ในฐานะแพทย์ที่รักษาผู้มีบุตรยาก ผมคิดว่าทุกคู่สมรสที่พร้อมและวางแผนที่จะมีบุตรก็คงมีความรู้ในเรื่องการเตรียมความพร้อมก่อนการมีบุตรมาแล้วไม่มากก็น้อย ไม่ว่าจะเป็นความรู้จากบทความ สื่อต่างๆ หรือคำบอกเล่าจากญาติ เพื่อนสนิท อย่างไรก็ตาม ผมขอสรุปเรื่องการเตรียมความพร้อมก่อนตั้งครรภ์ออกเป็น 3 ข้อดังนี้

เตรียมความพร้อมทางกาย
เตรียมความพร้อมทางใจ
เตรียมความพร้อมทางการเงินและสังคม

การเตรียมความพร้อมทางกาย

พวกเราก็ทราบกันอยู่แล้วว่า การที่จะทำให้ร่างกายแข็งแรงได้นั้นต้องทำอย่างไร ในความเห็นของแพทย์ ผมคิดว่าการเตรียมร่างกายควรประกอบไปด้วย 3 ส่วนสำคัญคือ การกิน การนอน และการออกกำลังกาย โดยจะมีรายละเอียดดังนี้

การรับประทานอาหารที่ดี นั้นคือ การรับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ แต่ควรมีสัดส่วนของอาหารที่ต่างกัน
ควรเพิ่มโปรตีน ไม่ว่าจะเป็น ไข่ ปลา เนื้อสัตว์ต่างๆ นอกจากนั้นแล้วเราควรรับประทานโปรตีนจากพืชด้วย เช่น ถั่วเหลือง อัลมอลด์ งาดำ เมล็ดฟักทอง
ควรลดคาร์โบไฮเดรต เพราะแป้งจะเปลี่ยนเป็นน้ำตาล ถ้าเผาผลาญไม่หมดจะสะสมเป็นไขมัน แต่ยังมีคาร์โบไฮเดรตที่ดีที่ควรทานคือ คาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน เช่น ข้าวกล้อง ควินัว ธัญพืช
ทานกรดไขมันที่ดี เช่น โอเมก้า3, 6 ซึ่งมีมากในปลาทะเล น้ำมันปลา อะโวคาโด ธัญพืช เป็นต้น
เน้นรับประทานแอนตี้ออกซิแดนท์ เนื่องจากเมื่ออายุมากขึ้น ร่างกายจะเกิดความเสื่อมลง ร่วมถึงรังไข่ของผู้หญิงด้วย ปัจจุบันเราจึงใช้ศาสตร์ของการชะลอวัยเข้ามาช่วยในการชะลอความเสื่อม ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของอาหารที่ต้านอนุมูลอิสระและวิตามิน ผมจึงแนะนำให้คนที่จะเตรียมตัวเพื่อตั้งครรภ์ควรรับประทานสิ่งเหล่านี้
- Folic Acid
- วิตามินรวม
- Co-Q10
- Fish oil

นอกจากนั้นแล้วคงต้องงดสิ่งที่ทำให้เกิดผลเสียต่อสุขภาพ เช่น บุหรี่ และสุรา

การนอนที่ดี เราควรมีการพักผ่อนที่เหมาะสม ผมมีเคล็ดลับเล็กน้อยคือ ควรนอนอย่างน้อย 6-8 ชั่วโมงต่อวัน และช่วงเวลานอนที่ดีที่สุดคือ 22.00-02.00 น. เพราะเป็นช่วงเวลาที่ Growth hormone หลั่งออกมามากที่สุด โกรทฮอร์โมนนี้เมื่อตอนเราเป็นเด็กจะทำให้ร่างกายของเราเติบโต พออายุมากขึ้น ฮอร์โมนนี้จะเปลี่ยนบทบาทไปโดยใช้ซ่อมแซมร่างกายส่วนที่สึกหรอในการใช้งานมาในแต่ละวัน ทำให้เราแก่ช้าลง จึงส่งผลดีต่อรังไข่ในผู้หญิงและสเปิร์มในผู้ชายเช่นเดียวกัน
การออกกำลังกายที่ดี เราไม่ควรออกกำลังกายหนักเกินไป เพราะหากหนักเกินไปอาจส่งผลต่อฮอร์โมนเพศได้ ดังนั้นควรออกกำลังกาย 4-5 ครั้งต่อสัปดาห์ และในแต่ละครั้งไม่ควรออกกำลังเกิน 1 ชม. ส่วนคุณผู้ชายควรหลีกเลี่ยงการขี่จักรยาน ซึ่งอาจส่งผลต่อสุขภาพสเปิร์มได้

