จาก สถิติขององค์การอนามัยโลกในปี พ.ศ. 2551 พบว่าโรคมะเร็งเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับต้นๆ โดยสูงถึง 13% ของการเสียชีวิตของคนทั่วโลกโดยมากเสียยิ่งกว่าอัตราการเสียชีวิตด้วยโรค เอดส์ วัณโรคและมาลาเรียมารวมกัน ฟังดูแล้วชวนให้ขนหัวลุกกันไปตามๆ กัน สำหรับในประเทศไทยโรคมะเร็งรังไข่จะพบได้เป็นอันดับ 6 ของโรคมะเร็งในสตรี มีอุบัติการณ์ของการเกิดโรคประมาณ 6.8/100,000 คนต่อปี

อะไรกันแน่ที่เป็นสาเหตุของมะเร็งรังไข่

ยังไม่มีหลักฐานยืนยันที่แน่ชัดเกี่ยวกับสาเหตุหลักที่ทำให้ผู้หญิงเป็นมะเร็งรังไข่ แต่จากสมมุติฐานของการเกิดโรค คาดว่าน่าจะมีเหตุการณ์ที่ทำให้เกิดบาดแผลที่รังไข่บ่อยๆ ประกอบกับการที่รังไข่ได้รับตัวกระตุ้นหรือสารก่อมะเร็งไปพร้อมๆ กัน

โดย พญ.ถนอมศิริ สติฐิต สูตินรีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านมะเร็ง ได้ให้ความเห็นถึงปัจจัยที่ทำให้เกิดมะเร็งรังไข่ โดยสิ่งหนึ่งที่เป็นตัวกระตุ้นให้รังไข่ได้รับบาดเจ็บคือ การมีรอบเดือนในผู้หญิง เนื่องจากไข่ที่ตกในทุกๆ เดือนจะทำให้รังไข่มีแผลเล็กๆ ที่หายได้เอง หากได้รับการกระตุ้นให้มีไข่ตกบ่อยๆ ก็จะมีความเสี่ยงที่ทำให้เกิดมะเร็งรังไข่ได้เช่นกัน รวมถึงคนที่ยังไม่มีลูกก็จะถือว่ามีความเสี่ยงมากกว่าผู้หญิงที่มีบุตรแล้ว
นอกจากนี้ คุณหมอยังได้เปิดเผยข้อมูลใกล้ตัว ซึ่งเกิดจากการใช้แป้งฝุ่นโรยบริเวณอวัยวะเพศของผู้หญิง ทั้งในคุณแม่ที่ชอบทาแป้งให้ลูกหลังอาบน้ำ โดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์จะพบว่า แป้งฝุ่นมีโอกาสเล็ดลอดเข้าไปในช่องท้องกระตุ้นให้เกิดมะเร็งได้ พญ.ถนอมศิริ จึงแนะนำคุณแม่ๆ ทั้งหลายกรุณาหยุดใช้แป้งฝุ่นโรยให้ลูกรวมถึงการบริโภคอาหารไขมันสูง ซึ่งถือเป็นอาหารก่อมะเร็ง

อาการแฝงที่ซ่อนเร้นของมะเร็งรังไข่

มะเร็งรังไข่ยังไม่มีวิธีการตรวจคัดกรองที่ชัดเจน ทำให้ส่วนใหญ่พบการอุบัติของโรคขณะที่มะเร็งรังไข่เข้าสู่ระยะรุนแรง โดยอาการข้างเคียงที่จะพบได้บ่อยๆ มักมีอาการท้องอืดเสียดแน่นท้อง อาหารไม่ย่อยท้องโตขึ้น แต่อาการเหล่านี้ก็ใกล้เคียงกับโรคกระเพาะ ทำให้ผู้ป่วยบางส่วนไปตรวจด้วยเรื่องสงสัยโรคกระเพาะอาหารอักเสบอยู่เป็นจำนวนมาก กว่าจะเข้ารับการรักษาที่ตรงโรคก็เมื่อเป็นระยะลุกลามมีอาการมากๆ สิ่งที่ไม่ควรละเลยคือการตรวจภายในเป็นประจำทุกปี เนื่องจากหากตรวจพบมีก้อนรังไข่โตในระยะแรกเริ่ม การรักษาจะทำได้ง่ายกว่าและโอกาสหายขาดก็สูงกว่าเช่นกัน

