การผ่าตัดปอดส่องกล้องแผลเล็ก ไม่ใส่ท่อช่วยหายใจ (Video-Assisted Thoracoscopic Surgery, VATS)

ปอดเป็นอวัยวะในระบบทางเดินหายใจ ทำหน้าที่แลกเปลี่ยนออกซิเจนและคาร์บอนไดออกไซด์กับเลือด โครงสร้างของปอดประกอบด้วยหลอดลม เนื้อปอด ถุงลมฝอย และหลอดเลือดฝอย หากโครงสร้างเหล่านี้เกิดความผิดปกติรุนแรง และไม่สามารถรักษาให้หายได้ด้วยการใช้ยาหรือวิธีการรักษาแบบอื่นๆ แพทย์จะเริ่มพิจารณาการรักษาด้วยการผ่าตัด

ประเภทของการผ่าตัดปอด

การผ่าตัดปอดคือการผ่าตัดนำเนื้อเยื่อปอดที่มีรอยโรคหรือความผิดปกติออกไปบางส่วนหรือทั้งหมด โดยมีเป้าหมายสำคัญคือการ รักษาสมรรถภาพการทำงานของปอดที่เหลืออยู่ให้ได้มากที่สุด เพื่อให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีและลดภาวะแทรกซ้อน

การผ่าตัดมีทั้งแบบผ่าตัดเปิด (Open Thoracotomy) ซึ่งเป็นวิธีดั้งเดิม และการผ่าตัดส่องกล้องแผลเล็ก (VATS หรือ Uniportal VATS) ที่นิยมใช้ในปัจจุบัน เพราะช่วยให้ผู้ป่วยเจ็บน้อยลงและฟื้นตัวได้เร็วกว่า ซึ่งโดยทั่วไปแล้ว ประเภทของการผ่าตัดปอด จะขึ้นอยู่กับตำแหน่งและขนาดของเนื้อเยื่อที่ต้องการตัดออก ดังนี้

ตัดเฉพาะส่วนเล็กๆ ของปอด เช่น การตัดลิ่มปอด (Wedge Resection) หรือตัดปอดเป็นส่วนย่อยตามโครงสร้าง (Segmentectomy) มักใช้กับรอยโรคขนาดเล็กหรือเพื่อการวินิจฉัย

ตัดกลีบปอดทั้งกลีบ (Lobectomy) เป็นวิธีที่พบบ่อยในการรักษามะเร็งปอดระยะเริ่มต้น โดยตัดปอดออกไปทั้งกลีบ

ตัดปอดทั้งข้าง (Pneumonectomy) มักทำเมื่อรอยโรคมีขนาดใหญ่มากหรือแพร่กระจายไปทั่วปอด

ตัดกลีบปอดร่วมกับหลอดลมที่เกี่ยวข้องออก แล้วต่อหลอดลมส่วนที่เหลือเข้าด้วยกัน เพื่อรักษาเนื้อปอดส่วนที่เหลือให้ได้มากที่สุด เป็นเทคนิคที่ซับซ้อน ใช้เมื่อมะเร็งลุกลามเข้าหลอดลมใหญ่

การผ่าตัดส่องกล้องแผลเล็ก (VATS) กับการรักษาโรคปอด

การตัดสินใจผ่าตัดปอดเป็นการพิจารณาที่ซับซ้อน โดยแพทย์จะประเมินจากหลายปัจจัย ทั้งชนิดของโรค ระยะความรุนแรง สุขภาพโดยรวมของผู้ป่วย และความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากการผ่าตัด เพื่อให้แน่ใจว่าการผ่าตัดจะนำมาซึ่งประโยชน์สูงสุดต่อผู้ป่วย เช่น

