ปัญหาลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบหรือเสื่อม (Aortic Valve Stenosis) เป็นภาวะที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ โดยเฉพาะกลุ่มอายุ 75 ปีขึ้นไป เกิดจากการที่ลิ้นหัวใจเอออร์ติก (aortic valve) ที่อยู่ระหว่างหัวใจห้องซ้ายล่างกับหลอดเลือดแดงใหญ่เอออร์ตา (Aorta) ตีบแคบลงหรือแข็งตัวผิดปกติ ส่งผลให้หัวใจต้องทำงานหนักขึ้นเพื่อสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของร่างกายได้เพียงพอ

อาการสำคัญของภาวะลิ้นหัวใจตีบที่มักพบบ่อย ได้แก่ เหนื่อยง่าย เจ็บหน้าอก เวียนศีรษะ หรือหมดสติ และหากไม่ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม อาจนำไปสู่ภาวะหัวใจล้มเหลวหรือเสียชีวิตได้

สาเหตุและปัจจัยที่ทำให้ลิ้นหัวใจตีบ (Aortic Valve Stenosis)

โรคลิ้นหัวใจตีบมีสาเหตุและปัจจัยร่วมหลายอย่าง โดยที่พบบ่อย ได้แก่

ความเสื่อมของลิ้นหัวใจตามอายุที่เพิ่มขึ้น ทำให้เนื้อเยื่อลิ้นหัวใจหนาตัวขึ้น ส่งผลให้ลิ้นหัวใจเปิดได้ไม่สุด
การสะสมของหินปูนที่ลิ้นหัวใจ ซึ่งมักพบร่วมกับการเสื่อมตามอายุ ทำให้ลิ้นหัวใจแข็งตัวและเปิดปิดได้ไม่เต็มที่
โรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกพิการแต่กำเนิด เช่น ลิ้นหัวใจเอออร์ติกที่มีเพียง 2 ใบลิ้นแทนที่จะมี 3 ใบ ซึ่งทำให้ลิ้นหัวใจเสื่อมเร็วกว่าปกติ และเกิดการตีบได้ตั้งแต่อายุน้อย
. โรคหัวใจรูมาติก เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียสเตรปโตคอคคัส กรุ๊ปเอ ในวัยเด็กหรือตอนเป็นหนุ่มสาว ทำให้ลิ้นหัวใจอักเสบ ถูกทำลาย ส่งผลต่อการตีบในระยะยาวได้

นอกจากนี้ โรคเรื้อรังต่างๆ เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง และภาวะไขมันในเลือดสูง รวมถึงการสูบบุหรี่ ความอ้วน และพันธุกรรม ยังเป็นปัจจัยเสี่ยงเสริมที่ทำให้ลิ้นหัวใจเสื่อมและตีบเร็วขึ้น

TAVI คืออะไร? นวัตกรรมเปลี่ยนลิ้นหัวใจผ่านสายสวนโดยไม่ต้องผ่าตัดใหญ่

TAVI (Transcatheter Aortic Valve Implantation) คือนวัตกรรม ‘การเปลี่ยนลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ’ โดย ‘ไม่ต้องผ่าตัดเปิดหน้าอกแบบดั้งเดิม’ ด้วยการสอดสายสวนผ่านหลอดเลือดแดงบริเวณขาหนีบ (Transfemoral approach) ซึ่งเป็นวิธีที่นิยมมากที่สุด หรือในบางกรณีอาจสอดผ่านทางหลอดเลือดแดงใหญ่ที่หน้าอก ทางเส้นเลือดใหญ่ที่ต้นแขน หรือตำแหน่งอื่นๆ ตามความเหมาะสมของผู้ป่วย

