ภาวะมีบุตรยาก (infertility) เป็นปัญหาทางสูติศาสตร์ที่พบได้บ่อย และมีปัจจัยที่เกี่ยวข้องหลายประการ โดยหนึ่งในสาเหตุสำคัญที่มักถูกตรวจพบคือความผิดปกติภายในโพรงมดลูก ซึ่งมีผลโดยตรงต่อการฝังตัวของตัวอ่อน และการตั้งครรภ์ การส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก (hysteroscopy) เป็นหัตถการที่ช่วยให้แพทย์สามารถตรวจวินิจฉัย และรักษาความผิดปกติดังกล่าวได้อย่างแม่นยำ โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่มีประวัติภาวะมีบุตรยาก

การส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก หรือที่เรียกว่า Hysteroscopy เป็นวิธีทางการแพทย์ที่ช่วยให้แพทย์สามารถมองเห็นภายในโพรงมดลูกอย่างละเอียด โดยใช้กล้องขนาดเล็กผ่านทางช่องคลอดและปากมดลูก เพื่อประเมินความผิดปกติหรือรักษาภาวะบางอย่างที่เกี่ยวข้องกับมดลูกโดยไม่ต้องผ่าตัดเปิดหน้าท้อง

Hysteroscopy คืออะไร?

Hysteroscopy คือการใช้กล้องขนาดเล็กที่เรียกว่า “Hysteroscope” ซึ่งเป็นท่อบาง ๆ ที่มีไฟและกล้องวิดีโอ ปลายกล้องจะถูกสอดผ่านช่องคลอดเข้าสู่โพรงมดลูกโดยไม่ต้องผ่าตัด แพทย์สามารถดูภาพจากกล้องได้แบบเรียลไทม์ ทำให้สามารถวินิจฉัยและรักษาความผิดปกติบางอย่างได้ในขั้นตอนเดียว

การส่องกล้องมดลูก (Hysteroscopy) เหมาะสำหรับใคร

แพทย์อาจแนะนำให้ทำการส่องกล้องมดลูก หากผู้ป่วยมีอาการหรือภาวะดังต่อไปนี้

มีเลือดออกผิดปกติจากโพรงมดลูก เช่น ประจำเดือนมามากผิดปกติ เลือดออกกะปริดกะปรอยระหว่างรอบเดือน หรือเลือดออกหลังหมดประจำเดือน แม้ได้รับการรักษาด้วยฮอร์โมนแล้ว

ภาวะมีบุตรยาก หรือแท้งซ้ำ โดยเฉพาะในผู้ที่มีประวัติประจำเดือนมาน้อยหรือขาดประจำเดือนหลังการ ขูดมดลูก ซึ่งอาจมีพังผืดในโพรงมดลูก (Asherman’s syndrome)

ตรวจพบความผิดปกติในโพรงมดลูกจากอัลตราซาวนด์ เช่น เนื้องอก ติ่งเนื้อ พังผืด หรือผนังกั้นโพรงมดลูก (Septate uterus)

มีประวัติทำเด็กหลอดแก้ว (IVF) แล้วไม่ประสบความสำเร็จ

ต้องการนำสิ่งแปลกปลอมออกจากโพรงมดลูก เช่น ห่วงอนามัยที่ฝังแน่น สายขาด หรือบางส่วนของห่วง ทะลุผนังมดลูก

ภาวะผิดปกติที่สามารถตรวจพบด้วยการส่องกล้องโพรงมดลูก

พังผืดในโพรงมดลูก (intrauterine adhesions) ซึ่งมักเกิดจากการขูดมดลูกหรือการติดเชื้อ
ติ่งเนื้อเยื่อบุโพรงมดลูก (endometrial polyp) ซึ่งอาจส่งผลต่อการฝังตัวของตัวอ่อน
เนื้องอกมดลูกชนิดยื่นเข้าโพรงมดลูก (submucosal fibroid)
ความผิดปกติของรูปร่างมดลูก เช่น ผนังกั้นภายในโพรงมดลูก (septate uterus) หรือภาวะมดลูกรูปหัวใจ (arcuate uterus)

ภาวะเหล่านี้สามารถส่งผลต่อการฝังตัวของตัวอ่อน หรือเป็นสาเหตุของการแท้งซ้ำซ้อนในระยะต้นของการตั้งครรภ์

การส่องกล้องมดลูก (Hysteroscopy) ช่วยวินิจฉัยโรคใดบ้าง

การส่องกล้องมดลูกเป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยให้แพทย์สามารถมองเห็นภายในโพรงมดลูกโดยตรง ทำให้สามารถ วินิจฉัยโรคหรือภาวะผิดปกติต่าง ๆ ได้อย่างแม่นยำ เช่น

เลือดออกผิดปกติจากโพรงมดลูก ใช้หาสาเหตุของเลือดออกมากกว่าปกติ เลือดออกระหว่างรอบเดือน หรือเลือดออกหลังหมดประจำเดือน