มะเร็งปอดระยะแรก (ระยะ 1 และ 2) ให้ประสิทธิภาพเทียบเท่ากับการผ่าตัดแบบเปิดในการกำจัดเซลล์มะเร็ง โดยการผ่าตัดจะเน้นไปที่การตัดกลีบปอดที่มีก้อนมะเร็งออก พร้อมกับการเลาะต่อมน้ำเหลืองที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้มั่นใจว่าได้กำจัดเซลล์มะเร็งออกได้ทั้งหมด

ก้อนเนื้อในปอด โดยการผ่าตัดด้วย VATS เป็นทางเลือกในการตัดชิ้นเนื้อเพื่อนำไปตรวจในห้องปฏิบัติการ เลือกตัดก้อนเนื้อออกทั้งหมดในกรณีที่สงสัยว่าเป็นเนื้อร้าย หรือเป็นก้อนเนื้อที่ก่อให้เกิดอาการซึ่งส่งผลต่อการใช้ชีวิต ซึ่งการทำ VATS ช่วยให้แพทย์เห็นก้อนเนื้อได้อย่างชัดเจนและตัดออกได้อย่างแม่นยำ โดยไม่ต้องเปิดแผลใหญ่

ภาวะลมรั่วในเยื่อหุ้มปอด ส่งผลให้ปอดแฟบ โดยศัลยแพทย์จะใช้เทคนิค VATS เพื่อค้นหาและตัดถุงลมที่ผิดปกติซึ่งเป็นสาเหตุให้เกิดลมรั่วออก มักทำในผู้ป่วยที่มีอาการซ้ำบ่อยๆ หรือเกิดลมรั่วรุนแรง ช่วยให้ผู้ป่วยหายจากอาการเจ็บหน้าอกและหายใจลำบาก

ภาวะติดเชื้อในเยื่อหุ้มปอด เช่น ฝีหนอง (Empyema) ที่การให้ยาปฏิชีวนะหรือการใส่สายระบายหนองแล้วได้ผลที่ไม่ดีพอ การผ่าตัดจะช่วยในการระบายหนองและเศษเนื้อเยื่อที่ติดเชื้อออกอย่างทั่วถึง ทั้งยังสามารถทำความสะอาดช่องเยื่อหุ้มปอด ทำให้ปอดกลับมาขยายตัวได้อย่างเต็มที่

เนื้องอกในช่องอกชนิดอื่นๆ เช่น เนื้องอกต่อมไทมัส (Thymoma) ซึ่งอยู่บริเวณด้านหน้าของหัวใจ ซึ่งเป็นประโยชน์อย่างมากสำหรับผู้ป่วยที่เป็นโรคกล้ามเนื้ออ่อนแรงที่เกี่ยวข้องกับเนื้องอกต่อมไทมัส

ทั้งนี้ การผ่าตัดส่องกล้องแผลเล็ก (VATS) มีข้อจำกัดในกรณีที่โรคลุกลามมาก เช่น มะเร็งปอดระยะลุกลามหรือแพร่กระจายไปยังอวัยวะใกล้เคียง ภาวะมะเร็งเยื่อบุช่องอก หรือภาวะติดเชื้อเรื้อรังในช่องอกที่มีพังผืดหนามาก ซึ่งในกรณีเหล่านี้อาจจำเป็นต้องใช้การผ่าตัดเปิดแบบดั้งเดิม นอกจากนี้ หากก้อนเนื้อมีขนาดใหญ่เกินไป การผ่าตัดส่องกล้องอาจทำได้ยากขึ้น

การผ่าตัดส่องกล้องแผลเล็ก (VATS) สู่เทคนิค Uniportal VATS แผลเดียว

การผ่าตัดส่องกล้องแผลเล็ก หรือ VATS (Video-Assisted Thoracoscopic Surgery) คือเทคนิคการผ่าตัดโรคปอดหรือโรคอื่นๆ ในช่องอก โดยศัลยแพทย์จะใช้กล้องวิดีโอขนาดเล็กร่วมกับอุปกรณ์การผ่าตัด สอดเข้าไปภายในช่องอกผ่านแผลขนาดเล็กประมาณ 2–3 เซนติเมตร จำนวน 1-3 แผล บริเวณผนังหน้าอก

