โรคหลอดเลือดสมองเป็นภาวะการเจ็บป่วยเฉียบพลันในระบบประสาทที่พบบ่อยที่สุด และเป็นสาเหตุอันดับต้นๆ ของการเสียชีวิตและความพิการที่เกิดจากโรค
โรคนี้ นอกจากจะส่งผลกระทบต่อผู้ป่วยทางด้านร่างกายแล้ว ยังส่งผลกระทบทางด้านจิตใจด้วย โดยพบว่าผู้ป่วยบางรายมีอาการ “ภาวะซึมเศร้า” ซึ่งถือเป็น “ปัญหาด้านจิตใจ” ที่สำคัญและพบบ่อยที่สุดในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)

เข้าใจ…จิตใจของผู้ป่วย Stroke…

การเกิดภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยหลอดเลือดสมอง

ภาวะซึมเศร้า เกิดจากความผิดปกติในการทำงานของสมอง หรือมาจากภาวะเครียดจากสภาพร่างกายและวิถีชีวิตของผู้ป่วยที่ไม่เหมือนเดิม ทำให้ผู้ป่วยมีการแสดงออกทางอารมณ์เปลี่ยนไปในด้านต่างๆ เช่น

ความวิตกกังวลและความเครียด
ผู้ป่วยมีความวิตกกังวลกับการเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกาย ว่าจะสามารถกลับมาเป็นปกติได้หรือไม่จนเกิดความเครียด อาจทำให้มีอาการกระสับกระส่าย นอนไม่หลับ หงุดหงิด หรือบางคนก็อาจแสดงความก้าวร้าวออกมา
ภาวะซึมเศร้า
เป็นปัญหาทางด้านจิตใจที่พบได้บ่อยที่สุด ผู้ป่วยอาจมีอาการร้องไห้ตลอดเวลา เบื่อหน่าย มีอาการซึมเศร้าจนไม่อยากทำอะไร เบื่ออาหาร น้ำหนักลด ขาดสมาธิ ขาดความมั่นใจในตัวเอง รู้สึกว่าตัวเองไม่มีคุณค่า ไม่มีความสามารถ รู้สึกสิ้นหวัง หรือถ้าเป็นมากๆ อาจถึงขั้นไม่อยากมีชีวิตอยู่ และอยากทำร้ายตัวเอง
การปรับตัว
ผู้ป่วยอาจมีพฤติกรรมเปลี่ยนไปจากเดิม เนื่องด้วยอาการป่วยและอาจยังไม่พร้อมรับการเปลี่ยนแปลง การปรับตัวของผู้ป่วยแต่ละคนจะไม่เหมือนกัน ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับพื้นฐานบุคลิกภาพและความสามารถในการปรับตัวของผู้ป่วย รวมทั้งสภาพแวดล้อมหรือคนใกล้ชิดที่ต้องทำความเข้าใจผู้ป่วยให้มากที่สุด

การดูแลเพื่อฟื้นฟูสภาพจิตใจของตัวผู้ป่วยเอง

สอบถามแพทย์ถึงอาการต่างๆ และปัญหาทางอารมณ์ที่อาจเกิดขึ้นได้
สอบถามแพทย์ถึงสิ่งที่ไม่สามารถทำได้เหมือนเดิม และสิ่งที่ยังสามารถทำได้
ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ผู้รักษา และพบแพทย์ตามนัดหมาย
หมั่นออกกำลังกายตามแพทย์แนะนำ
พยายามเข้าร่วมกิจกรรมของครอบครัวตามปกติ

การดูแลสภาพจิตใจผู้ป่วย…จากคนในครอบครัว

ควรให้ความใส่ใจและให้กำลังใจคนไข้ตามความเป็นจริง และปรึกษาแพทย์ที่ดูแล เพื่อที่แพทย์จะได้ประเมินและให้การรักษาอย่างถูกต้อง
ทำความเข้าใจกับพฤติกรรมและอารมณ์ที่เปลี่ยนไปของผู้ป่วย
แสดงออกทางคำพูด สีหน้า แววตา และการสัมผัสต่อผู้ป่วย ว่าครอบครัวยังรักและเป็นกำลังใจให้ผู้ป่วยอยู่เสมอ
กรณีผู้ป่วยต้องรักษาในโรงพยาบาล ญาติควรไปเยี่ยมอย่างสม่ำเสมอ เพื่อไม่ให้ผู้ป่วยรู้สึกว่าถูกทอดทิ้งจากครอบครัว
จัดสิ่งแวดล้อมเพื่ออำนวยความสะดวกต่อการดำเนินชีวิตประจำวัน วางเครื่องใช้ในบ้านให้ผู้ป่วยเดินหรือเคลื่อนไหวได้สะดวก และสามารถหยิบจับสิ่งของได้สะดวก
ผู้ป่วยที่ต่อต้านและปฏิเสธการดูแลจากญาติ ควรส่งเสริมให้ผู้ป่วยทำกิจกรรมที่ชอบบ่อยๆ ให้ผู้ป่วยเกิดความรู้สึกว่า ทำอะไรเองได้หลายอย่าง และลดท่าทีต่อต้านเมื่อครอบครัวและญาติเข้ามาช่วยเหลือในบางอย่าง

สมาชิกในครอบครัวควรทำความเข้าใจในเรื่องการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง…ให้มากที่สุด เพราะ “ความรักและความเอาใจใส่” จากครอบครัว เป็น “พลังใจ” สำคัญ ที่จะช่วยให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้เร็วขึ้น นอกจากนี้ยังมีอีกหนึ่งคนสำคัญ ที่จะมาช่วยให้ผู้ป่วยมีสภาพจิตใจที่ดีขึ้น นั่นคือ “จิตแพทย์”

พ.ต.อ.หญิง พญ. อัญชุลี ธีระวงศ์ไพศาล (หมอแอร์) จิตแพทย์ทั่วไป และจิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น ผู้ที่พร้อมรับฟังปัญหา และพร้อมให้คำปรึกษาและการรักษาอย่างเต็มที่แก่ผู้ป่วยทุกคน…
หากรู้สึกไม่สบายใจ สามารถนัดพบแพทย์เพื่อขอคำปรึกษา หรือขอคำแนะนำเพื่อหาแนวทางการรักษาอย่างถูกวิธีและดีที่สุดได้ที่…โรงพยาบาลพญาไท นวมินทร์
เพราะอาการป่วยทางด้าน “จิตใจ” คงไม่มีเครื่องมือทางการแพทย์ชนิดใดตรวจหาความผิดปกติได้… นอกจากจะใช้ “หัวใจ” ของจิตแพทย์เท่านั้น

พญ. อัญชุลี ธีระวงศ์ไพศาล
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านจิตแพทย์ทั่วไป และจิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น
ศูนย์อายุรกรรม โรงพยาบาลพญาไท นวมินทร์

ดูแลจิตใจผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองด้วยจิตแพทย์