ประเทศไทยมีเทศกาลและวันหยุดสำคัญมากมาย หลายคนจึงใช้โอกาสในช่วงวันหยุดยาวจัดงานเลี้ยงสังสรรค์ ดื่มกินกับเพื่อนๆ หรือคนในครอบครัว ซึ่งมักมีการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ด้วยเสมอ

เราทุกคนคงทราบกันดีอยู่แล้วว่า การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์จะทำให้ตับทำงานหนัก เพราะตับมีหน้าที่สำคัญคือการกรองเลือดที่มาจากระบบทางเดินอาหาร ก่อนที่เลือดจะถูกส่งต่อไปเลี้ยงอวัยวะต่างๆ และเมื่อในเลือดมีแอลกอฮอล์อยู่ด้วย ตับก็จะต้องกำจัดความเป็นพิษหรือสารเคมีต่างๆ ที่เป็นองค์ประกอบของแอลกอฮอล์ ซึ่งตับก็จะเกิดความเสียหายและเกิดอาการที่เรียกว่า ตับแข็ง ได้

กลไกการเกิดโรคตับแข็งจากการดื่มเหล้า

ภาวะ ตับแข็ง อันเนื่องมาจากการ ดื่มเหล้า (Alcoholic liver cirrhosis) คือ ภาวะที่ตับเกิดบาดแผลจากการทำงาน ซึ่งตามธรรมชาติร่างกายจะมีการสร้างเนื้อเยื่อพังผืดขึ้นมาแทนที่เซลล์ตับที่เสียหายไป ส่งผลให้ลักษณะของเนื้อเยื่อตับที่ควรเรียบกลับกลายเป็นก้อนและแข็งตัวขึ้น

ความผิดของตับที่เกิดจากเครื่องดื่มแอลกอฮอล์นี้ แม้ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่การตรวจสุขภาพตับหลังจากกินเหล้าหรือดื่มเบียร์อย่างหนักไม่ว่าจะในช่วงเทศกาลงานปาร์ตี้ หรือในชีวิตประจำวันก็ยังมีความสำคัญมาก เพราะหากพบความผิดปกติใดๆ จะได้รีบรักษาเพื่อลดความรุนแรงของอาการ หรือฟื้นฟูสุขภาพตับให้กลับมาดีที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้

อาการตับแข็ง…จากการดื่มแอลกอฮอล์ มีสัญญาณเตือนอย่างไร?

ในช่วงแรก ผู้ป่วยอาจไม่มีอาการผิดปกติใดๆ เลย และโดยทั่วไปเรามักพบรอยโรคหรือความผิดปกติได้ก็ต่อเมื่อมีการตรวจสุขภาพตับเพื่อบ่งชี้ความผิดปกติของตับเท่านั้น ยกเว้นผู้ป่วยบางรายอาจมีสัญญาณเตือนเมื่อมีอาการที่รุนแรงขึ้น ดังนี้

รู้สึกไม่สบายเนื้อสบายตัว เบื่ออาหาร อยากอาเจียน
อาการคันตามผิวหนัง
น้ำหนักตัวลดลงอย่างผิดปกติ

ซึ่งหากไม่รีบทำการตรวจหาความผิดปกติ เพื่อวินิจฉัยและรีบรักษา อาการของโรคอาจดำเนินต่อไปจนร้ายแรงขึ้น และเกิดอาการเหล่านี้ได้

สีของผิวหนังและสีของตาขาวจะเปลี่ยนเป็นสีออกเหลือง อาจเรียกว่าอาการดีซ่าน
ช่องท้องและขาบวมมากขึ้น
กล้ามเนื้อลีบเล็ก
เกิดเส้นเลือดฝอยกระจายคล้ายใยแมงมุมบนผิวหนัง
ผิวหนังเกิดรอยช้ำ หรือมีเลือดออกได้ง่าย
อาเจียนเป็นเลือด หรือมีเลือดปนมากับอุจจาระ
ความคิดสับสนได้ง่าย หรือความทรงจำไม่ดี
อุณหภูมิร่างกายสูงขึ้น เกิดอาการไข้อันเนื่องมาจากการติดเชื้อ
เกิดการเปลี่ยนแปลงทางลักษณะเกี่ยวกับเพศ อย่างผู้ชายอาจพบเส้นขนตามร่างกายลดลง ลูกอัณฑะเกิดลักษณะฝ่อเล็กลง (Testicular atrophy) และมีเนื้อเยื่อเต้านมเพิ่มมากขึ้น (Gynaecomastia) กรณีผู้หญิงอาจมีประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ

เพราะตับคืออวัยวะที่มีความสำคัญ การ ตรวจสุขภาพตับ เพื่อดูความสมบูรณ์ของการทำงานจึงเป็นสิ่งจำเป็น โดยเฉพาะผู้ที่ ดื่มเหล้าบ่อย หรือดื่มมากๆ ในช่วงที่มีการเฉลิมฉลองตามเทศกาล การรู้ถึงความผิดปกติของตับยิ่งเร็ว ก็มีโอกาสที่แพทย์จะรักษาได้อย่างทันท่วงทีก่อนที่อาการจะลุกลามบานปลาย ดังนั้นผู้ที่เป็นนักดื่มรวมถึงเราทุกคนจึงไม่ควรละเลยกับการตรวจสุขภาพตับเป็นประจำทุกปี

นพ. อุดมรัช โกวิททวิพัฒน์
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านอายุรกรรม
ศูนย์ระบบทางเดินอาหารและตับ โรงพยาบาลพญาไท นวมินทร์

ฉลองเทศกาลอย่างไร? ให้ห่างไกลจากโรคตับแข็ง