีดวงภายในที่ยื่นออกมา (Prolapsed Hemorrhoids)
• ก้อนโป่ง : อาจคลำได้ก้อนบริเวณทวารหนัก
• ระคายเคือง : อาจมีอาการคันหรือแสบร้อน

 

การรักษาริดสีดวงทวาร

การรักษาขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการและประเภทของริดสีดวง โดยแบ่งเป็น 1. การรักษาแบบไม่ผ่าตัด และ 2. การรักษาแบบผ่าตัด

 

การรักษาแบบไม่ผ่าตัด

ปรับพฤติกรรม

•  รับประทานอาหารที่มีกากใยสูง จิบน้ำ ดื่มน้ำบ่อยๆ มากกว่า 2-3 ลิตรต่อวัน เพื่อป้องกันท้องผูก
•  หลีกเลี่ยงการเบ่งอุจจาระแรงๆ หรือนั่งถ่ายนาน การเอาหนังสือหรืออุปกรณ์สื่อสารเข้าไปใช้ขณะนั่งถ่ายอุจจาระ
•  ออกกำลังกายสม่ำเสมอ การขยับลำตัวสามารถกระตุ้นการทำงานของลำไส้

ยารักษา

•   ยาทาเฉพาะที่หรือยาเหน็บทวาร เพื่อลดอาการอักเสบและปวด
•   ยาเม็ดรักษาริดสีดวง ปรับการไหลเวียนเลือดดำและเส้นเลือดขอด
•   ยาระบายอ่อนๆ เพื่อป้องกันท้องผูก เช่น fiber หรือ ยาระบายแบบน้ำ  หลีกเลี่ยงยาระบายแบบเม็ด หรือกลุ่มกระตุ้นบีบตัวลำไส้ เช่น มะขามแขก

การรักษาแบบไม่ผ่าตัดอื่นๆ

•   การรัดด้วยยาง (Rubber Band Ligation): ใช้ได้เฉพาะสำหรับริดสีดวงภายในระดับ 1-3 โดยรัดโคนริดสีดวงให้ขาดเลือดและหลุดออก
•   การฉีดยา (Sclerotherapy): ฉีดสารเคมีเพื่อให้ริดสีดวงฝ่อตัว ปัจจุบันลดความนิยมลง จากภาวะแทรกซ้อน เช่น ก้นตีบ
•   การจี้ด้วยความเย็น (Cryotherapy): ใช้ความเย็นจี้ริดสีดวงให้ตายและหลุดออก

 

การรักษาริดสีดวงทวารด้วยเลเซอร์ (Laser Treatment)

ใช้พลังงานเลเซอร์เพื่อทำให้เนื้อเยื่อริดสีดวงฝ่อตัวและลดอาการปวด

 

ขั้นตอนการรักษาริดสีดวงทวารด้วยเลเซอร์

1. ผู้ป่วยได้รับการระงับความรู้สึกเฉพาะที่หรือทั่วไป
2. ใช้เลเซอร์จี้ที่โคนริดสีดวงเพื่อตัดเลือดและทำให้เนื้อเยื่อฝ่อตัว
3. ใช้เวลาเพียง 15-30 นาที ในริดสีดวงภายใน และ อีก 15-30นาที สำหรับตัดริดสีดวงภายนอก และผู้ป่วยส่วนใหญ่สามารถกลับบ้านได้ในวันเดียวกันหรือวันรุ่งขึ้น และกลับไปทำงานและใช้ชีวิตปกติได้ใน 2-7 วัน
4. การหายของแผลรวดเร็ว หากทำเฉพาะริดสีดวงภายใน แผลหายในเพียง 1-2 สัปดาห์ หากมีการตัดริดสีดวงภายนอกออกร่วมด้วย แผลหายสนิท 6-8 สัปดาห์ เท่าการผ่าตัดปกติ แต่เจ็บปวดน้อยกว่า

 