ภาวะมีบุตรยากโดยไม่ทราบสาเหตุ (Unexplained Infertility) ตรวจดูสภาพ ของโพรงมดลูกว่ามีสิ่งผิดปกติที่อาจเป็นอุปสรรคต่อการฝังตัวของตัวอ่อนหรือไม่

ติ่งเนื้อในโพรงมดลูก (Endometrial Polyp) ตรวจพบติ่งเนื้อขนาดเล็กที่อาจเป็นสาเหตุของเลือดออกผิดปกติหรือภาวะมีบุตรยาก

เนื้องอกในโพรงมดลูก (Submucosal Myoma) ช่วยประเมินขนาด ตำแหน่ง และความรุนแรงของเนื้องอกที่ยื่นเข้าโพรงมดลูก

พังผืดในโพรงมดลูก (Intrauterine Adhesion หรือ Asherman’s Syndrome) ตรวจพบพังผืดที่อาจเป็นผลจากการขูดมดลูกหรือการติดเชื้อ ซึ่งมีผลต่อ ภาวะมีบุตรยาก

ผนังกั้นในโพรงมดลูก (Septate Uterus) เป็นความผิดปกติของมดลูกแต่กำเนิดที่ อาจสัมพันธ์กับการแท้งซ้ำ

เยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติ หรือมีภาวะมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก ใช้ส่องตรวจ พร้อมตัดชิ้นเนื้อเพื่อส่งตรวจทางพยาธิวิทยา

ภาวะที่ไม่ควรตรวจโพรงมดลูก

การส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก (Hysteroscopy) มีข้อห้ามหรือข้อควรระวังในกรณีดังต่อไปนี้

ตั้งครรภ์ ห้ามทำโดยเด็ดขาด เนื่องจากอาจกระทบต่อการตั้งครรภ์หรือทำให้แท้งได้

มีการติดเชื้อในอุ้งเชิงกรานหรือช่องคลอด เช่น โรคติดเชื้อทางนรีเวชเฉียบพลัน เพราะอาจทำให้การติดเชื้อลุกลามมากขึ้น

มีภาวะเลือดออกผิดปกติที่ยังหาสาเหตุไม่ได้ ควรตรวจวินิจฉัยเบื้องต้นให้ชัดเจนก่อนทำ Hysteroscopy

มะเร็งปากมดลูกระยะลุกลาม เพราะการส่องกล้องอาจทำให้เกิดการแพร่กระจายของเซลล์มะเร็งได้

มีภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกอักเสบรุนแรง

ขั้นตอนการตรวจวินิจฉัยโดยการส่องกล้องโพรงมดลูก (Hysteroscopy)

การส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก (Hysteroscopy) สามารถตรวจได้ 2 แบบ คือ การส่องกล้องเพื่อตรวจวินิจฉัย และการส่องกล้องเพื่อการรักษา ซึ่งในบางครั้งแพทย์อาจทำการส่องกล้องเพื่อทั้งตรวจวินิจฉัย และการรักษาในคราวเดียวกันในผู้ป่วยที่แน่ใจว่ามีพยาธิสภาพในโพรงมดลูกอยู่จริง

การส่องกล้องในโพรงมดลูกเพื่อการวินิจฉัย (Diagnostic Hysteroscopy)ในขั้นตอนการตรวจวินิจฉัยมักไม่ต้อง Admit ไม่ต้องดมยาสลบ เนื่องจากเจ็บน้อยมาก หรือไม่เจ็บเลยสามารถทำได้ในรูปแบบผู้ป่วยนอก (OPD) คล้ายกับการตรวจภายในเพื่อตรวจมะเร็งปากมดลูกตามปกติ

โดยเริ่มจากทำความสะอาดบริเวณที่ทำหัตถการด้วยเทคนิคปลอดเชื้ออย่างเคร่งครัด จากนั้นจะเข้าสู่ขั้นตอนส่องกล้องโดยแพทย์จะใส่กล้องขนาดเล็ก ประมาณ 3-4 มิลลิเมตร ผ่านทางปากมดลูกเข้าสู่ในโพรงมดลูกเพื่อทำการตรวจวินิจฉัยโรค เช่น ติ่งเนื้อ, เนื้องอก และพังผืด เป็นต้น ใช้เวลาในการทำหัตถการเพียง 5-10 นาที หลังทำหัตถการจะรู้สึกหน่วง ๆ ท้องน้อยคล้ายปวดประจำเดือนเล็กน้อย นอนพักเพื่อติดตามอาการ 30 นาที – 1 ชั่วโมง หากไม่มีอาการผิดปกติสามารถกลับบ้านได้
การส่องกล้องในโพรงมดลูกเพื่อการผ่าตัดรักษา (Hysteroscopic surgery)