แพทย์จะใช้สายสวนที่มี ‘ลิ้นหัวใจเทียม’ ซึ่งทำจากเนื้อเยื่อชีวภาพพร้อมกับโครงขดลวดพิเศษสอดเข้าไปยังตำแหน่งของลิ้นหัวใจที่ตีบ เมื่อตรวจสอบตำแหน่งดีแล้ว ลิ้นหัวใจเทียมจะถูกขยายออกด้วยบอลลูนหรือกลไกของขดลวด เพื่อทำหน้าที่แทนลิ้นหัวใจเดิมที่ตีบหรือเสื่อมสภาพ ส่งผลให้เลือดไหลเวียนออกจากหัวใจได้ดีขึ้น ลดภาวะแรงต้านในหัวใจ ลดอาการเหนื่อยหอบ ลดความเสี่ยงต่อการเกิดหัวใจล้มเหลว และยังลดโอกาสที่ผนังหัวใจจะหนาขึ้นในอนาคตอีกด้วย

โดยทั่วไป กระบวนการเปลี่ยนลิ้นหัวใจเทียมด้วยเทคนิค TAVI จะใช้เวลาประมาณ 2-3 ชั่วโมง ผู้ป่วยมักได้รับยาชาเฉพาะจุดหรือยาระงับความรู้สึกแบบเบา โดยไม่จำเป็นต้องดมยาสลบเต็มรูปแบบเหมือนการผ่าตัดใหญ่ หลังทำหัตถการผู้ป่วยจะมีเพียงแผลเล็กๆ บริเวณขาหนีบ หรือบริเวณอื่นตามตำแหน่งที่สอดสายสวน

ข้อดีของการเปลี่ยนลิ้นหัวใจผ่านสายสวน (TAVI) การเปลี่ยนลิ้นหัวใจผ่านสายสวน (TAVI)

มีข้อดีหลายประการ ดังนี้

ช่วยลดความเจ็บปวดและการบาดเจ็บที่เกิดขึ้นจากการผ่าตัดใหญ่ โดยแผลผ่าตัดจะมีขนาดเพียง 0.5-1 ซม. ในตำแหน่งที่ทำการสอดสายสวน ในขณะที่การผ่าตัดแบบเปิดหน้าอกจะมีแผลยาว 15-20 ซม. บริเวณกลางอก
ลดโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรง เช่น เลือดออกมาก หรือติดเชื้อในกระแสเลือด เนื่องจากมีเพียงแผลขนาดเล็ก และใช้ยาสลบในปริมาณน้อยกว่าการผ่าตัดแบบเปิดหน้าอก
ไม่ต้องหยุดการทำงานของหัวใจขณะทำหัตถการ จึงช่วยลดความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บของกล้ามเนื้อหัวใจ และภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ
ลดระยะเวลาพักฟื้น อยู่ในห้อง ICU เพียง 1-2 วัน และนอนโรงพยาบาลสั้นกว่าการผ่าตัดเปิดหน้าอกอย่างชัดเจน
ฟื้นตัวไว กลับไปใช้ชีวิตประจำวันได้เร็ว เพิ่มคุณภาพชีวิต และช่วยลดความเครียดที่เกิดจากการพักฟื้นนาน
ช่วยลดอาการเหนื่อยหอบ เจ็บหน้าอก ภายใน 24-8 ชั่วโมงหลังทำหัตถการ
ให้ประสิทธิภาพการรักษาที่ดี โดยมีอัตราความสำเร็จมากกว่า 95% การไหลเวียนเลือดไปยังอวัยวะต่างๆ ดีขึ้น และลิ้นหัวใจเทียมยังมีอายุการใช้งานนาน 10 ปีขึ้นไป

ใครบ้างที่เหมาะกับการรักษาลิ้นหัวใจตีบด้วย TAVI

การรักษาลิ้นหัวใจตีบด้วย TAVI เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีข้อจำกัดในการผ่าตัดแบบเปิดหน้าอก หรือมีความเสี่ยงสูงจากการผ่าตัดทั่วไป โดยเฉพาะกลุ่มผู้ป่วยที่มีลักษณะดังนี้

ผู้สูงอายุ โดยเฉพาะอายุ 75 ปีขึ้นไป โดยเฉพาะในรายที่มีความเสี่ยงสูงต่อการผ่าตัดเปิดหน้าอกเช่น เคยฉายแสงที่หน้าอกมาก่อน หรือมีหินปูนที่ผนังหลอดเลือดแดงใหญ่
ผู้ที่มีโรคประจำตัวหลายระบบ เช่น โรคปอด โรคไต เบาหวาน โรคหลอดเลือดหัวใจตีบ หรือภาวะหลอดเลือดแดงเอออร์ตาแข็ง
ผู้ป่วยที่เคยผ่าตัดหัวใจ และมีข้อจำกัดในการผ่าตัดซ้ำแบบเปิดหน้าอก