ข้อดีของการรักษาด้วยเลเซอร์

•   เป็นวิธีการรักษาที่มีความแม่นยำสูง ลดการบาดเจ็บต่อกล้ามเนื้อหูรูด
•   เจ็บน้อยกว่าและฟื้นตัวเร็ว
•   ลดความเสี่ยงในการติดเชื้อและเลือดออก
•   สามารถรักษาได้ทั้งริดสีดวงภายในและภายนอก และสามารถรักษาได้พร้อมกันหลายหัว

 

ผลลัพธ์

•   อาการปวดและเลือดออกลดลงอย่างรวดเร็ว
•   มีโอกาสกลับมาเป็นซ้ำน้อยกว่าวิธีการรักษาแบบดั้งเดิม อัตราความสำเร็จมากกว่า 90 %
•   แทบไม่เกิดแผลเป็นในทวาร ไม่พบภาวะก้นตีบ ปวดรุนแรง
•   สามารถทำเลเซอร์ซ้ำได้ หากมีอาการอีกในอนาคต
•   โอกาสเป็นซ้ำถึงขั้นต้องทำหัตถการอีกครั้งค่อนข้างต่ำ < 5% ใน 5 ปี

 

 การรักษาแบบผ่าตัด

• การผ่าตัดริดสีดวง (Hemorrhoidectomy): ใช้ในกรณีริดสีดวงรุนแรง (ระดับ 4) หรือไม่ตอบสนองต่อการรักษาอื่นๆ ใช้การตัดเย็บ แต่ละหัวออกไป อาจใช้กรรไกรหรืออุปกรณ์ตัดเส้นเลือด (Ligasure) จึงมีการเสียเนื้อทวาร ทำให้จำกัดการรักษา ไม่เกิน 2-3 หัวต่อครั้ง มีโอกาสบาดเจ็บหูรูดและเกิดภาวะก้นตีบได้บ้าง หากเสียเนื้อก้นมากเกินไป เจ็บปวดมากกว่าวิธีอื่น
• การเย็บริดสีดวง (Stapled Hemorrhoidopexy): เป็นการตัดและเย็บริดสีดวงภายในเพื่อลดการยื่นออกมา เพื่อกระชับเนื้อทวารเข้าในด้วยอุปกรณ์ตัดเย็บอัตโนมัติ เจ็บปวดน้อยกว่าการผ่าตัด ฟื้นตัวเร็ว แต่มีความเสี่ยงบาดเจ็บเนื้อเยื่อชั้นลึก หรือภาวะก้นตีบ ปวดหน่วงเรื้อรัง หรือเจ็บรำคาญวัสดุตัดเย็บ 2-5% ทำซ้ำได้ยาก หากกลับเป็นซ้ำในอนาคต

 

การป้องกันริดสีดวงทวาร

• รับประทานอาหารที่มีกากใยสูง: เช่น ผัก ผลไม้ และธัญพืช
• ดื่มน้ำมากๆ: ช่วยให้อุจจาระนิ่มและถ่ายง่าย
• หลีกเลี่ยงการเบ่งอุจจาระแรงๆ
• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ: เพื่อกระตุ้นการทำงานของลำไส้
• ไม่นั่งหรือยืนนานเกินไป: เปลี่ยนอิริยาบถบ่อยๆ

 

 สรุป

• ริดสีดวงทวาร เป็นภาวะที่พบได้บ่อยและสามารถรักษาได้หลายวิธี ตั้งแต่การปรับพฤติกรรม การใช้ยา ไปจนถึงการผ่าตัด
• การรักษาด้วยเลเซอร์ เป็นวิธีที่ทันสมัย มีความแม่นยำสูง เจ็บน้อย และฟื้นตัวเร็ว เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่ต้องการผลลัพธ์ที่ดีและลดความเสี่ยงในการกลับมาเป็นซ้ำ
• หากมีอาการริดสีดวงทวาร ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและเลือกวิธีการรักษาที่เหมาะสมที่สุด

 

พญ. เบญจพร นันทสันติ
ศูนย์ศัลยกรรมเทคโนโลยีชั้นสูง ( Advanced Surgical Interventional Technologies : ASIT )
โรงพยาบาลพญาไท3