มะเร็งลำไส้ใหญ่ เป็นโรคร้ายที่ใครต่างหวาดกลัว เป็นชนิดมะเร็งที่คร่าชีวิตคนไทยมากเป็นอันดับต้นๆ โดย ผศ.นพ.ธัญเดช นิมมานวุฒิพงษ์ แพทย์ที่ปรึกษาศูนย์ศัลยกรรมเทคโนโลยีชั้นสูง (ASIT) โรงพยาบาลพญาไท 3 บอกว่ามะเร็งลำไส้ใหญ่ เกิดจากกลายพันธุ์ของเซลล์เยื่อบุลำไส้ใหญ่ ซึ่งเซลล์มะเร็งแบ่งตัวขยายปริมาณเร็วกว่าและมีอายุยืนยาวกว่าเซลล์เยื่อบุปกติ ทำให้ขยายขนาดขึ้นผิดธรรมดา โตนูนขึ้นเป็นก้อนเนื้อ หรือติ่งเนื้อ

รักษาอย่างไร เมื่อป่วยเป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่

ผศ.นพ.ธัญเดช อธิบายว่า หลักสำคัญของการรักษาคือการผ่าตัดเอาเนื้อร้าย รวมทั้งระบบน้ำเหลือง, ต่อมน้ำเหลือง และหลอดเลือดที่พาเลือดมา และออกไปจากส่วนที่เป็นเนื้องอกออกทั้งกระบิ แล้วนำต้นเหตุของโรคออกมาให้ได้มากพอ แล้วนำเนื้อเยื่อไปวิเคราะห์ เพื่อจำแนกระดับการกลายพันธุ์ และตรวจดูหลักฐานการแพร่กระจายในต่อมน้ำเหลืองและหลอดโลหิต ซึ่งพยาธิแพทย์จะรายงานโดยละเอียดและสรุประยะโรค ข้อมูลนี้มีความสำคัญในการทำความเข้าใจกับความรุนแรงของโรค และช่วยให้ศัลยแพทย์และ แพทย์มะเร็งวิทยา ใช้วางแผนการรักษาที่จำเป็นต่อไป

เนื้องอกของลำไส้ใหญ่ส่วนที่อยู่เฉพาะภายในช่องท้อง – แพทย์จะตัดเนื้องอกและระบบน้ำเหลืองและหลอดเลือดออกให้เพียงพอ ขึ้นอยู่กับตำแหน่งของเนื้องอกและเย็บต่อลำไส้ที่เหลือเข้าหากัน แต่หากผู้ป่วยมาในภาวะฉุกเฉิน เช่น ลำไส้อุดตัน ศัลยแพทย์อาจพิจารณาเลือกทางที่มีความเสี่ยงน้อยที่สุดก่อน คือ การยกลำไส้ใหญ่ ส่วนก่อนจะถึงตำแหน่งที่ลำไส้อุดตันออกมาระบายอุจจาระออกทางหน้าท้องชั่วคราว (colostomy) หลังจากนั้นจึงจะเตรียมผู้ป่วยให้พร้อมเข้าไปผ่าตัดครั้งที่สอง เพื่อตัดส่วนที่เป็นมะเร็งออก และต่อลำไส้ใหญ่ส่วนที่เหลือเพื่อให้ขับถ่ายได้เป็นปกติ
เนื้องอกของลำไส้ใหญ่ส่วนปลายสุดคือลำไส้ตรง และทวารหนัก – อวัยวะบริเวณนี้มีความซับซ้อน เนื่องจากเป็นส่วนที่อยู่ต่ำสุดของช่องท้องและเชิงกราน มีอวัยวะประชิดอยู่รอบข้างไปหมด ทำให้มะเร็งมีโอกาสแพร่กระจายไปด้านข้างๆมากกว่าลำไส้ส่วนที่อยู่ในช่องท้อง และส่วนล่างสุดของลำไส้ตรงยึดติดกับกะบังลมในอุ้งเชิงกรานและกล้ามเนื้อหูรูดของทวารหนัก หากเนื้องอกอยู่ใกล้กะบังลมเกินไป การต่อลำไส้อาจทำได้ยาก ทำไม่ได้ หรือต่อแล้วมีโอกาสรั่ว ตีบ ควบคุมการขับถ่ายไม่ได้ จึงมักจะต้องลงเอยด้วยการผ่าตัดเอาทวารหนักออกไปด้วย และต้องยกลำไส้ใหญ่ส่วนเหนือก้อนเนื้องอกเป็นทวารเทียม ออกมาเปิดไว้ที่หน้าท้องเป็นการถาวร (colostomy)

