ณ ปัจจุบันผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อมในประเทศไทยมีเพิ่มมากขึ้น และมีผู้เข้ารับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมปีละหลายหมื่นราย ซึ่งเหตุผลที่ยินดีที่จะเข้ารับการผ่าตัดก็เพื่อต้องการกลับมาใช้ชีวิตได้เหมือนปกติ และคาดหวังว่าข้อเข่าเทียมที่เปลี่ยนแทนไปนั้นจะสามารถใช้ได้ยาวนาน แต่จะเป็นไปได้หรือไม่ อย่างไร ฟังข้อมูลอย่างชัดเจนกับ รศ.นพ.กีรติ เจริญชลวานิช แพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ด้านศัลยกรรมกระดูกและข้อ ศัลยกรรมข้อเข่าและสะโพกเทียม สถาบันผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียม โรงพยาบาลพญาไท 3

ข้อเข่าเทียมเพียงสิ่งทดแทน

การดูแลข้อเข่าเทียมภายหลังการผ่าตัด ตามคำแนะนำของแพทย์ คือ สิ่งที่จำเป็นอย่างยิ่ง เพราะจะช่วยให้ข้อเทียมมีคุณภาพที่ดีและมีอายุการใช้งานให้นานที่สุด โดยปกติโอกาสที่ข้อเข่าเทียมจะยังคงสภาพและใช้ได้เกิน 20 ปีเฉลี่ย 8 ใน 10 ราย แต่อย่างไรก็ตาม องค์ประกอบที่จะส่งเสริมให้การใช้ข้อเข่าเทียมประสบความสำเร็จมีอายุนานและมีคุณภาพดังที่กล่าวมา ต้องประกอบไปด้วยหลายปัจจัย ในบ้านเรามีสิ่งที่จะส่งผลให้ข้อเข่าเทียมเสียก่อนเวลา หรือชำรุดเสียหายขึ้นได้จากหลายๆ องค์ประกอบ อาจเนื่องมาจากผู้ป่วยไม่ติดตามผลเป็นประจำทุกปี หรือเมื่อเกิดปัญหาเล็กน้อยแล้วละเลยไม่ให้ความสำคัญ จึงทำให้ความเสียหายเพิ่มมากขึ้น

ปัจจัยที่ส่งผลให้ข้อเทียมเกิดการความสึกหรอ ชำรุด

1. การใช้งานที่ผิดวิธี เช่น การใช้งานที่หนักมากเกินปกติ อาทิ การแบกหาม, การนั่งยอง เป็นต้น

2. การติดเชื้อ ในประเทศไทยพบมากในช่วง 3 ปีแรกหลังการผ่าตัด ปัจจัยที่ทำให้เกิดการติดเชื้อมีที่มาจากหลายส่วนได้แก่

- เกิดจากตัวผู้ป่วย อาทิ ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันไม่แข็งแรง เช่น ผู้ป่วยที่เป็นโรคเบาหวานและไม่ควบคุมให้อยู่ในเกณฑ์, ผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่น เป็นโรครูมาตอยด์ ซึ่งจะติดเชื้อได้ง่าย และรวมถึงการไม่ดูแลสุขลักษณะของตนเอง เช่น กลั้นปัสสาวะบ่อยๆ ทำให้เกิดการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ และแพร่กระจายมายังข้อเข่า เป็นต้น
- เกิดจากสิ่งแวดล้อมจากการผ่าตัด เช่น ติดเชื้อในระหว่างผ่าตัดและเกิดการสะสมมากขึ้นจนมีอาการ, การทำฟัน โรคเหงือก ฟันผุ ทำให้มีการติดเชื้อและแพร่กระจายมายังข้อเทียมได้

3. อุบัติเหตุ

4. ข้อหลวม สึกกร่อนตามอายุ ซึ่งเกิดจากความตึงตัวของเอ็น กล้ามเนื้อบริเวณรอบทำงานไม่สมดุลกัน จึงทำให้สึกหรอเร็วกว่าปกติ