เตรียมความพร้อมทางใจ

ตามที่เราทราบกันนะครับว่า ความเครียดมีผลต่อการตั้งครรภ์ เนื่องจากอาจทำให้ฮอร์โมนเพศผิดปกติได้ ทำให้มีการตกไข่ช้าออกไป ประจำเดือนเลื่อน หาวันไข่ตกลำบากขึ้น ดังนั้นควรทำจิตใจให้สงบ ปล่อยวางสิ่งที่ควรปล่อยวาง เตรียมพร้อมที่จะมีลูกนะครับ แต่อย่างไรก็ตามการตั้งครรภ์เป็นเพียงจุดเริ่มต้น ผมบอกคนไข้ที่มีภาวะมีบุตรยากของผมเสมอว่า “ในระหว่างการตั้งครรภ์ การคลอดบุตร การเลี้ยงดูลูกให้เติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่ดี ยังคงต้องมีอุปสรรคอีกมาก เราต้องใช้แรงกายแรงใจอีกมากนะครับ” จากประสบการณ์ของผมเอง ซึ่งลูกสาวของผมตอนนี้อายุ 9 ขวบแล้ว ผมกับภรรยาเลี้ยงลูกเองครับ สนุกมากจริงๆ ครับ เพราะมีเรื่องราวมาให้เรารับมือแตกต่างกันในแต่ละช่วงวัยครับ แต่สิ่งสำคัญที่สุดคือกำลังใจจากคู่ชีวิตของเรา รวมถึงครอบครัวและญาติมิตร ผมขอเป็นกำลังใจให้ทุกคนนะครับ

เตรียมความพร้อมทางการเงินและสังคม

ตอนนี้อยู่ในสถานการณ์โรคระบาด เศรษฐกิจไม่ค่อยดีเท่าไหร่นัก การที่จะมีบุตรกันสักคนคงต้องมีค่าใช้จ่ายที่เพิ่มขึ้น อาจจะต้องจ่ายตั้งแต่การเริ่มจะมีลูกเลยเพราะมีภาวะมีบุตรยาก แต่อย่างไรก็ตาม ผมคิดว่าเมื่อเราต้องการมีบุตรแสดงว่าเรามีความพร้อมพอสมควรแล้ว การกินอยู่อย่างพอเพียงก็ไม่น่าจะมีปัญหานะครับ นอกจากนี้อาจต้องเตรียมผู้ช่วยดูแล พ่อแม่พี่น้องของเราดีที่สุดนะครับ พวกเขาช่วยเหลือเราได้เสมอด้วยความเต็มใจ

เรื่องที่สำคัญมากอีกเรื่องหนึ่ง คือก่อนที่เราจะสร้างเด็กๆ เล็กๆ ที่น่ารักขึ้นมาซักคน เราควรตรวจสุขภาพของเราทั้งสองคนก่อนว่ามีโรคหรือภาวะอะไรที่จะถ่ายทอดไปสู่ลูกของเราหรือไม่ ควรเข้ารับการตรวจสุขภาพก่อนตั้งครรภ์เพื่อตรวจหาความผิดปกติที่จะถ่ายทอดไปสู่ลูกน้อยก่อนเสมอนะครับ

ท้ายที่สุด ผมขอเป็นกำลังใจให้ทุกคู่สมรสที่กำลังวางแผนจะมีลูกทุกคู่ ให้ประสบผลสำเร็จโดยเร็วนะครับ

นพ. ธีรยุทธ์ จงวุฒิเวศย์
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการเจริญพันธุ์
ศูนย์รักษาภาวะมีบุตรยาก โรงพยาบาลพญาไท 2

เตรียมความพร้อมก่อนตั้งครรภ์นั้นสำคัญไฉน