เข้าถึงได้ แม้ส่วนที่ยาก… ด้วยการผ่าตัดแบบแผลเล็ก

ผศ.นพ.ธัญเดช อธิบายว่า ปัจจุบันพัฒนาการทาง วิศวกรรมทางการแพทย์ ช่วยให้เครื่องมือในการผ่าตัดมีขนาดเล็กลง และระบบถ่ายทอดสัญญาณภาพดีมากจนในปัจจุบันการผ่าตัดหลายๆ อวัยวะสามารถทำด้วยการผ่าตัดแบบ แผลผ่าตัดเล็ก บาดเจ็บน้อย (minimally invasive surgery, Laparoscopic surgery) ในปัจจุบัน การผ่าตัดลำไส้ใหญ่ทุกส่วนมีทางเลือกที่จะทำโดย ผ่าตัดแบบแผลเล็กฟื้นตัวเร็วขึ้นได้ และในบางกรณีการผ่าตัดแบบส่องกล้อง ช่วยให้การผ่าตัดทำได้ละเอียดขึ้น หรือทำในจุดที่การผ่าตัดแบบเปิดแบบเก่าไม่อาจทำได้ด้วย

หลังผ่าตัดเนื้องอกออกแล้ว “การเฝ้าระวัง” คือสิ่งสำคัญ

แพทย์จะนำผลวิเคราะห์เนื้อเยื่อทางพยาธิวิทยา(Pathology) ถึงความรุนแรงและระยะของโรค ว่าต้องรักษาเพิ่มเติมหรือไม่ อย่างไร เช่น การให้เคมีบำบัด ยาต้านฮอร์โมนบางชนิด หรือการฉายแสงเสริม ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความเสี่ยงในการเป็นซ้ำหรือ แพร่กระจาย ผศ.นพ.ธัญเดช อธิบายเพิ่มเติมว่า ไม่ว่าจะต้องให้การรักษาเสริมหรือไม่ การเฝ้าระวังการเป็นซ้ำหรือการเกิดเป็นมะเร็งขึ้นใหม่ เป็นสิ่งที่ต้องทำเป็นระยะๆ

การตรวจติดตาม มุ่งตรวจหาอาการ อาการแสดงของการเป็นซ้ำใกล้ที่ผ่าตัดเดิม และอาการแสดงของการกระจายไปยังอวัยวะอื่นๆ ที่มะเร็งชนิดนี้ชอบแพร่ไป (ตับ, ช่องท้อง และ ปอด) และการตรวจหาเนื้องอกหรือมะเร็งที่อาจเกิดขึ้นในลำไส้ใหญ่ส่วนที่เหลือ ด้วยการส่องกล้องเป็นระยะๆ โดยทั่วไป จะตรวจทุก 3 เดือนในสองปีแรก และหลังจากนั้นทุก 6 เดือน ไปจนครบ 5 ปี แล้วติดตามดูทุกปี การส่องกล้องอาจทำทุกสองปี

โดยการรักษามะเร็งลำไส้ใหญ่กับโรงพยาบาลพญาไท 3 บุคลากรจะทำงานเป็นทีม เน้นประโยชน์ของผู้ป่วย ให้ความสำคัญกับการบริหารจัดการเวลา ให้ความกระจ่างในเรื่องต่างๆ และเป็นตัวแทนของคนไข้ในการเข้าสู่การรักษาที่ทันท่วงที

ผศ.นพ.ธัญเดช นิมมานวุฒิพงษ์
แพทย์ที่ปรึกษาศูนย์ศัลยกรรมเทคโนโลยีชั้นสูง (ASIT)
โรงพยาบาลพญาไท 3

มะเร็งลำไส้ใหญ่... ไม่รีบรักษา อาจลุกลาม