ความผิดปกติในร่างกายคนเรานั้น สามารถแสดงออกมาให้เห็นได้จากหลายๆ ทาง ซึ่งก็แตกต่างกันไปตามแต่ละโรค แต่สำหรับผู้หญิงนั้น ความผิดปกติของอวัยวะภายในผู้หญิง เป็นสิ่งที่น่าหวั่นกลัวไม่ใช่น้อย เพราะมีความเสี่ยงที่เกิดขึ้นได้หลายต่อหลายโรค แม้จะสังเกตจากเพียงแค่ความผิดปกติของประจำเดือนก็ตาม ทั้งนี้ หนึ่งในโรคที่ผู้หญิงไม่ควรมองข้ามเมื่อเกิดความผิดปกติจากประจำเดือน ก็คือ “เนื้องอกรังไข่”

รังไข่ สำคัญมาก สำหรับ ผู้หญิง

พล.ร.ต.นพ. โซ่สกุล บุณยะวิโรจ สูตินรีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านนรีเวช โรงพยาบาลพญาไท 1 ได้อธิบายถึง หน้าที่และความสำคัญของ “รังไข่” ว่าเป็นอวัยวะที่มีเฉพาะในเพศหญิง มีลักษณะเป็นรูปไข่โดยปกติขนาด 2-3 ซม. (ประมาณไข่นกกระทา) อยู่ที่ปีกมดลูกทั้ง 2 ข้างมีหน้าที่สำคัญ 2 ประการคือ

การผลิตไข่ เมื่อไข่ได้รับการผสมตัวจากเชื้ออสุจิ จะฝังตัวที่มดลูกเพื่อเจริญเป็นตัวอ่อนต่อไป หากไข่ไม่ได้รับการผสมตัว ไข่จะถูกขับออก
ผลิตฮอร์โมน ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายของเด็กหญิง เพื่อเข้าสู่วัยสาว เช่น หน้าอกโตขึ้น สะโพกผาย เสียงแหลม มีขนขึ้นบริเวณหัวหน่าวและรักแร้

ทั้งนี้ หากเปรียบเทียบกับอวัยวะเพศชาย รังไข่ ก็เหมือนกับ อัณฑะ ซึ่งแน่นอนว่ามีบทบาทหน้าที่ชัดเจนในช่วงตั้งแต่ย่างเข้าสู่วัยสาวเป็นต้นไป นั่นจึงทำให้ ตลอดช่วงระยะเวลาความสาวของผู้หญิงควรดูแล และหมั่นสังเกตความผิดปกติที่เกิดขึ้น เพื่อป้องกันความเสี่ยง และลดความรุนแรงในการเกิดโรค

เนื้องอกรังไข่ มีกี่ชนิด?

เนื้องอกรังไข่แบ่งออกเป็น 3 ชนิด

ถุงน้ำ (Cyst)เป็นเนื้องอก ที่มีลักษณะเป็นถุง ภายในบรรจุของเหลว น้ำ เนื้อเยื่อ
เนื้องอกธรรมดาหรือชนิดไม่ร้ายแรง (Benign)
เนื้องอกที่เป็นเนื้อร้ายหรือมะเร็ง (Malignant)

ปัจจัยเสี่ยงของการเป็นมะเร็งรังไข่

สาเหตุของการเกิดยังไม่ทราบชัดเจนแต่พบว่ามีปัจจัยเสี่ยง ได้แก่

กรรมพันธุ์ ประวัติการเป็นมะเร็งของยาย ป้า มารดา พี่สาว น้องสาว
หญิงที่เลี้ยงบุตรด้วยนมตนเอง พบว่ามีความเสี่ยงน้อยกว่า
อายุเข้าสู่วัยทองหรือมากกว่า 55 ปีขึ้นไป

มีอาการอย่างไร เมื่อเป็นเนื้องอกรังไข่?

พล.ร.ต.นพ. โซ่สกุล บุณยะวิโรจ สูตินรีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านนรีเวช โรงพยาบาลพญาไท 1 ได้อธิบายถึงอาการของเนื้องอกรังไข่ชนิดที่ไม่ใช่เนื้อร้าย ไว้ ดังนี้

มีความผิดปกติของประจำเดือน
ปัสสาวะบ่อยขึ้น เนื่องจากเนื้องอกอาจไปกดเบียดกระเพาะปัสสาวะ
ท้องผูก เนื่องจากเนื้องอกอาจไปกดเบียดลำไส้
ท้องโตขึ้น
ปวดท้องเฉียบพลัน อาจเกิดจากภาวะแทรกซ้อน เมื่อเนื้องอกมีขนาดใหญ่ขึ้นเกิดการแกว่งตัวบิดขั้ว แตกออก เกิดการตกเลือด ติดเชื้อ
ท้องอืด เบื่ออาหาร

มะเร็งรังไข่ มีอาการอย่างไร?

