โรคและปัญหาที่เกิดกับลำไส้ใหญ่และทวารหนักมันรบกวนคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยค่อนข้างมาก การที่หมอได้ช่วยให้คนไข้หายจากโรคต่างๆ เหล่านี้ ทำให้พวกเขากลับมามีคุณภาพชีวิตที่ดีและสามารถใช้ชีวิตอย่างปกติสุขได้ หมอก็ทั้งปลื้มใจ ภูมิใจ และมีความสุข

เมื่อ พล. ร.ต. นพ. ต้น คงเป็นสุข จบการศึกษาจากคณะแพทยศาสตร์ วิทยาลัยแพทยศาสตร์พระมงกุฏเกล้า ก็ได้ไปเป็นแพทย์ประจำอยู่ที่กองทัพเรือและได้ศึกษาต่อด้านศัลยกรรมทั่วไปที่กรมแพทย์ทหารเรือ จากนั้นได้ศึกษาต่อในอนุสาขาศัลยศาสตร์ลำไส้ใหญ่และทวารหนัก ที่โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ โดยยังได้หนังสืออนุมัติด้านศัลยศาสตร์มะเร็งวิทยาอีกด้วย คุณหมอเล่าว่า

“หลังจากเป็นศัลยแพทย์ทั่วไปแล้ว หมอได้ศึกษาต่อด้านศัลยศาสตร์ลำไส้ใหญ่และทวารหนัก ในสายงานนี้แพทย์บางท่านก็ยังศึกษาต่อยอด (อนุสาขา) เพื่อความเชี่ยวชาญที่จำเพาะเจาะจงลงไป เช่น เกี่ยวกับหลอดเลือด หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ตับ ถุงน้ำดี หรืออื่นๆ หลังจากนั้นก็เป็นเรื่องของการฝึกฝนเพื่อความชำนาญเฉพาะด้าน เช่น แพทย์บางท่านอาจจะสนใจและฝึกฝนจนเชี่ยวชาญเรื่องการผ่าตัดส่องกล้อง การผ่าตัดมะเร็ง การผ่าตัดฝีขอบทวาร หรือการรักษาการหย่อนคล้อยของอุ้งเชิงกราน ซึ่งบางครั้งอาจจะไม่ใช่การเรียนเพื่อเอาวุฒิบัตร แต่เป็นการปฎิบัติและฝึกฝนกับอาจารย์แพทย์อย่างสม่ำเสมอก็ได้ ในส่วนตัวหมอเองก็โฟกัสเรื่องมะเร็งลำไส้และทวารหนักเป็นหลัก รวมถึงเรื่องริดสีดวงทวารและฝีขอบทวาร จึงทำให้มีความชำนาญในด้านนี้เพิ่มขึ้น”

โรคมะเร็งลำไส้และทวารหนักที่พบมากขึ้น

ในอดีตเมื่อเทียบกับประเทศอื่นๆ ทั่วโลก สถิติโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่ในประเทศไทยจัดอยู่เกณฑ์ปานกลาง โดยที่พบมากจะเป็นแถบอเมริกาเหนือ แคนาดา ยุโรป ญี่ปุ่น ออสเตรเลีย และนิวซีแลนด์ ส่วนที่พบได้น้อย เช่น แถบแอฟริกา และอินเดีย ในทางการแพทย์เชื่อว่าชีวิตความเป็นอยู่แบบสังคมเมืองและอาหารการกินย่อมส่งผลต่อการเกิดโรค และเมื่อดูสถิติโรคมะเร็งสำไส้ใหญ่และทวารหนักของประเทศไทยในปัจจุบันที่มีความเป็นอยู่แบบสังคมเมืองมากขึ้น ก็พบอุบัติการณ์ของโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่ก็มีอัตราที่สูงขึ้นจริง จนกลายเป็นมะเร็งที่พบมากเป็นสามอันดับแรกในประเทศไทย

การตรวจคัดกรองโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญมีความสำคัญ

การตรวจคัดกรองมะเร็งลำไส้ใหญ่และทวารหนักที่ดีที่สุดในปัจจุบันก็คือการตรวจด้วยการส่องกล้อง โดยคุณหมอแนะนำว่าผู้ที่มีอายุ 50 ปีขึ้นไปควรเข้ารับการตรวจตั้งแต่ยังไม่มีอาการเตือน ซึ่งถ้าปล่อยให้มีอาการแล้วจึงมารับการตรวจ มักจะพบว่าตัวโรคส่วนใหญ่จะอยู่ในระยะที่ 3 แล้ว ดังนั้นการตรวจพบติ่งเนื้อในลำไส้หรือทวารหนักในระยะที่ยังไม่เป็นเนื้อร้าย แพทย์ก็สามารถตัดติ่งเนื้อออกได้ในขณะส่องกล้อง โอกาสที่ติ่งเนื้อนั้นจะกลายเป็นมะเร็งก็หมดไป แต่ถ้าไม่ได้รับการตรวจย่อมไม่ได้ตัดออก ติ่งเนื้อนั้นก็มีโอกาสลุกลามกลายเป็นมะเร็งในระยะต่างๆ ต่อไป ซึ่งหากถึงระยะที่ 4 เมื่อไหร่ก็มักจะลามไปสู่อวัยวะอื่นๆ ด้วย ทำให้การรักษาก็จะยากขึ้น ต้องเสียทรัพยากรในการรักษา เสียเงิน เสียเวลา เสียคุณภาพชีวิตของตัวผู้ป่วยรวมถึงญาติที่จะต้องคอยดูแล ที่สำคัญคือโอกาสหายขาดก็น้อยลง

แม้ผู้ป่วยมะเร็งลำไส้ใหญ่ส่วนใหญ่จะมาด้วยอาการถ่ายเป็นเลือด แต่จริงๆ แล้ว การถ่ายมีเลือดปนอาจเป็นแค่โรคริดสีดวงทวาร มีเนื้องอก หรืออาจเป็นโรคอื่นๆ ที่ไม่ได้เลวร้ายขนาดนั้น เช่น แผลขอบทวารชนิดเฉียบพลัน หรือมีภาวะแผลเรื้อรังที่ขอบทวาร แต่ถ้ามีอาการถ่ายเป็นมูกปนเลือดติดต่อนานราว 1-2 สัปดาห์แล้วอาการไม่ดีขึ้น ก็ควรรีบไปพบแพทย์ เพราะนับเป็นสัญญาณอันตรายและมีความเสี่ยงสูงที่จะเป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่ได้

นอกจากการตรวจคัดกรอง รักษา และผ่าตัดโรคเกี่ยวกับลำไส้ใหญ่แล้ว คุณหมอยังเชี่ยวชาญในการรักษาโรคที่เกี่ยวกับทวารหนัก เช่น โรคฝี โรคฝีคัณฑสูตรทั้งแบบเรื้อรังและเฉียบพลัน โรคริดสีดวงทวาร ภาวะปวดเบ่งปวดถ่ายไม่ออก ความผิดปกติของการขับถ่ายอุจจาระ

“หมออยากให้ทุกคนรักษาสุขภาพ ไม่ว่าเราจะอยู่ในช่วงที่มีโรคระบาดอย่าง COVID-19 หรือในเวลาใดก็ตาม หากพบว่าตนเองมีความผิดปกติในด้านสุขภาพ ทั้งสุขภาพทั่วไป และโดยเฉพาะสุขภาพทางระบบลำไส้และระบบขับถ่าย หากมีปัญหาก็ควรไปพบแพทย์ อย่าได้อาย หรือวิตกถึงความปลอดภัย เพราะโรงพยาบาลมีระบบการป้องกันที่ดีมากอยู่แล้ว การปล่อยเวลาให้โรคลุกลามย่อมส่งผลให้การรักษายากขึ้น เสียค่าใช้จ่ายมากขึ้น และโอกาสหายขาดก็ลดลงในหลายๆ โรค”

ศึกษาต่อเนื่อง ส่งต่อความรู้สู่แพทย์รุ่นต่อไป

นอกจากการเป็นแพทย์ผู้เชี่ยวชาญในการรักษาและผ่าตัดลำไส้ใหญ่และทวารหนักแล้ว คุณหมอยังทำหน้าที่ต่างๆ ในแวดวงการศึกษาแพทยศาสตร์ โดยเป็นทั้งคณะกรรมการฝึกอบรมและสอบของศัลยศาสตร์ทั่วไป เป็นกรรมการฝึกอบรมและสอบของศัลยศาสตร์ลำไส้ใหญ่และทวารหนัก และยังเป็นกรรมการบริหารชมรมศัลยศาสตร์ลำไส้ใหญ่และทวารหนักประเทศไทยอีกด้วย คุณหมอบอกว่า “หน้าที่แพทย์ นอกจากจะรักษาคนไข้ให้ดีแล้ว ยังควรศึกษาเรียนรู้อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต เพราะวิชาทางการแพทย์นั้นมีการพัฒนาอยู่ตลอดเวลาไม่มีวันสิ้นสุด ความรู้ใหม่ๆ ที่ได้มาก็จะมีประโยชน์ทั้งต่อตนเอง ต่อวงการแพทย์ และต่อคนไข้ที่เราดูแล”