ภาวะครรภ์เป็นพิษ (Preeclampsia) เป็นภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นในระหว่างตั้งครรภ์ โดยมักพบในช่วงไตรมาสที่สาม หรือหลังอายุครรภ์ 20 สัปดาห์ขึ้นไป ภาวะนี้มีลักษณะสำคัญคือ ความดันโลหิตสูงร่วมกับการมีโปรตีนในปัสสาวะ และอาจส่งผลกระทบต่อระบบต่างๆ ของร่างกาย เช่น ไต ตับ สมอง และระบบไหลเวียนเลือดของมารดา และเด็กทารก หากไม่ได้รับการดูแลที่เหมาะสม อาจนำไปสู่ภาวะรุนแรง เช่น ภาวะชักจากครรภ์เป็นพิษ (Eclampsia) หรือภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ที่เป็นอันตรายต่อทั้งแม่และทารกในครรภ์

สาเหตุของภาวะครรภ์เป็นพิษ

แม้ว่ายังไม่มีการระบุสาเหตุที่แน่ชัดของภาวะครรภ์เป็นพิษ แต่นักวิจัยเชื่อว่ามีปัจจัยหลายประการที่อาจเกี่ยวข้อง เช่น

ปัญหาการพัฒนาของรก ทำให้การไหลเวียนของเลือดไปสู่ทารกลดลง
ความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกัน
ภาวะความดันโลหิตสูงที่เกิดขึ้นก่อนหรือระหว่างตั้งครรภ์
พันธุกรรม

สัญญาณและอาการของภาวะครรภ์เป็นพิษ

ภาวะครรภ์เป็นพิษสามารถแสดงอาการได้หลากหลาย ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของภาวะ อาการที่พบบ่อย ได้แก่

ความดันโลหิตสูงมากกว่า 140/90 มม.ปรอท
อาการบวมที่ใบหน้า มือ หรือเท้า
ปวดศีรษะรุนแรงและต่อเนื่อง
ตามัวหรือเห็นจุดดำๆ
จุกแน่นลิ้นปี่
มีโปรตีนในปัสสาวะ
น้ำหนักเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในระยะเวลาสั้นๆ

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น

หากไม่ได้รับการรักษา ภาวะครรภ์เป็นพิษอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่ร้ายแรง เช่น

ภาวะชักจากครรภ์เป็นพิษ (Eclampsia) ซึ่งอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต
ภาวะรกหลุดก่อนกำหนด
ทารกเจริญเติบโตช้าเนื่องจากการไหลเวียนของเลือดไปเลี้ยงรกไม่เพียงพอ
คลอดก่อนกำหนด
ภาวะตับหรือไตล้มเหลวในมารดา

วิธีป้องกันภาวะครรภ์เป็นพิษ

แม้ว่าจะไม่มีวิธีป้องกันภาวะครรภ์เป็นพิษอย่างแน่นอน แต่มีวิธีลดความเสี่ยงได้ เช่น

การฝากครรภ์อย่างสม่ำเสมอ เพื่อตรวจสุขภาพของมารดาและทารกในครรภ์
การควบคุมน้ำหนัก หลีกเลี่ยงภาวะน้ำหนักเกินขณะตั้งครรภ์
การรับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ เช่น ผัก ผลไม้ และอาหารที่มีโปรตีนสูง
การออกกำลังกายอย่างเหมาะสม ตามคำแนะนำของแพทย์
การจำกัดการบริโภคโซเดียมและคาเฟอีน เพื่อลดความเสี่ยงของภาวะความดันโลหิตสูง
การดื่มน้ำให้เพียงพอ เพื่อช่วยรักษาสมดุลของร่างกาย
การตรวจสอบความดันโลหิตอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะผู้ที่มีประวัติความดันโลหิตสูง

การรักษาภาวะครรภ์เป็นพิษ ขึ้นอยู่กับ ระดับความรุนแรงของอาการ และ อายุครรภ์ โดยมีแนวทางหลักดังนี้

