เมื่อวิทยาศาสตร์สุขภาพก้าวหน้าสู่การยืดอายุ การทำความเข้าใจการทำงานของหัวใจและปอดถือเป็นกุญแจสำคัญในการประเมินสมรรถภาพร่างกาย การตรวจสมรรถภาพหัวใจและปอดขณะออกกำลังกาย หรือ Cardiopulmonary Exercise Test (CPET) เป็นหนึ่งในเครื่องมือที่ใช้วิเคราะห์ความฟิตของร่างกายอย่างลึกซึ้ง โดยเปิดเผยข้อมูลที่สัมพันธ์กับการทำงานร่วมกันของหัวใจ ปอด กล้ามเนื้อ และระบบการใช้ออกซิเจน

การตรวจสมรรถภาพหัวใจและปอดขณะออกกำลังกาย หรือ CPET แตกต่างจากการวัดสุขภาพด้วยเครื่องชั่งหรือนาฬิกาอัจฉริยะ เพราะเป็นการทดสอบที่ครอบคลุมและแม่นยำมากกว่า ช่วยบ่งบอกสาเหตุของอาการเหนื่อยง่าย วางแผนการฟื้นฟูสมรรถภาพร่างกาย ออกแบบโปรแกรมการออกกำลังกายเฉพาะบุคคล และยังมีบทบาทสำคัญในการประเมินความเสี่ยงก่อนการผ่าตัดในบางกรณี

นอกจากนี้ งานวิจัยทางการแพทย์ยังยืนยันว่า ข้อมูลจากการตรวจ CPET มีความเชื่อมโยงกับความเสี่ยงในการเกิดโรคเรื้อรัง รวมถึงอัตราการเสียชีวิตในระยะยาว จึงนับเป็นหนึ่งในแนวทางการแพทย์เชิงป้องกันที่ช่วยเสริมคุณภาพชีวิตและเพิ่มโอกาสการมีอายุยืนอย่างมีสุขภาพดี

CPET คืออะไร

การทดสอบสมรรถภาพที่วัดการทำงานของ หัวใจ–ปอด–กล้ามเนื้อ ระหว่างที่ออกแรงจริง โดยจะวิ่งบนสายพาน (Treadmill) หรือจักรยานที่ออกแบบเฉพาะ (Cycle Ergometer) โดยระหว่างการทดสอบจะมีการติดตั้งอุปกรณ์เพื่อติดตามการทำงานของร่างกาย ได้แก่

การตรวจวัดการใช้ออกซิเจนสูงสุด (VO₂ max) ซึ่งสะท้อนถึงความฟิตและสมรรถภาพสูงสุดของร่างกาย
การตรวจวัดจุดเปลี่ยนโหมดเมตาบอลิซึม Ventilatory (Anaerobic) Threshold ซึ่งใช้กำหนดโซนฝึกและประเมินความเสี่ยงก่อนผ่าตัด
การตรวจวัดประสิทธิภาพการขับคาร์บอนไดออกไซด์ CO₂ ระหว่างออกแรง VE/VCO₂ slope (ventilatory efficiency)
การตรวจวัดคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (Electrocardiogram – ECG) เพื่อทดสอบจังหวะและการทำงานของหัวใจ
การตรวจวัดความดันโลหิต เพื่อดูการเปลี่ยนแปลงระหว่างการออกแรง
การตรวจวัดสมรรถภาพปอดและการแลกเปลี่ยนของก๊าซ (Spirometry และ Gas Analyzer)

ผลลัพธ์ที่ได้จากการทดสอบจะสามารถบอกได้ว่า “คอขวด” ของสมรรถภาพอยู่ที่ระบบไหน ช่วยไขคำตอบว่า “ความเหนื่อย” มาจากปอด หัวใจ การแลกเปลี่ยนก๊าซ หรือการฝึกที่ยังไม่เหมาะกับร่างกายกันแน่

ความสำคัญของ CPET ในการเพิ่มอายุยืน (Longevity)