การวินิจฉัยโรคมะเร็งรังไข่ที่สำคัญ

การวินิจฉัยโรคมะเร็งรังไข่ คุณหมอจะต้องทำการตรวจภายในและตรวจร่างกายอย่างละเอียด ซึ่งถ้าหากคลำพบก้อนที่ปีกมดลูกส่วนใหญ่จะต้องมีการตรวจเพิ่มเติมเพื่อให้ รู้ถึงหน้าตาและลักษณะของก้อนนั้นๆ โดยการทำการตรวจคลื่นเสียงความถี่สูงหรืออัลตราซาวนด์ (ultrasound) ที่รู้จักกันดี บางกรณีที่ต้องการประเมินอวัยวะส่วนอื่นในช่องท้องอาจมีการส่งตรวจที่ละเอียดยิ่งขึ้น เช่น การตรวจเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์ CT Scan หรือ MRI

นอกจากนั้นจะต้องมีการเจาะเลือดหาสารบ่งชี้มะเร็ง (Tumor marker) เพื่อช่วยในการวินิจฉัยและตรวจติดตาม โดยทั่วไปมะเร็งรังไข่จะมีด้วยกันอยู่ 4 ระยะ แต่ไม่ได้หมายความว่าผู้ป่วยระยะที่ 4 จะเป็นระยะสุดท้าย ศูนย์สุขภาพหญิง โรงพยาบาลพญาไท 2 แบ่งระยะของมะเร็งรังไข่ ดังนี้

ระยะที่ 1 คือตัวมะเร็งอยู่เฉพาะแต่ในรังไข่
ระยะที่ 2 คือตัวมะเร็งมีการกระจายในอุ้งเชิงกราน
ระยะที่ 3 คือตัวมะเร็งมีการแพร่กระจายในช่องท้อง
ระยะที่ 4 คือตัวมะเร็งมีการกระจายไปที่เนื้อตับหรืออวัยวะอื่นๆ นอกช่องท้อง

จากสถิติ ศูนย์สุขภาพหญิง โรงพยาบาลพญาไท 2 พบว่าส่วนใหญ่ของผู้ป่วยที่มาพบแพทย์และได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นมะเร็งรัง ไข่มักเป็นระยะที่ 3 สะท้อนภัยเงียบที่ควรได้รับการป้องกันดีกว่าการรักษาเมื่อตรวจพบในระยะลุกลาม

แนวทางการรักษามะเร็งรังไข่

หลายครั้งที่การรักษามะเร็งรังไข่เกิดขึ้นเพียงช่วงเวลาสั้นๆ เนื่องจากผู้ป่วยมีภาวะตื่นตระหนกและรับไม่ได้กับโรคมะเร็งที่เกิดขึ้น ศูนย์สุขภาพหญิง โรงพยาบาลพญาไท 2 ให้กำลังใจผู้ป่วยโรคมะเร็งเพื่อต่อสู้กับเซลล์ร้ายให้ได้ สำหรับการรักษามะเร็งรังไข่ ภายหลังจากการตัดชิ้นเนื้อไปตรวจเพื่อกำหนดระยะของโรค สูตินรีแพทย์จะทำสิ่งเหล่านี้.

“ทำการตัดมดลูก ปีกมดลูกรังไข่ทั้ง 2 ข้าง เก็บน้ำในช่องท้อง ตัดไขมันบริเวณลำไส้ เลาะต่อมน้ำเหลืองในอุ้งเชิงกรานและด้านข้างเส้นเลือดแดงใหญ่ในท้องเพื่อดู ว่ามีมะเร็งกระจายไปที่ใดบ้างที่อาจไม่เห็นด้วยตาเปล่า”