ในการผ่าตัดนี้ส่วนใหญ่ไม่ต้อง Admit ยกเว้นในบางกรณีเช่น ผ่าตัดเนื้องอกในโพรงมดลูกขนาดใหญ่ ใช้เวลาผ่าตัดนาน ซึ่งจำเป็นต้องเฝ้าระวังภาวะเลือดออกมาก หรือภาวะน้ำเกินในร่างกาย

โดยปกติต้องนอนโรงพยาบาล 1 วัน การผ่าตัดนี้จำเป็นต้องวางยาสลบ และทำการผ่าตัดในห้องผ่าตัด โดยแพทย์จะทำความสะอาดด้วยเทคนิคปลอดเชื้ออย่างเคร่งครัดทุกขั้นตอน แพทย์จะใส่กล้องที่มีขนาดใหญ่ขึ้นกว่าการวินิจฉัยเล็กน้อย เพื่อที่จะใช้เครื่องมือที่มีอุปกรณ์ตัดชิ้นเนื้อเพื่อทำการผ่าตัดติ่งเนื้อ, เนื้องอกมดลูก หรือพังผืดในโพรงมดลูก ใช้เวลาในการผ่าตัดไม่เกิน 1 ชั่วโมง หลังผ่าตัดจะนอนพักฟื้นเพื่อติดตามอาการ 1– 2 ชั่วโมง หากไม่มีอาการแทรกซ้อนหลังผ่าตัดก็สามารถกลับบ้านได้ และนัดพบแพทย์เพื่อติดตามผลในอีก 1 สัปดาห์

ข้อดีของการส่องกล้องโพรงมดลูก (Hysteroscopy)

ตรวจวินิจฉัยได้แม่นยำสูง สามารถมองเห็นภายในโพรงมดลูกโดยตรง ช่วยให้แพทย์วินิจฉัยสาเหตุของความผิดปกติ เช่น เลือดออกผิดปกติ หรือภาวะมีบุตรยาก ได้อย่างแม่นยำ
เพิ่มโอกาสในการตั้งครรภ์ โดยเฉพาะในกลุ่มผู้ที่ทำ IVF หรือ ICSI
รักษาและวินิจฉัยได้ในคราวเดียวกัน สามารถตัดติ่งเนื้อ เนื้องอก หรือพังผืดในโพรงมดลูกออกได้ทันที โดยไม่ต้องผ่าตัดเปิดหน้าท้อง
ใช้เวลาพักฟื้นสั้น ส่วนใหญ่สามารถกลับบ้านได้ภายในวันเดียว และใช้เวลาพักฟื้นไม่นาน
ลดความจำเป็นในการผ่าตัดใหญ่ ในบางกรณีสามารถหลีกเลี่ยงการผ่าตัดมดลูกหรือการผ่าตัดเปิดหน้าท้องได้
ใช้เทคโนโลยีทันสมัย ด้วยกล้องที่มีความละเอียดสูงระบบ 4K ช่วยให้เห็นพยาธิสภาพได้อย่างชัดเจนยิ่งขึ้น เพิ่มประสิทธิภาพในการวินิจฉัย และรักษา

“ตรวจลึกถึงโพรงมดลูก เข้าใจชัด ปลอดภัย ไร้แผล”

การส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก (Hysteroscopy) เป็นหัตถการที่ปลอดภัยและให้ข้อมูลที่ชัดเจน ละเอียดเกี่ยวกับสุขภาพภายในโพรงมดลูก เหมาะสำหรับผู้หญิงที่มีอาการเลือดออกผิดปกติ เช่น ประจำเดือนมากเกินไป เลือดออกระหว่างรอบเดือน หรือหลังหมดประจำเดือน รวมถึงผู้ที่ประสบปัญหามีบุตรยากหรือแท้งซ้ำโดยไม่ทราบสาเหตุ

หากแพทย์แนะนำให้ตรวจด้วยวิธีนี้ ไม่ควรเกิดความกังวล เนื่องจากเป็นกระบวนการที่ไม่เจ็บมาก ใช้เวลาสั้น และสามารถช่วยให้แพทย์วินิจฉัยหรือรักษาภาวะผิดปกติในโพรงมดลูกได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยไม่ต้องผ่าตัดใหญ่

สำหรับผู้ที่สนใจหรือมีข้อสงสัยเกี่ยวกับภาวะผิดปกติของมดลูก แนะนำให้เข้ามาปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านสูตินรีเวชที่ โรงพยาบาลพญาไท 2 ซึ่งมีทีมแพทย์ที่มีความชำนาญเฉพาะทาง พร้อมเครื่องมือที่ทันสมัย และให้การดูแลเอาใจใส่ผู้ป่วยอย่างใกล้ชิดในทุกขั้นตอน เพื่อให้คุณมั่นใจในความปลอดภัยและผลการรักษาที่ดีที่สุด

นพ. ธีรยุทธ์ จงวุฒิเวศย์

ผู้อำนวยการศูนย์เทคโนโลยีเพื่อการเจริญพันธุ์

รพ.พญาไท 2

การส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก “Hysteroscopy” ในผู้มีภาวะมีบุตรยาก