สำหรับอาการที่ควรสงสัยว่าเป็นเนื้องอกรังไข่ชนิดเนื้อร้าย (มะเร็งรังไข่) นั้น พล.ร.ต.นพ. โซ่สกุล บุณยะวิโรจ ได้แนะนำ ให้สังเกตความผิดปกติ ดังต่อไปนี้

เบื่ออาหาร น้ำหนักลดเนื่องจากก้อนเนื้อโตเร็ว
อาจพบภาวะท้องมาน(มีน้ำในช่องท้อง) จากการตรวจร่างกายหรืออัลตราซาวด์ เนื่องจากมีการกระจายของเซลล์มะเร็งไปอวัยวะอื่นๆ
ผลการตรวจชิ้นเนื้อ สามารถจำแนกประเภทของเนื้องอกรังไข่ได้

ตรวจเนื้องอกรังไข่ ทำอย่างไร?

แพทย์ซักประวัติ สอบถามอาการและตรวจร่างกายทั่วไป
ตรวจโดยการคลำทางหน้าท้อง อาจพบก้อน
ตรวจภายในหรือตรวจทางทวารหนัก
ตรวจด้วยการอัลตราซาวด์ ผ่านทางหน้าท้องหรือช่องคลอด
ตรวจโดยการเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT scan)
ตรวจโดยการเอกซเรย์คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า

แนวทางการรักษาเนื้องอกรังไข่

กรณีแพทย์ตรวจวินิจฉัยแล้ว พบว่าเป็นเนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรงจะรักษาด้วยยาและเฝ้าติดตามอาการว่าเนื้องอกยุบลงหรือโตขึ้น อาจจะนัดอัลตราซาวด์เป็นระยะ
กรณีแพทย์วินิจฉัยว่าเป็นมะเร็งรังไข่ แพทย์จะผ่าตัดเนื้อร้ายออกให้มากที่สุดและรักษาร่วมกับยาเคมีบำบัดหรือรังสีรักษา
กรณีผ่าตัดเนื้องอกรังไข่ชนิดธรรมดา จะพิจารณาข้อบ่งชี้ คือ หากรักษาด้วยยาและติดตามการรักษาเป็นระยะแล้วก้อนไม่ยุบ โตขึ้นหรือมีภาวะแทรกซ้อนปวดเฉียบพลันจากการบิดขั้วของเนื้องอก มีการแตกของเนื้องอก มีเลือดออก แพทย์จะแนะนำให้ทำการผ่าตัด

ผ่าตัดเนื้องอกรังไข่ ทำอย่างไร?

สำหรับการรักษาเนื้องอกรังไข่ด้วยการผ่าตัดนั้น พล.ร.ต.นพ. โซ่สกุล บุณยะวิโรจ สูตินรีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านนรีเวช โรงพยาบาลพญาไท 1 ได้แนะนำว่าสามารถทำได้ด้วยกัน 2 วิธี ได้แก่

การผ่าตัดแบบดั้งเดิม เป็นการผ่าเปิดแผลหน้าท้องยาวประมาณ 10 ซม.ซึ่งต้องใช้เวลาพักหลังผ่าตัดนาน มีแผลเป็น
การผ่าตัดด้วยเทคโนโลยีสมัยใหม่ เรียกว่า การผ่าตัดผ่านกล้องทางนรีเวช (Gynecological Laparoscopic surgery) เหมาะสำหรับการผ่าตัดโรคทางนรีเวช เช่น โรคเนื้องอกรังไข่ ถุงน้ำรังไข่ ช็อกโกแลตซีสต์ เป็นต้น แต่อาจจะไม่เหมาะสำหรับมะเร็งอวัยวะสืบพันธุ์เพราะอาจจะไปเพิ่มความเสี่ยงในการแพร่กระจายของเซลล์มะเร็ง

เครื่องมือผ่าตัดแบบพิเศษนี้ประกอบด้วยอุปกรณ์ที่สำคัญดังนี้

กล้องเล็กๆ มีเลนส์ขยายภาพต่อเข้าเครื่องรับสัญญาณแสดงภาพที่จอ
แหล่งกำเนิดแสง ช่วยให้ภาพชัดเจน
คีมหยิบจับเนื้อเยื่อ
กรรไกรสำหรับตัดเนื้อเยื่อ เลาะพังผืด
เครื่องจี้หยุดเลือด
อุปกรณ์สำหรับเย็บ

อุปกรณ์ต่างๆ ที่ช่วยในการผ่าตัดแบบส่องกล้องนี้ ออกแบบมาเพื่อให้มีประสิทธิภาพของการใช้งานสูง