เทคนิคนี้ช่วยให้ศัลยแพทย์มองเห็นอวัยวะภายในช่องอกได้อย่างชัดเจนผ่านจอภาพ โดยไม่จำเป็นต้องเปิดแผลขนาดใหญ่เหมือนการผ่าตัดแบบดั้งเดิม (Thoracotomy) ส่งผลให้ผู้ป่วยเจ็บน้อยลงหลังผ่าตัด ช่วยลดระยะเวลาพักฟื้นและภาวะแทรกซ้อน เช่น การบาดเจ็บเส้นประสาทซี่โครง หรือเจ็บแผลผ่าตัด

ในอดีต การผ่าตัด VATS จำเป็นต้องเจาะแผลหลายจุดเพื่อสอดกล้องและเครื่องมือผ่าตัด แต่ปัจจุบันมีการพัฒนาไปสู่เทคนิคที่เรียกว่า Uniportal VATS ซึ่งใช้แผลผ่าตัดเพียงแผลเดียว จึงลดการกระทบต่อเนื้อเยื่อและร่างกายของผู้ป่วยได้มากขึ้น

รู้จักการผ่าตัดปอดส่องกล้องแผลเล็ก (VATS) แบบไม่ใส่ท่อช่วยหายใจ (Non-intubated VATS)

เทคนิคการผ่าตัดส่องกล้องแผลเล็ก (VATS) แบบไม่ใส่ท่อช่วยหายใจ (Non-intubated VATS) เป็นวิธีผ่าตัดทรวงอกที่ผู้ป่วยจะได้รับยาชาเฉพาะที่บริเวณแผลผ่าตัด และยาสลบระดับเบา (light sedation) เพื่อให้ผ่อนคลาย โดยยังคงหายใจเองตามธรรมชาติ ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงจากภาวะแทรกซ้อนที่เกี่ยวข้องกับการใส่ท่อช่วยหายใจและยาสลบเต็มรูปแบบ

ในระหว่างการผ่าตัด ปอดข้างที่กำลังผ่าตัดจะยุบตัวลงเองตามธรรมชาติจากแรงโน้มถ่วงและแรงดันในช่องอก ทำให้ศัลยแพทย์มีพื้นที่ในการมองเห็นและทำงานได้อย่างเพียงพอ โดยไม่จำเป็นต้องใช้ยาคลายกล้ามเนื้อ ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อระบบหายใจของผู้ป่วยได้

อย่างไรก็ตาม เทคนิคนี้เหมาะกับผู้ป่วยที่มีสมรรถภาพทางเดินหายใจดี ไม่มีภาวะแทรกซ้อนที่ซับซ้อน และต้องดำเนินการโดยทีมแพทย์ที่มีความชำนาญสูง ในกรณีที่เกิดภาวะแทรกซ้อนที่ไม่คาดคิดระหว่างการผ่าตัด ทีมแพทย์สามารถตัดสินใจเปลี่ยนเป็นการใส่ท่อช่วยหายใจและดมยาสลบแบบทั่วไปได้ทันที เพื่อความปลอดภัยสูงสุดของผู้ป่วย ซึ่งเป็นหลักการสำคัญที่สุดในการผ่าตัดทุกชนิด

ข้อดีของการผ่าตัดปอดส่องกล้องแผลเล็ก (VATS) แบบไม่ใส่ท่อช่วยหายใจ (Non-intubated VATS)

การผ่าตัด Non-intubated VATS เป็นเทคนิคที่ได้รับการพัฒนา เพื่อลดภาระและความเสี่ยงจากการผ่าตัดในผู้ป่วยโรคปอดและช่องอก เมื่อเทียบกับการผ่าตัดแบบใส่ท่อช่วยหายใจ โดยมีข้อดี ดังนี้