“การผ่าตัดซ่อมข้อ อาจกล่าวได้ว่าเป็นการรักษาที่ยากกว่าการผ่าตัดเปลี่ยนข้อในครั้งแรก เสมือนกับการซ่อมบ้านที่ยากกว่าการสร้างบ้านใหม่” เพราะผู้ป่วยจะมีปัญหาสุขภาพทางกาย ทั้งการบาดเจ็บ ปวดบวมบริเวณเนื้อเยื่อรอบข้อ กระดูกกร่อนสลายไปจากเดิม สภาพจิตใจถดถอยไม่พร้อมในการรักษา เพราะความเจ็บปวด จึงทำให้การรักษายากกว่ากรณีที่ไม่เคยถูกผ่าตัดมาก่อน

ข้อสังเกตเมื่อเกิดปัญหา

สิ่งที่เป็นสัญญาณบ่งชี้ในเบื้อต้นเมื่อข้อเริ่มมีปัญหา เริ่มจากจากการใช้งานของข้อไม่ดีดังเดิม เช่น การเหยียด ไม่สามารถงอได้เท่าเดิม เสียความมั่นคงในการเดิน รู้สึกเจ็บ มีเสียงผิดปกติ หากเกิดความผิดปกติควรรีบพบแพทย์

ถ้าต้องซ่อมข้อ

เมื่อมีความผิดปกติและพบแพทย์ แพทย์จะวินิจฉัยหาสาเหตุของการสึกกร่อนถึงสาเหตุ เนื่องจากแนวทางการรักษาซ่อมข้อแต่ละสาเหตุจะแตกต่างกัน ดังนั้นการค้นหาสาเหตุจึงเป็นสิ่งสำคัญในการรักษา

การซ่อมข้อ จะต้องศึกษาถึงสถานพยาบาลที่มีความพร้อมด้านบุคลากรทางการแพทย์ที่มีความเชี่ยวชาญและมีประสบการณ์ด้านการผ่าตัดเปลี่ยนและซ่อมข้อเทียม วิสัญญีแพทย์ที่มีความชำนาญ นักกายภาพบำบัด พยาบาลที่จะดูแลผู้ป่วยเฉพาะทางภายหลังการผ่าตัด และนอกจากนี้ยังต้องมีทรัพยากรด้านวัสดุ อุปกรณ์เพื่อใช้ทดแทนสิ่งที่สึกหรอ อาทิ กระดูก เนื้อเยื่อ ทีมแพทย์จึงต้องเตรียมพร้อมทั้งเรื่องการปลูกกระดูก ธนาคารเนื้อเยื่อ สำหรับใช้ระหว่างการผ่าตัด ทั้งนี้เรื่องของ เทคโนโลยีการผ่าตัดที่ทันสมัยและห้องผ่าตัดที่ได้มาตรฐานก็เป็นสิ่งสำคัญเช่นเดียวกัน

ท้ายที่สุดจากข้อมูลที่กล่าวมา เป็นสิ่งที่จะช่วยให้ผู้ป่วยคลายกังวลได้ว่า หากข้อเทียมที่ได้รับการผ่าตัดเกิดปัญหาชำรุด แพทย์สามารถดูแลรักษาได้เป็นอย่างดี แต่สิ่งที่อยากจะฝากถึงทุกท่านที่กำลังตัดสินใจผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียม หรือผ่าตัดเรียบร้อยแล้ว ควรศึกษาข้อมูลเรื่องการผ่าตัดให้เข้าใจอย่างถ่องแท้ เพราะการผ่าตัดในครั้งแรกจะเป็นการผ่าตัดที่ดีที่สุดและสำคัญที่สุด และควรปฏิบัติตัวตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด เพื่อให้ข้อของคุณมีคุณภาพและมีอายุการใช้งานที่นานที่สุด

ข้อเข่าเสีย...ซ่อมได้ กลายเป็น ข้อดี