หลังผ่าตัดส่วนใหญ่ผู้ป่วยจะอยู่โรงพยาบาล 4-5 วัน หลังจากนั้นคุณหมอจะนัดคนไข้มาฟังผลชิ้นเนื้อซึ่งถ้าเป็นระยะที่ 1ไม่มีการแตกของก้อนส่วนใหญ่การรักษาจะจบแค่การผ่าตัด แต่ถ้าเป็นมากกว่านั้นก็จะต้องมีการให้ยาเคมีบำบัดต่อทันที เพราะถึงแม้ว่าคุณหมอจะผ่าตัดเอาก้อนออกได้หมดแต่เซลล์มะเร็งที่เรามองไม่เห็นด้วยตาเปล่ายังมีการกระจายอยู่ในร่างกายของเรา ดังนั้นการให้ยาเคมีบำบัดจะช่วยกำจัดเซลล์มะเร็งในส่วนนี้ อยากบอกว่าในผู้ป่วยมะเร็งรังไข่ระยะลุกลามจากข้อมูลทางการแพทย์พบว่า 75-80% ผู้ป่วยจะสามารถตอบสนองต่อยาเคมีบำบัดได้จนหายป่วยเลยทีเดียว

ผลข้างเคียงจากการให้ยาเคมีบำบัด

อาจมีอาการข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์ได้ตั้งแต่ ภาวะซีด การติดเชื้อ เพราะเม็ดเลือดขาวต่ำการมีเกร็ดเลือดต่ำ ทั้งหมดนี้เป็นผลจากการที่ไขกระดูกถูกกดการทำงานอันเป็นผลข้างเคียงของยาเคมีบำบัดแทบจะทุกตัว ซึ่งมีการพัฒนาตัวยาที่สามารถลดอาการข้างเคียงดังกล่าวได้ผลดี อาทิ อาการคลื่นไส้อาเจียนที่เป็นผลจากยาเคมี ปัจจุบันเราก็มียาแก้อาการดังกล่าว

อีกเรื่องที่สำคัญสำหรับผู้หญิงทุกคน คือ การมีผมร่วง ยาเคมีบำบัดส่วนใหญ่ทำให้ผมร่วง พญ.ถนอมศิริ สติฐิต สูตินรีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เปิดเผยว่า “คนไข้บางคนทำใจกับเรื่องแบบนี้ไม่ได้ ภายหลังสิ้นสุดการรักษาและไม่ต้องให้ยาแล้วผมจะกับมางอกงามเหมือนเดิมค่ะ ระหว่างนี้ก็ถือว่าทรงผมแบบไหนที่เราคิดจะทำหรืออยากทำก็จะได้ลองซื้อวิกผม แบบใหม่ๆ มาลองตอนนี้แหละค่ะถือว่าเราเปลี่ยนวิกฤตให้เป็นโอกาส ต้องพยายามคิดบวกเอาไว้มากๆนะคะ”

การให้ยาเคมีบำบัดประมาณ 6 รอบ หลังจากนั้นจะต้องมีการตรวจติดตามเป็นระยะๆ ไปเรื่อยๆ โดยการตรวจจะประกอบไปด้วยการตรวจภายใน การตรวจเลือดหาสารบ่งชี้มะเร็งเป็นระยะในบางครั้ง อาจมีการตรวจเอ็กซเรย์ คอมพิวเตอร์ในบางราย โดยภายใน 2 ปีแรกหลังสิ้นสุดการรักษาก็จะนัดตรวจกันทุก 3 เดือน พอเข้าปีที่ 3-5 ก็จะนัดกันทุก 4-6 เดือน พอหลังจากครบ 5 ปีแล้วเราถือว่าโอกาสที่โรคมะเร็งจะกลับมาจะน้อยมากๆ คุณหมอก็จะนัดห่างจากเดิมสักหน่อยแต่ว่าไม่ใช่ว่าโรคจะไม่มีโอกาสกลับมาเลย เพราะคนไข้ก็ยังต้องมาตรวจติดตามตามนัดอย่างสม่ำเสมอ

สุดท้ายนี้ พญ.ถนอมศิริ สติฐิต ฝากถึงผู้หญิงทุกคนว่า….มะเร็งรังไข่ร้ายกว่าที่คิด เพราะฉะนั้นอย่าละเลยการมาตรวจร่างกายตรวจภายในประจำปี แล้ววันนี้คุณพาตัวคุณและคนที่คุณรักมาตรวจสุขภาพหรือยังคะ

พญ. ถนอมศิริ สติฐิต
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านมะเร็งนรีเวช
ศูนย์สุขภาพหญิง โรงพยาบาลพญาไท 2

คุณหมอเตือน! มะเร็งรังไข่ร้ายกว่าที่คิด แต่รู้ได้ด้วยการคัดกรอง