ลดความเสี่ยงและผลข้างเคียงจากการใส่ท่อช่วยหายใจ เช่น การบาดเจ็บของหลอดลมและกล่องเสียง ลดอาการเจ็บคอและเสียงแหบ ซึ่งเป็นผลข้างเคียงที่พบบ่อยหลังการใส่ท่อช่วยหายใจ

ลดผลข้างเคียงจากยาสลบ เช่น อาการคลื่นไส้ อาเจียน ทำให้การฟื้นตัวราบรื่นขึ้น

ฟื้นตัวเร็ว ไม่ต้องพักฟื้นในโรงพยาบาลนาน ผู้ป่วยหลายรายสามารถลุกเดินได้ภายในไม่กี่ชั่วโมงหลังผ่าตัด

ลดความจำเป็นในการใช้เครื่องช่วยหายใจหลังผ่าตัด เนื่องจากปอดและทางเดินหายใจไม่ได้รับการรบกวนจากการใส่ท่อช่วยหายใจ ผู้ป่วยส่วนใหญ่จึงสามารถหายใจเองได้อย่างมีประสิทธิภาพทันทีหลังการผ่าตัด การที่ไม่ต้องพึ่งพาเครื่องช่วยหายใจหลังผ่าตัด จะช่วยลดความเสี่ยงของภาวะปอดติดเชื้อและภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับการใช้เครื่องช่วยหายใจ

ลดโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนทางปอดในผู้สูงอายุ ที่มักมีโรคร่วมอื่นๆ การใส่ท่อช่วยหายใจและการใช้ยาสลบเต็มที่อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนทางปอด เช่น ปอดอักเสบ หรือภาวะหายใจล้มเหลว

Non-intubated VATS จึงนับเป็นเทคนิคการผ่าตัดแบบบาดเจ็บน้อย ที่ไม่เพียงแต่ลดขนาดแผลผ่าตัด แต่ยังลดผลกระทบต่อระบบทางเดินหายใจและระบบอื่นๆ ของร่างกาย ทำให้ผู้ป่วยมีประสบการณ์การผ่าตัดที่ดีขึ้น ฟื้นตัวได้เร็วขึ้น และมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นหลังการรักษา อย่างไรก็ตามการผ่าตัดด้วยเทคนิคนี้ไม่ได้เหมาะกับผู้ป่วยทุกราย

หากคุณหรือคนใกล้ชิดเป็นผู้ที่มีความเสี่ยง หรือมีอาการคล้ายโรคปอด เช่น ไอเรื้อรัง หายใจลำบาก หรือแม้แต่ตรวจพบก้อนในปอดแล้ว การตรวจวินิจฉัยอย่างละเอียดจะช่วยให้เกิดการวางแผนรักษาที่ดีและมีประสิทธิภาพมากขึ้น

ที่โรงพยาบาลพญาไท 2 เรามีทีมแพทย์เฉพาะทางด้านทรวงอกและโรคปอดที่มีประสบการณ์สูง พร้อมด้วยเทคโนโลยีและเครื่องมือที่ทันสมัย ตั้งแต่การตรวจวินิจฉัยไปจนถึงการผ่าตัด ทั้งการผ่าตัดแบบส่องกล้องแผลเล็ก (VATS) และการผ่าตัดแบบไม่ใส่ท่อช่วยหายใจ (Non-intubated VATS) โดยยึดหลักการให้บริการแบบ Value Healthcare ที่คุณสามารถเลือกได้ ทั้งพยาบาลส่วนตัว อาหารที่ชอบ ห้องพักที่ใช่ เพื่อตอบโจทย์ทั้งความคุ้มค่าและคุณค่าทางสุขภาพในแบบฉบับที่เป็นตัวคุณอย่างแท้จริง

รศ. นพ. ศิระ เลาหทัย

ศัลยแพทย์ทรวงอกเฉพาะทางด้านผ่าตัดส่องกล้องปอด และต่อมไทมัส