จากผลการสำรวจภาวะสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพของผู้หญิงไทยอายุ 45 – 59 ปี ของสำนักส่งเสริมสุขภาพกรมอนามัย พ.ศ.2554 พบว่าผู้หญิงวัยทองร้อยละ 48 มี โรคประจำตัว ใน 3 อันดับแรก ได้แก่ ความดันโลหิตสูง เบาหวาน และโรคเกี่ยวกับกระดูกและข้อ ร้อยละ 28 มีความเสี่ยงสูงต่อการวัยทอง ร้อยละ 57 พบว่าอ้วนลงพุง

จากข้อมูลดังกล่าว พญ.ศิริอร สุมาลย์นพ แพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางด้านสูตินรีเวชศาสตร์และสตรีวัยทอง โรงพยาบาลพญาไท 2 มีคำแนะนำเกี่ยวกับภาวะวัยทองซึ่งเป็นภาวะที่คุณผู้หญิงทุกท่านไม่อยากเจอ แต่ด้วยกฎของธรรมชาติผู้หญิงทุกคนต้องผ่าน “วัยทอง” แล้วทำอย่างไรสำหรับพวกเราซึ่งเป็นผู้หญิง จะสามารถผ่านวัยทองไปได้ด้วยดี มารู้จักภาวะวัยทองให้ถึงกึ๋นเพื่อเตรียมการรับมือกับวัยทองดีกว่า

ทำไมผู้หญิงต้องเป็น “วัยทอง”

วัยทอง (Menopause) หมายถึง ผู้หญิงเข้าสู่วัยหมดประจำเดือนซึ่งเริ่มต้นตั้งแต่อายุ 45 – 55 ปี ที่เรามักเรียกว่าวัยกลางคนซึ่งเป็นไปตามกฎแห่งธรรมชาติที่ถึงเวลาของรังไข่ หยุดทำหน้าที่ทำให้ฮอร์โมนน้อยลงส่งผลให้เกิดอาการต่างๆตามมา ในผู้หญิงที่ตัดรังไข่ก็สามารถเกิดวัยทองได้ทันทีเช่นกัน เนื่องจากไม่มีรังไข่ผลิตฮอร์โมน

หน้าที่ของรังไข่…กับความเป็น “หญิง”

โดยปกติแล้วคุณผู้หญิงทุกท่านจะมีรังไข่อยู่ที่ปีกมดลูกทั้ง 2 ข้าง ซ้ายขวา ทำหน้าที่ในการสร้างฮอร์โมน ทำให้เรามีรูปร่างลักษณะของความเป็นหญิง เช่น ผิวหนังนุ่ม เต้านมเต่งตึง มีน้ำมีนวล มีประจำเดือน มีกระดูกที่แข็งแรง เมื่อรังไข่หมดหน้าที่ทำให้ขาดฮอร์โมน ประจำเดือนไม่มีและเกิดอาการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายและอารมณ์ต่างๆ เรียกว่าอาการ “วัยทอง”

อาการเตือนล่วงหน้าของ…วัยใกล้หมดประจำเดือน

สำหรับผู้หญิงแต่ละคน วัยทองมาเยือนในอายุที่แตกต่างกัน แต่เราสามารถสังเกตได้จากการมาของประจำเดือน ไม่สม่ำเสมอเหมือนแต่ก่อน อาจจะเริ่มสังเกตได้หลังอายุ 40 ปี พอขึ้นอายุ 45 ปี ประจำเดือนผิดปกติชัดเจนขึ้น บางครั้ง 2 – 3 เดือนมาครั้ง เพราะรังไข่ผลิตฮอร์โมนน้อยลงเรื่อยๆ จนกระทั่งเข้าสู่วัยหมดประจำเดือน

ความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับชีวิต “หญิงวัยทอง”

ระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนที่ลดลงหลังจากรังไข่หยุดทำหน้าที่ ผู้หญิงวัยทองจึงต้องเผชิญกับอาการเปลี่ยนแปลงหลายๆ อย่าง ได้แก่ อาการร้อนตามตัว เหงื่อออกหนาวสั่นช่วงกลางคืน เยื่อบุช่องคลอดแห้งและบางลงทำให้เจ็บขณะร่วมเพศ ปัสสาวะบ่อยกลั้นไม่อยู่ นอนหลับยาก อารมณ์เครียดง่าย ซึมเศร้าโดยไม่ทราบสาเหตุ ลงพุง ผิวหนัง เหี่ยว อาการที่อาจพบได้หลังจากหมดประจำเดือนไปแล้วหลายปี ได้แก่ โรคกระดูกพรุน โรคหัวใจและหลอดเลือด

การเปลี่ยนแปลงที่กล่าวมานี้ บางคนมีอาการมาก บางคนมีอาการน้อย แตกต่างกัน ตามพื้นฐานด้านจิตใจบุคลิกภาพดั้งเดิมรวมทั้งสภาพแวดล้อมหน้าที่การงานที่รับผิดชอบ หรือสภาพปัญหาครอบครัว

วัยทอง รักษาได้หรือไม่

การรักษาคุณผู้หญิงวัยทอง แตกต่างกันตามปัญหาของแต่ละคน อาจมีการให้ฮอร์โมนทดแทนแต่ไม่จำเป็นต้องให้ทุกราย ต้องมีข้อบ่งชี้ของการใช้ฮอร์โมนและพิจารณาข้อห้ามในการใช้ รวมทั้งการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมฝึกการควบคุมอารมณ์ หาวิธีจัดการกับความเครียด เช่น การออกกำลังกาย การเล่นโยคะ นั่งสมาธิ

เมื่อเราเป็น คุณนายวัยทอง….ต้องดูแลอย่างไร

พญ.ศิริอร สุมาลย์นพ แพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางด้านสูตินรีเวชศาสตร์และสตรีวัยทองโรงพยาบาลพญาไท 2 เผยว่า สตรีวัยทองรับมือได้ไม่ยาก เพียงใส่ใจดูแลสุขภาพ รับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ เน้นอาหารที่มีแคลเซียมสูง เช่น นม เต้าหู งาดำ ปลาเล็กปลาน้อย ผักใบเขียว หรือรับประทานแคลเซียมเสริม เพื่อป้องกันภาวะกระดูกพรุนการออกกำลังกายสม่ำเสมอ เลือกกิจกรรมที่ไม่หักโหมแบ่งเวลาในการพักผ่อน ฝึกการควบคุมอารมณ์

ควรตรวจสุขภาพประจำปี ตรวจความดันโลหิต ระดับไขมันในเลือด ระดับน้ำตาลในเลือด ตรวจภายในหามะเร็งปากมดลูก ตรวจหามะเร็งเต้านม ตรวจความหนาแน่นของกระดูก

การใช้ฮอร์โมนเพศทดแทน ควรปรึกษาสูตินรีแพทย์ ไม่ควรซื้อมาใช้เองเนื่องจากต้องพิจารณาข้อบ่งชี้และข้อห้ามของการใช้อย่างรอบคอบสำหรับสตรีวัยทองแต่ละราย ซึ่งจะได้รับประโยชน์และโทษจากการใช้ฮอร์โมนแตกต่างกัน

หากพบความผิดปกติเช่น ประจำเดือนหมดนานเป็นปีแล้ว อยู่ๆก็มีเลือดออกมาทางช่องคลอด ควรรีบปรึกษาสูตินรีแพทย์ตรวจหาสาเหตุ

เตรียมรับมือกับวัยทองอย่างไร

เมื่อวัยสาว ก่อนที่จะถึงวัยทอง ควรดูแลสุขภาพร่างกายให้แข็งแรง ฝึกควบคุมอารมณ์ ทำกิจกรรมที่ผ่อนคลายความเครียด เป็นประจำ จะเป็นพื้นฐานสำคัญ ทำให้เราสามารถก้าวเข้าสู่วัยทอง ด้วยความมั่นคงทั้งทางร่างกายและจิตใจ

พญ. ศิริอร สุมาลย์นพ
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านนรีเวชศาสตร์และสตรีวัยทอง
ศูนย์สุขภาพหญิง โรงพยาบาลพญาไท 2

คุณทำได้!!! ผู้หญิงเตรียมความพร้อมรับมือ “วัยทอง” อย่างมีคุณภาพ