หลายคนที่แม้จะรู้ตัวว่าข้อเข่าเสื่อม แต่ด้วยความกลัวและกังวล ทำให้ไม่กล้าเข้ามารักษา โดยไม่รู้เลยว่านั่นยิ่งทำให้ปัญหาหนักขึ้น เพราะไม่ใช่แค่เรื่องของข้อเข่า แต่ในอนาคตอาจรุนแรงไปถึงส่วนอื่น ต่อเนื่องกันไปเป็นทอดๆ พล.อ.ต.นพ. จำรูญเกียรติ ลีลเศรษฐพร ศัลยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการผ่าตัดข้อเข่าเทียม และข้อสะโพกเทียม ด้วยระบบคอมพิวเตอร์ โรงพยาบาลพญาไท นวมินทร์ จะมาให้ความรู้เกี่ยวกับเรื่องนี้กัน

อย่าเข้าใจผิด…ว่าทุกรายต้องผ่าตัด

“เราไม่ได้แนะนำให้คนไข้ผ่าตัดข้อเข่าเทียมทันทีหรือทุกราย เราจะแนะนำทำเป็นอันดับสุดท้าย เพราะเราจะพยายามรักษาภาวะข้อเข่าของคนไข้ในกรณีที่ยังรักษาทัน แต่จะรักษาได้ทันนั้นคนไข้ต้องมาให้เร็ว ในรายที่เป็นน้อยๆ เราก็จะหาสาเหตุที่อาจเกิดจากการใช้ชีวิตประจำวัน และหาทางแก้ไข้ กรณีแบบนี้ก็จะกลับมาเป็นปกติได้ และระงับไม่ให้เป็นมากขึ้นได้ หรือในบางรายที่มีการสึกหรอแค่บางส่วน อาจใช้การบริหารกล้ามเนื้อ แต่ถ้ายังไม่ดีขึ้นมักจะให้ทำเอ็กซเรย์แม่เหล็ก ซึ่งพบว่าในบางรายที่มีการฉีกขาดของหมอนรองกระดูก สามารถแก้ไขได้ด้วยการผ่าตัดส่องกล้อง เพื่อไปล้าง ทำความสะอาดข้อ ไปซ่อมกระดูกอ่อน หรือแม้แต่ไปแก้ปัญหาส่วนฉีกขาด เมื่อทำเช่นนี้ ข้อก็จะไม่เสื่อมสภาพเร็ว” แต่ถ้าในกรณีที่เอ็กซเรย์แล้วพบว่า ข้อเข่าเสียหมดแล้ว การส่องกล้องก็อาจจะได้ผลไม่คุ้มค่า การกินยาหรือฉีดยาก็อาจได้ผลเพียงแค่ช่วงเวลาหนึ่ง หรือแม้แต่ในรายที่ขาโก่ง มีการผิดรูปของข้อเข่า ซึ่งเหล่านี้ก็เป็นสาเหตุที่อาจต้องได้รับการผ่าตัด

จากเสื่อมข้างเดียว…อาจกลายเป็นสองข้าง

คุณหมอเล่าว่าคนไข้หลายคนพอเห็นว่าเสื่อมข้างเดียว ก็กลายเป็นไปใช้งานอีกข้างหนึ่งหนัก สุดท้ายก็ต้องจบที่การผ่าตัดทั้งสองข้าง “ถ้าคนไข้ตัดสินใจรีบผ่าตัดข้างเดียวไปก่อน นั่นจะช่วยถนอมอีกข้างได้ ในขณะที่ข้างที่ไม่ดีอยู่แล้ว ถ้ายิ่งปล่อยไว้นาน ก็จะยิ่งแย่ อย่างคนที่เข่าเสื่อมมาก แต่กลัวผ่าตัด จะสังเกตได้เลยว่า เข่าจะโก่งเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จนสุดท้ายต้องยอมผ่าตัด ซึ่งเมื่อผ่าตัดไม่ว่าโก่งมากหรือโก่งน้อย ได้ผลดีทั้งคู่ แต่ดีไม่เท่ากัน เพราะว่าสภาพเส้นเอ็นของคนไข้ไม่เหมือนกัน ถ้าเป็นมาไม่นาน เส้นเอ็นคุณภาพยังดี เปลี่ยนผ่าตัดผิวข้อเรียบร้อย ก็จะใช้งานได้ดีมาก แต่ถ้าทิ้งไว้จนเอ็นยืด หรือหดรั้ง เข่าติด งอเข่าไม่ได้ เหยียดเข่าไม่ออก ผ่าตัดแล้วก็จะดีขึ้น แต่ถ้าเทียบกับคนไข้ที่ทำเร็ว คนที่ทำเร็วดีกว่า เพราะฉะนั้นความคาดหวังหลังผ่าตัดได้ผลไม่เท่ากัน”

ขาไม่เท่ากัน…ยิ่งทำให้หลังเสื่อม

อย่างที่คุณหมอย้ำอยู่ตลอดว่า เมื่อถึงจุดที่ต้องผ่า ต้องผ่าให้เร็ว เพราะอย่างน้อยอาจจะทำให้ไม่ต้องทำอีกข้างนึง แต่ที่สำคัญคือขาจะไม่เท่ากัน หลังจะเสีย โยกไปโยกมา ทำให้หลังเสื่อมเร็ว “คนที่เข่าโก่งมากทั้งสองข้าง แล้วผ่าข้างเดียว หลายคนไม่ยอมมาผ่าอีกข้าง พอเดินได้ก็ไม่ยอมผ่าอีกข้าง สุดท้ายต้องกลับมาผ่าหลังอยู่ดี เพราะหลังเสื่อมก็จะไปรั้งเส้นประสาท ซึ่งทำให้ปัจจุบันนิยมมากขึ้นให้ทำพร้อมกันสองข้าง เพราะส่วนใหญ่พบว่าคนไข้ส่วนหนึ่งการมาทำอีกข้างนั้นช้าเกินไป ทำให้เกิดปัญหาอื่นตามมา ด้วยเหตุผลที่เทคนิคการผ่าตัดดีขึ้น คุณภาพของข้อดีขึ้น การดูแลในห้องผ่าตัดและหลังผ่าตัดในเรื่องของการให้ยาลดปัญหาการปวด ลดการเสียเลือด คนไข้ปลอดภัยก็ทำให้ได้รับความนิยมมากขึ้นในการผ่าตัดสองข้าง”

พล.อ.ต.นพ. จำรูญเกียรติ ลีลเศรษฐพร
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการผ่าตัดข้อเข่าเทียม และข้อสะโพกเทียม
ศูนย์กล้ามเนื้อ กระดูกและข้อ โรงพยาบาลพญาไท นวมินทร์

อันตรายแค่ไหน? ถ้าปล่อยให้ “ข้อเข่าเสื่อม” รุนแรง แล้วไม่ยอมรักษา