ภาวะหลอดเลือดแดงใหญ่ในช่องอกโป่งพอง หรือเลือดเซาะในผนังหลอดเลือดแดงใหญ่ในช่องอก (Thoracic Aortic Aneurysm and Dissection) แม้จะไม่ใช่โรคที่พบได้บ่อย เมื่อเทียบกับโรคหัวใจและโรคหลอดเลือดสมอง แต่จากข้อมูลของ ‘สมาคมศัลยแพทย์ทรวงอกแห่งสหรัฐอเมริกา’ หรือ STS ชี้ให้เห็นว่า ในแต่ละปีมีผู้ป่วยหลายหมื่นคนทั่วโลกที่เสียชีวิตจากภาวะนี้

โดยเมื่อเกิดภาวะมีเลือดเซาะในผนังหลอดเลือดแดงใหญ่เฉียบพลันแต่ไม่ได้รับการผ่าตัดรักษา อัตราการเสียชีวิตจะเพิ่มขึ้นประมาณ 0.5% ต่อชั่วโมง ในช่วง 48 ชั่วโมงแรกหลังเกิดอาการ และหากไม่ได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วนภายในหนึ่งเดือน ผู้ป่วยจะมีโอกาสเสียชีวิตสูงถึง 80-90% เลยทีเดียว

รู้จักภาวะหลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพองหรือฉีกขาดในช่องอก (Thoracic Aorta)

ภาวะหลอดเลือดแดงใหญ่ในช่องอกโป่งพอง (Thoracic Aortic Aneurysm) คือภาวะที่ผนังหลอดเลือดแดงใหญ่บางส่วนมีการขยายตัวผิดปกติและโป่งออกคล้ายบอลลูน ส่งผลให้ผนังหลอดเลือดบางลงและเสี่ยงต่อการปริแตก

ขณะที่ ภาวะเลือดเซาะในผนังหลอดเลือดแดงใหญ่ (Thoracic Aortic Dissection) เกิดจากรอยฉีกของผนังหลอดเลือดชั้นในสุด (intimal tear) ทำให้เลือดไหลแทรกเข้าไปในชั้นผนังหลอดเลือด และแยกชั้นผนังออกจากกัน (false lumen) ซึ่งอาจทำให้เกิดการตีบตันของหลอดเลือดสาขา และขัดขวางการไหลเวียนเลือดไปยังอวัยวะต่างๆ เช่น สมอง หัวใจ หรือไต หรือทำให้ผนังหลอดเลือดแตกจนทำให้เกิดภาวะช็อกจากความดันโลหิตลดลงอย่างรวดเร็ว และเสียชีวิตได้หากไม่ได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน

อาการและสัญญาณเตือนภาวะหลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพองหรือเลือดเซาะในผนังหลอดเลือดแดงใหญ่

ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักไม่มีอาการหรือสัญญาณเตือนในระยะแรกของโรค มักตรวจพบโดยบังเอิญจากการตรวจสุขภาพ การถ่ายภาพเอกซเรย์ทรวงอก หรือการตรวจด้วยเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT scan) ต่อเมื่ออาการเริ่มลุกลาม อวัยวะข้างเคียงอาจได้รับผลกระทบจากการกดเบียดของหลอดเลือด เช่น กดหลอดลมทำให้หายใจลำบาก กดหลอดอาหารทำให้กลืนลำบาก หรือกดเบียดเส้นประสาทกล่องเสียงทำให้เสียงแหบ

กรณีที่เลือดเซาะในหลอดเลือดแดงใหญ่ ผู้ป่วยมักเริ่มมีความดันโลหิตสูง ไม่มีอาการผิดปกติ หรืออาจมีอาการปวดฉับพลันรุนแรงที่หน้าอกหรือหลังคล้ายถูกแทงหรือถูกฉีก นอกจากนี้ อาจพบอาการร่วมอื่นๆ ได้แก่ หน้ามืด คลื่นไส้ เหงื่อออก ใจสั่น บางครั้งอาจมีอาการขาดเลือดของหลอดเลือดแดงสาขา เช่น อัมพาตครึ่งซีก ขยับขา 2 ข้างไม่ได้ ปวดท้องจากลำไส้ขาดเลือด

การรักษาภาวะหลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพอง

การรักษาภาวะหลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพองในช่องอกจะขึ้นกับขนาด ความรุนแรง และตำแหน่งของหลอดเลือดแดงใหญ่ที่เกิดปัญหา หากหลอดเลือดโป่งพองมีขนาดยังไม่เกินเกณฑ์อันตราย และไม่มีลักษณะเสี่ยงต่อการแตก เช่น ขนาดเล็กกว่า 5 เซนติเมตร หรือโตช้า แพทย์จะเน้นการควบคุมความดันโลหิตและเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด

หากหลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพองมีขนาดเกินเกณฑ์ที่กำหนด มีการขยายตัวอย่างรวดเร็ว หรือแสดงอาการรุนแรง เช่น เจ็บหน้าอกหรือปวดหลังเฉียบพลัน แพทย์จะพิจารณาการรักษาด้วยการผ่าตัดแบบเปิดช่องอก (Open Surgery) หรือการรักษาโดยใช้เทคนิคการสอดใส่หลอดเลือดเทียมชนิดหุ้มด้วยขดลวดผ่านสายสวน (TEVAR) โดยไม่ต้องเปิดช่องอก ขึ้นกับตำแหน่งของหลอดเลือดแดงใหญ่ที่เป็นโรค ได้แก่ หลอดเลือดแดงใหญ่ส่วนขาขึ้นที่ติดกับหัวใจ ต้องรักษาโดยการผ่าตัดกระดูกหน้าอก แต่ถ้าเป็นส่วนขาลงไปทรวงอกซ้าย อาจรักษาได้โดยการใช้ขดลวดหุ้มด้วยหลอดเลือดเทียม

การรักษาภาวะหลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพองในช่องอก ด้วยเทคนิค TEVAR คืออะไร?

เทคนิค TEVAR (Thoracic Endovascular Aortic Repair) คือวิธีการรักษาหลอดเลือดแดงใหญ่ในช่องอกด้วยการสอดใส่ขดลวดหุ้มหลอดเลือดเทียม (stent graft) ผ่านหลอดเลือดแดงบริเวณขาหนีบ เพื่อให้เลือดในหลอดเลือดเทียมไม่สัมผัสผนังส่วนที่เป็นโรค ก็ทำให้ผนังไม่แตกและค่อยๆ หายได้

ในขั้นตอนการรักษา แพทย์จะสอดสายสวนผ่านหลอดเลือดแดงที่ขาหนีบ เพื่อนำขดลวดหุ้มหลอดเลือดเทียมไปยังตำแหน่งที่เกิดความผิดปกติ ขดลวดจะถูกขยายออกด้วยกลไกหรือด้วยการช่วยขยายจากบอลลูนให้แนบกับผนังหลอดเลือดส่วนที่ปกติ (landing zone) เพื่อปิดกั้นไม่ให้เลือดไหลเข้าสู่บริเวณที่ผนังหลอดเลือดโป่งพอง และทำหน้าที่เสริมความแข็งแรง เป็นผนังใหม่ภายในหลอดเลือด ช่วยให้เลือดสามารถไหลผ่านหลอดเลือดเทียมนี้แทนผนังหลอดเลือดที่เสียหาย และป้องกันไม่ให้หลอดเลือดแตก

เทคนิค TEVAR เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่ไม่สามารถรับการผ่าตัดเปิดหน้าอกแบบดั้งเดิมได้ หรือผู้ที่มีความเสี่ยงสูงจากการเปิดกระดูกหน้าอกและการใช้เครื่องหัวใจและปอดเทียม (cardiopulmonary bypass) และนับเป็นวิธีการรักษาที่ดีที่สุดของหลอดเลือดแดงทรวงอกส่วนขาลง (descending aorta)