ข้อดีของการผ่าตัดผ่านกล้องทางนรีเวช

แผลผ่าตัดมีขนาดเล็กมาก เจ็บแผลน้อย
เสียเลือดน้อย ฟื้นตัวเร็ว
หลังผ่าตัดส่วนใหญ่สามารถรับประทานอาหารได้ทันที
นอนพักโรงพยาบาลประมาณ 1-2 วัน ซึ่งการผ่าตัดแบบเปิดหน้าท้องจะใช้เวลาพักนานกว่า

ขั้นตอนการผ่าตัดแบบผ่านกล้องทางนรีเวช

วิสัญญีแพทย์จะวางยาสลบผู้ป่วย (General anesthesia) จากนั้นแพทย์จะเจาะรูหน้าท้องเป็นรูเล็กๆขนาด 0.5-1 ซม.ประมาณ 3-4 รูเพื่อเป็นช่องทางสำหรับใส่เครื่องมือผ่าตัดขนาดเล็กๆเข้าไป ระหว่างทำการผ่าตัด แพทย์และทีมงานจะสามารถเห็นอวัยวะภายในโดยดูผ่านจอภาพที่ส่งสัญญาณจากกล้องส่อง

ภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดผ่านกล้อง

เนื่องจากแพทย์ต้องใส่แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์เข้าไปในช่องท้องผู้ป่วยเพื่อให้การผ่าตัดสะดวกมากขึ้น หลังผ่าตัดแพทย์จะดูดคาร์บอนไดออกไซด์ออกจากช่องท้องให้มากที่สุด อาจมีแก๊สนี้หลงเหลืออยู่บ้าง ซึ่งแก๊สนี้จะไปดันกระบังลม จึงทำให้มีความรู้สึกปวดหน่วงๆ คล้ายปวดเมื่อยบริเวณไหล่ แต่อาการนี้จะหายไปเองภายใน 1-2 วัน เนื่องจากร่างกายดูดซึมแก๊สให้หมดไปตามธรรมชาติ

ข้อจำกัดของการผ่าตัดผ่านกล้องทางนรีเวช

ในรายที่เป็นมะเร็งอาจจะไม่เหมาะกับการผ่าตัดผ่านกล้อง เนื่องจากเสี่ยงต่อการแพร่กระจายของเซลล์มะเร็งได้ง่าย แต่ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์และระยะของมะเร็งที่เป็น
ในรายที่อาจมีปัญหาในการดมยาสลบ

ผ่าตัดเนื้องอกรังไข่ เตรียมตัวอย่างไรดี

เมื่อตัดสินใจแล้วว่าจะเข้ารับการรักษาด้วยการผ่าตัด สิ่งที่ควรทำก็คือ การปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด ทั้งนี้ สามารถแบ่งแนวทางการเตรียมตัวออกเป็น 2 ขั้นง่ายๆ คือ

การเตรียมตัวก่อนผ่าตัดโดยทั่วไป

งดน้ำและอาหารก่อนผ่าตัด 6-8 ชม.
ผู้ป่วยลงนามในหนังสือยินยอมผ่าตัด

การปฏิบัติตัวหลังผ่าตัด

การผ่าตัดแบบเปิดหน้าท้อง ต้องงดน้ำและอาหารอย่างน้อย 24 ชม.จนกว่าแพทย์จะอนุญาตให้รับประทาน หากเป็นการผ่าตัดผ่านกล้อง โดยส่วนใหญ่สามารถรับประทานอาหารได้ทันที ทั้งนี้ต้องอยู่ในดุลยพินิจของแพทย์ด้วย
หลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์และการยกของหนักสักระยะ แพทย์จะเป็นผู้พิจารณากำหนดระยะเวลาดังกล่าว
ห้ามให้แผลเปียกน้ำ
สามารถเดินออกกำลังกายได้
รับประทานยาสม่ำเสมอตามคำสั่งแพทย์
มาพบแพทย์ตามนัด

เนื่องจากเนื้องอกรังไข่ ทางการแพทย์ยังไม่พบสาเหตุที่แน่ชัด ฉะนั้นเราจึงควรลดปัจจัยเสี่ยง เช่น ควบคุมน้ำหนัก เลี้ยงลูกด้วยนมมารดา ออกกำลังกายเป็นประจำ สังเกตอาการผิดปกติต่างๆ ในรายที่ไม่มีอาการแต่มีประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคมะเร็งรังไข่อาจคัดกรองได้จากการตรวจร่างกายประจำปี เช่น อัลตราซาวด์หรือการตรวจหาระดับสารมะเร็งรังไข่ในเลือด

พล. ร.ต. นพ. โซ่สกุล บุณยะวิโรจ
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านมะเร็งนรีเวช
ศูนย์สุขภาพหญิง โรงพยาบาลพญาไท 1

เนื้องอกรังไข่ โรคภัยที่มากับคุณผู้หญิง