1. การดูแลและติดตามอาการอย่างใกล้ชิด

การตรวจสุขภาพเป็นประจำ แพทย์จะตรวจวัดความดันโลหิต ตรวจปัสสาวะเพื่อดูโปรตีน และติดตามสุขภาพของทารกในครรภ์
การพักผ่อน ควรนอนพักผ่อนมากขึ้น โดยเฉพาะการนอนตะแคงซ้ายเพื่อช่วยให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงรกดีขึ้น
ควบคุมอาหาร หลีกเลี่ยงอาหารที่มีโซเดียมสูง ลดการบริโภคของหวานและไขมัน

2. การใช้ยาเพื่อควบคุมอาการ

ยาลดความดันโลหิต (เช่น Labetalol, Nifedipine) ใช้ในกรณีที่ความดันโลหิตสูงมาก
ยาแมกนีเซียมซัลเฟต (Magnesium sulfate) ใช้ในกรณีที่มีความเสี่ยงต่อการชักจากภาวะครรภ์เป็นพิษ
ยาเสริมอื่นๆ เช่น แอสไพรินขนาดต่ำ (ในผู้ที่มีความเสี่ยงสูงระหว่างตั้งครรภ์)

3. การเฝ้าระวังภาวะแทรกซ้อน

ติดตามอาการของ ภาวะรกเสื่อม หรือ ทารกเติบโตช้า
ตรวจเลือดและการทำงานของไตและตับ
อัลตราซาวด์และตรวจคลื่นหัวใจของทารกเพื่อติดตามสุขภาพของลูกในครรภ์

4. การคลอดเพื่อรักษาภาวะครรภ์เป็นพิษ

หากอายุครรภ์มากกว่า 37 สัปดาห์ แพทย์มักแนะนำให้คลอดเพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อน
หากอายุครรภ์ยังไม่ครบกำหนด และอาการไม่รุนแรง อาจให้พักรักษาในโรงพยาบาลเพื่อติดตามอาการใกล้ชิดจนถึงเวลาที่สามารถคลอดได้
หากภาวะรุนแรง (Severe Preeclampsia) แพทย์อาจพิจารณาให้คลอดทันที เพื่อป้องกันอันตรายต่อแม่และลูก

5. การดูแลหลังคลอด

ภาวะครรภ์เป็นพิษมักจะดีขึ้นหลังคลอด แต่ต้องติดตามความดันโลหิตอย่างต่อเนื่อง

หญิงที่เคยมีภาวะครรภ์เป็นพิษมีความเสี่ยงสูงต่อโรคหัวใจและความดันโลหิตสูงในอนาคต ควรดูแลสุขภาพระยะยาว

ภาวะครรภ์เป็นพิษเป็นภาวะที่ต้องให้ความสำคัญอย่างมาก และต้องอาศัยการดูแลอย่างใกล้ชิดจากแพทย์ เนื่องจากอาจส่งผลกระทบร้ายแรงต่อสุขภาพของทั้งแม่และทารก ดังนั้น หญิงตั้งครรภ์ควรฝากครรภ์สม่ำเสมอ ใส่ใจเรื่องโภชนาการ และดูแลสุขภาพตนเองให้ดี เพื่อลดความเสี่ยงของภาวะนี้และให้การตั้งครรภ์เป็นไปอย่างปลอดภัยที่สุด หากสงสัยว่าตนเองมีความเสี่ยงหรือมีอาการผิดปกติ ควรรีบพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัย ดูแลอย่างเหมาะสม และรักษาได้อย่างทันท่วงที

พญ.ธาริณี ลำลึก

สูตินรีแพทย์ ชำนาญการด้านเวชศาสตร์มารดาและทารกในครรภ์

รพ.พญาไท 2

ครรภ์เป็นพิษ อันตรายที่คุณแม่ตั้งครรภ์ควรรู้