ในบางกรณีที่ความผิดปกติของหลอดเลือดอยู่ในตำแหน่งที่ซับซ้อนมาก เช่น บริเวณโค้งของหลอดเลือดแดงใหญ่ (aortic arch) หรือมีความผิดปกติหลายตำแหน่งร่วมกัน อาจจำเป็นต้องใช้เทคนิค hybrid approach ซึ่งเป็นการผสมผสานระหว่างการผ่าตัดเปิดแบบดั้งเดิม กับการทำ TEVAR เพื่อให้สามารถแก้ไขปัญหาได้อย่างครบถ้วนและปลอดภัยมากขึ้น และได้ผลเท่าเทียมหรือเท่ากับการผ่าตัดแบบเปิด แต่จะเกิดการบาดเจ็บน้อยกว่า และเกิดภาวะแทรกซ้อนในระยะแรกน้อยกว่า

ข้อดีของการรักษาด้วยเทคนิค TEVAR

TEVAR เป็นหัตถการรักษาหลอดเลือดแดงใหญ่ในทรวงอกที่ใช้วิธี สอดใส่อุปกรณ์ผ่านทางหลอดเลือด (endovascular) แทนการผ่าตัดเปิดแบบดั้งเดิม ซึ่งมีข้อดีหลายประการ ได้แก่

ปลอดภัยกว่าในผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยง เช่น ผู้สูงอายุ หรือผู้ที่มีโรคประจำตัว (ความดันโลหิตสูง เบาหวาน โรคหัวใจ โรคไต)

ลดความเสี่ยงจากการผ่าตัดเปิดช่องอก เช่น การเสียเลือดมาก การติดเชื้อในช่องอก หรือภาวะแทรกซ้อนจากพังผืดเดิม

ลดความเสี่ยงจากการดมยาสลบเต็มรูปแบบ

พักฟื้นเร็วขึ้น อยู่โรงพยาบาลและในห้อง ICU สั้นลง

ลดโอกาสการติดเชื้อ และช่วยให้ผู้ป่วยกลับไปใช้ชีวิตประจำวันได้เร็วขึ้น

เทคนิคนี้จึงเป็นทางเลือกที่เหมาะสมอย่างยิ่งสำหรับผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงสูงต่อการผ่าตัดแบบเดิม

ข้อจำกัดของการรักษาด้วยเทคนิค TEVAR

แม้การรักษาด้วย TEVAR จะมีข้อดีหลายประการ แต่ไม่ได้เหมาะสมกับผู้ป่วยทุกราย โดยเฉพาะผู้ที่มีข้อจำกัดทางสรีระ เช่น

ขนาดหลอดเลือดแดงใหญ่ในบริเวณที่มีปัญหาเล็กเกินไป อาจไม่สามารถรองรับเส้นเลือดเทียมหุ้มขดลวดได้ และเพิ่มความเสี่ยงต่อการรั่วซึมบริเวณขอบหลอดเลือดเทียมหุ้มขดลวด (type 1A) หรือ (B endoleak)
หลอดเลือดแดงใหญ่ส่วนอกมีความโค้งงอหรือผิดรูปมาก ซึ่งทำให้การวางหลอดเลือดเทียมหุ้มขดลวดทำได้ยาก หรือไม่สามารถดันขดลวดขึ้นจากหลอดเลือดแดงที่ขาหนีบหรือช่องท้อง
หลอดเลือดแดงที่ขาหนีบเล็กมาก เช่น เล็กกว่า 7 มิลลิเมตร หรือมีหินปูนเกาะในผนังมาก ยากต่อการผ่านของหลอดเลือดเทียมหุ้มขดลวด

ทั้งนี้ หลังการใส่ขดลวดหุ้มกราฟต์ยังอาจพบภาวะแทรกซ้อน เช่น ภาวะเลือดรั่วรอบขอบกราฟต์ (endoleak) หรือการเคลื่อนตัวของขดลวด แต่สามารถตรวจติดตามด้วยการเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT angiography) เพื่อเฝ้าระวังภาวะแทรกซ้อนและแก้ไขได้ทันท่วงที

การพักฟื้นหลังการรักษาด้วยเทคนิค TEVAR

โดยทั่วไปแล้ว หลักการรักษา แพทย์จะให้ผู้ป่วยพักฟื้นในโรงพยาบาล 3-4 วัน และมีข้อควรปฏิบัติเพื่อการฟื้นตัวที่ดี ดังนี้

