โรคมือเท้าปากคืออะไร?

โรคมือเท้าปาก เป็นโรคติดต่อที่พบบ่อยในเด็ก โดยเฉพาะเด็กอายุน้อยกว่า 5 ปี มักเกิดการระบาดในช่วงฤดูฝน สาเหตุเกิดจากเชื้อไวรัสกลุ่ม “เอนเตอโรไวรัส” (Enterovirus) ซึ่งมีหลายสายพันธุ์ ส่วนใหญ่ผู้ที่ติดเชื้อมักไม่มีอาการที่รุนแรง ส่วนกรณีที่มีสมองอักเสบร่วมด้วยนั้น มักเกิดจากเชื้อ “เอนเตอโรไวรัส 71” หรือ “อีวี 71” ซึ่งจะทำให้ผู้ป่วยมีอาการรุนแรงและเสียชีวิตได้

โรคมือเท้าปากติดต่อทางไหนได้บ้าง?

เชื้อไวรัสส่วนใหญ่จะแพร่ผ่านทางระบบทางเดินอาหารและการหายใจ โรคมือเท้าปากจึงติดต่อได้โดยตรงจากการสัมผัสน้ำมูก น้ำลาย หรืออุจจาระของผู้ป่วย และโดยอ้อมจากการสัมผัสผ่านของเล่นของใช้ มือผู้เลี้ยงดู น้ำและอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อ โรคมือเท้าปากมักระบาดในโรงเรียนที่มีเด็กอนุบาล ชั้นเด็กเล็ก หรือสถานรับเลี้ยงเด็ก โรคนี้มีระยะฟักตัวนานประมาณ 1 สัปดาห์ ผู้ป่วยจึงสามารถแพร่เชื้อได้แม้ยังไม่แสดงอาการ

อาการของโรคมือเท้าปากเป็นอย่างไร?

เด็กที่เป็นโรคมือเท้าปาก จะมีอาการไข้ เจ็บปาก น้ำลายไหล กินอาหารได้น้อย เนื่องจากมีแผลที่กระพุ้งแก้มและเพดานปาก มีผื่นเป็นจุดแดงหรือตุ่มน้ำใสที่บริเวณฝ่ามือ ฝ่าเท้า รอบก้นและอวัยวะเพศ อาจมีผื่นตามลำตัว แขนและขาได้ มักมีอาการประมาณ 2-3 วัน และดีขึ้นจนหายได้เองใน 1 สัปดาห์ ส่วนใหญ่อาการจะไม่รุนแรง บางรายอาจมีภาวะขาดน้ำจากกินอาหารและน้ำน้อยลง

โรคมือเท้าปากโดยทั่วไปไม่น่ากลัว สามารถหายป่วยได้เอง ส่วนน้อยที่มีอาการรุนแรงมักเกิดจากเชื้ออีวี 71 ซึ่งจะมีอาการสมองอักเสบร่วมกับระบบหายใจ และระบบไหลเวียนเลือดล้มเหลว ทำให้เสียชีวิตได้อย่างรวดเร็ว เด็กที่มีอาการรุนแรงมักมีไข้สูง ซึม อ่อนแรง มือสั่น เดินเซ อาเจียนมาก หายใจหอบ และชัก หากพบอาการเหล่านี้ ควรรีบพาไปพบแพทย์โดยด่วน

โรคมือเท้าปากรักษาได้อย่างไร?

โรคมือเท้าปากยังไม่มียารักษาจำเพาะ หลักการรักษาเป็นการรักษาตามอาการ ให้ยาลดไข้ ยาแก้ปวด ยาชาเฉพาะที่สำหรับแผลในปาก ดื่มน้ำเกลือแร่เพื่อชดเชยภาวะขาดน้ำ เด็กที่มีอาการรุนแรงหรือภาวะแทรกซ้อนจำเป็นต้องได้รับการดูแลรักษาอย่างใกล้ชิด

โรคมือเท้าปากป้องกันได้อย่างไร?

ปัจจุบันมีวัคซีนป้องกันโรคนี้ โดยป้องกันในส่วนสายพันธุ์ อีวี 71 ได้ถึง 97% แต่อย่างไรก็ตามไม่สามารถป้องกันไวรัสมือเท้าปากสายพันธุ์อื่นๆ ได้

เพราะฉะนั้น การป้องกันที่สำคัญที่ไม่ควรมองข้าม คือการแยกผู้ป่วยที่เป็นโรคไม่ให้ไปสัมผัสกับเด็กคนอื่น ผู้ใหญ่ที่ดูแลเด็กควรหมั่นล้างมือ เพื่อป้องกันการถ่ายทอดเชื้อไปยังเด็กคนอื่น หมั่นทำความสะอาดของเล่นและสภาพแวดล้อมทุกวัน การทำความสะอาดโดยใช้สบู่ ผงซักฟอก หรือน้ำยาทำความสะอาดทั่วไปสามารถกำจัดเชื้อได้ ควรระมัดระวังความสะอาดของน้ำ อาหาร และสิ่งของที่เด็กอาจนำเข้าปาก โรงเรียนไม่ควรรับเด็กป่วยเข้าเรียนจนกว่าจะหายดีเพื่อป้องกันการแพร่เชื้อ

ผู้ปกครองควรพาบุตรหลานที่ป่วยไปพบแพทย์เพื่อทำการรักษา และควรดูแลเด็กตามคำแนะนำของแพทย์ ทั้งนี้ควรแจ้งโรงเรียนหรือสถานที่ที่เด็กเคยไปในช่วงติดเชื้อ และเด็กควรหยุดเรียนจนกว่าจะหายดี ซึ่งใช้เวลาอย่างน้อย 5-7 วัน โรคนี้แม้จะหายได้เอง แต่ควรเฝ้าระวังอาการที่เป็นสัญญาณอันตรายของภาวะแทรกซ้อนดังกล่าวข้างต้น

ในปัจจุบัน มีวัคซีนมือเท้าปากที่ป้องกันโรคแบบเฉพาะเจาะจงต่อเชื้อเอนเทอโรไวรัส 71 ที่เป็นเชื้อที่ทำให้เกิดอาการรุนแรง โดยเฉพาะภาวะสมองอักเสบได้ แต่ยังไม่สามารถใช้เพื่อป้องกันโรคมือเท้าปากที่มีสาเหตุมาจากเชื้อเอนเทอโรไวรัสชนิดอื่น หรือเชื้อค็อกแซกกี้และไวรัสอื่นๆ ได้

พญ. เรณุกา จรัสพงศ์พิสุทธิ์
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านกุมารเวชศาสตร์ประสาทวิทยา
ศูนย์สุขภาพเด็กและวัยรุ่น โรงพยาบาลพญาไท 2

โรคมือเท้าปาก รู้เท่าทัน ป้องกันภาวะแทรกซ้อน