ข้อจำกัดและข้อควรระวังของการรักษาลิ้นหัวใจตีบด้วย TAVI

แม้ว่าการรักษาด้วยเทคนิค TAVI จะมีข้อดีอยู่มาก แต่ก็ยังมีข้อจำกัดบางประการที่ควรพิจารณา โดยเฉพาะปัญหาด้านสุขภาพของผู้ป่วยที่ไม่เหมาะสมกับวิธีนี้ เช่น

มีการติดเชื้อในกระแสเลือด เสี่ยงต่อการแพร่กระจายเชื้อ และเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงได้
ผู้ป่วยที่เพิ่งเป็นอัมพาตจากโรคหลอดเลือดสมอง ในกลุ่มยังไม่สามารถใช้ยาละลายลิ่มเลือดได้
มีลิ่มเลือดในหัวใจหรือโพรงหัวใจ ซึ่งเสี่ยงต่อการเกิดลิ่มเลือดอุดตัน หรือเส้นเลือดสมองตีบหลังทำหัตถการ
ต้องการผ่าตัดบายพาสหลอดเลือดหัวใจร่วมด้วย ในรายที่ต้องใช้การผ่าตัดเปิดแบบดั้งเดิม
มีภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะรุนแรง หรือมีภาวะหัวใจวายเฉียบพลัน
มีหลอดเลือดขนาดเล็กหรือผิดปกติรุนแรง ทำให้การสอดสายสวนและใส่ลิ้นหัวใจเทียมทำได้ยาก หรือเพิ่มความเสี่ยงภาวะแทรกซ้อน

ทั้งนี้ ยังมีความเสี่ยง และภาวะแทรกซ้อนหลังทำหัตถการที่ควรเฝ้าระวัง เช่น

เลือดออกจากตำแหน่งที่ใส่สายสวน
หัวใจเต้นผิดปกติ โดยบางกรณีอาจต้องใส่เครื่องกระตุ้นหัวใจ
ลิ่มเลือดและเส้นเลือดสมองตีบ (stroke) แม้พบได้น้อย
ไตทำงานผิดปกติชั่วคราวจากสารทึบรังสี
ลิ้นหัวใจเทียมเลื่อนตำแหน่ง ซึ่งอาจต้องแก้ไขโดยการผ่าตัดซ้ำ

หากท่านสงสัยว่าตนเองหรือคนใกล้ชิดมีอาการที่เกี่ยวข้องกับโรคหัวใจ หรือเคยได้รับการวินิจฉัยว่ามีลิ้นหัวใจตีบ สามารถเข้ารับคำปรึกษาได้ที่ ศูนย์หัวใจ โรงพยาบาลพญาไท 2 เรามีทีมแพทย์เฉพาะทางด้านโรคหัวใจ พร้อมให้คำแนะนำ และดูแลท่านอย่างใกล้ชิดในทุกขั้นตอน ตั้งแต่การตรวจ วินิจฉัย การรักษา ไปจนถึงการผ่าตัดด้วยเทคนิคขั้นสูง เช่น การเปลี่ยนลิ้นหัวใจผ่านสายสวน (TAVI) โดยใช้เทคโนโลยี และเครื่องมือทางการแพทย์ที่ทันสมัย พร้อมการบริการในรูปแบบ Value Healthcare ที่ท่านสามารถเลือกได้ในทุกขั้นตอนของการรักษา และการบริการพิเศษต่างๆ เพื่อตอบโจทย์ความพึงพอใจและให้ผลลัพธ์ที่ดีที่สุด

นพ. กิตติชัย เหลืองทวีบุญ

ศัลยแพทย์ด้านหัวใจหลอดเลือดและทรวงอก

ศูนย์หัวใจ โรงพยาบาลพญาไท 2

นวัตกรรมเปลี่ยนลิ้นหัวใจผ่านสายสวน โดยไม่ต้องผ่าตัด TAVI