หลอดเลือดเทียมหรือหลอดเลือดเทียมหุ้มขดลวดมีความทนทานสูง ไม่เสื่อมสภาพง่าย จึงไม่จำเป็นต้องรับประทานยาต้านเกล็ดเลือดหรือยาต้านการแข็งตัวของเลือดในระยะยาว

หลังผ่าตัด 24-48 ชั่วโมง ควรระวังไม่ให้แผลเปียกน้ำ เพื่อป้องกันการติดเชื้อ มักปิดแผลด้วยพลาสเตอร์กันน้ำ

ภายใน 1-2 วันหลังผ่าตัดแพทย์จะแนะนำให้เริ่มเคลื่อนไหวร่างกายเบาๆ เช่น ลุกเดินรอบเตียง เพื่อกระตุ้นการไหลเวียนเลือดและลดความเสี่ยงภาวะแทรกซ้อน

ในช่วง 3 เดือนแรกหลังผ่าตัด ควรงดกิจกรรมที่ใช้แรงมาก เช่น การยกของหนัก ออกกำลังกายหนัก หรือจนกว่าแพทย์จะอนุญาต

หลังกลับไปพักฟื้นต่อที่บ้าน ควรสังเกตอาการผิดปกติ เช่น ปวดรุนแรง บวม แดง มีน้ำเหลืองไหลจากแผลผ่าตัดมากผิดปกติ หายใจลำบาก หรือเจ็บหน้าอกฉับพลัน รู้สึกชาหรืออ่อนแรงบริเวณขาหรือมีปัญหาในการเดิน มีไข้สูงเกิน 38 องศาเซลเซียส ควรรีบพบแพทย์

ผู้ป่วยควรควบคุมความดันโลหิตและปัจจัยเสี่ยงอื่นๆ อย่างเคร่งครัด เช่น งดสูบบุหรี่ ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด รักษาน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์ รวมถึงปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ เช่น ออกกำลังกายสม่ำเสมอ รับประทานอาหารที่เหมาะสม และลดความเครียด เพื่อเสริมสร้างผลการรักษาในระยะยาวให้มีประสิทธิภาพสูงสุด

ภาวะหลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพองและเลือดเซาะในผนังหลอดเลือดแดงใหญ่ เป็นภาวะที่อันตราย และมีความเสี่ยงสูงต่อการเสียชีวิตอย่างกะทันหัน ที่ศูนย์หัวใจ โรงพยาบาลพญาไท 2 เราให้ความสำคัญกับการวินิจฉัยและรักษาอย่างรวดเร็ว แม่นยำ โดยทีมแพทย์เฉพาะทาง พร้อมด้วยเทคโนโลยีการรักษาที่ทันสมัย เช่น เทคนิค TEVAR ซึ่งช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการรักษา ลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อน และส่งเสริมให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้อย่างรวดเร็ว

นอกจากนี้ ผู้ป่วยยังสามารถเลือกบริการที่ตรงกับความต้องการได้อย่างครบถ้วน ไม่ว่าจะเป็นห้องพักที่สะดวกสบาย บริการอาหาร และการดูแลอย่างใกล้ชิดจากพยาบาลส่วนตัว รวมถึงสิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆ ที่ช่วยให้ช่วงเวลาการรักษาเป็นไปอย่างราบรื่น ด้วยแนวคิด Value Healthcare ที่ผสานคุณภาพทางการแพทย์กับความคุ้มค่า โดยสามารถปรับแผนการรักษาให้สอดคล้องกับงบประมาณของผู้ป่วย ภายใต้มาตรฐานความปลอดภัยระดับสากล เพื่อให้มั่นใจว่าท่านจะได้รับการดูแลอย่างดีที่สุด ในทุกขั้นตอนของการรักษา

นพ. กิตติชัย เหลืองทวีบุญ

ศัลยแพทย์ด้านหัวใจหลอดเลือดและทรวงอก

ศูนย์หัวใจ โรงพยาบาลพญาไท 2

รักษาโรคหลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพองในช่องอก ด้วยนวัตกรรม TEVAR