การทดสอบ CPET มีความสำคัญต่อ longevity และ healthspan โดยสามารถระบุได้ว่า “คุณฟิตแค่ไหน” และช่วยให้แพทย์สามารถแนะนำแนวทางในการปรับปรุงสุขภาพได้อย่างตรงจุด หากคุณมีอายุยืนยาวอย่างมีคุณภาพ การปรับปรุงสมรรถภาพหัวใจและปอด ผ่านการออกกำลังกายที่ถูกต้องจะช่วยลดความเสี่ยงจากโรคเรื้อรัง เช่น โรคหัวใจ เบาหวาน และโรคหลอดเลือดสมอง

ทำไมคนรักความยืนยาวจึงควรเริ่มจาก CPET

ความฟิตของหัวใจและปอด (Cardiorespiratory Fitness; CRF) ถูกยกระดับเป็น “สัญญาณชีพทางคลินิก” เพราะสัมพันธ์กับอัตราเสี่ยงตายและโรคหัวใจ การเพิ่มสมรรถภาพเพียง 1 MET ความเสี่ยงเสียชีวิตจากทุกสาเหตุลดลงราว 15% และโรคหัวใจราว 13% อ้างอิงจากรายงานวิจัยของ American Heart Association โดยเฉลี่ยในหลักฐานรวมหลายงานวิจัย ดังนั้น CPET ทำให้ตัวเลข CRF และ “ซิกเนเจอร์การหายใจ” ของคุณชัดเจน ตั้งเป้าหมายได้ตรงชีววิทยาจริง ไม่ใช่แค่ดูชีพจรจากอุปกรณ์สวมใส่

ใครควรนึกถึงการทดสอบ CPET

ผู้ที่เหนื่อยง่าย–แน่นหน้าอกที่ตรวจประเมินพื้นฐานไม่เจอสาเหตุ
นักวิ่ง นักปั่น ไตรกีฬาที่ต้องการตั้งโซนซ้อมจากข้อมูลจริง
ผู้ที่ต้องประเมินความเสี่ยงก่อนผ่าตัดใหญ่ โดยเฉพาะการผ่าตัดหัวใจ ปอด หรือการผ่าตัดที่ต้องใช้ยาสลบเพื่อดูว่าร่างกายสามารถรับการผ่าตัดได้อย่างปลอดภัยหรือไม่
หลังป่วยหรือพักยาว อยากวางแผนฟื้นฟูแบบเห็นผลเป็นตัวเลข

เกิดอะไรขึ้นในห้องทดสอบ?

การทดสอบนี้จะมีขั้นตอนที่ชัดเจนและเป็นระบบ เพื่อให้ปลอดภัยและได้ผลที่ถูกต้อง โดยทั่วไปจะประกอบด้วยขั้นตอนต่าง ๆ ตั้งแต่การเตรียมตัว การทดสอบ ไปจนถึงการประเมินผล ดังนี้

1. การซักประวัติและตรวจร่างกายเบื้องต้น แพทย์จะสอบถามประวัติสุขภาพ โรคประจำตัว ยาที่ใช้อยู่ รวมถึงอาการเหนื่อย เจ็บหน้าอก หรือวิงเวียน ตรวจวัดความดันโลหิต ชีพจร น้ำหนัก ส่วนสูง และตรวจร่างกายเบื้องต้น

2. การเตรียมตัวก่อนตรวจ ผู้ป่วยควรใส่เสื้อผ้าและรองเท้าที่เหมาะสมสำหรับการออกกำลังกาย หลีกเลี่ยงอาหารมื้อใหญ่ คาเฟอีน และการออกกำลังกายหนักก่อนตรวจ อาจต้องหยุดยาบางชนิดตามคำแนะนำแพทย์

3. การติดอุปกรณ์ตรวจวัด

ติด สายไฟฟ้าหัวใจ (ECG) เพื่อติดตามการทำงานของหัวใจ
ติด เครื่องวัดความดันโลหิต
ใส่ หน้ากากหรือปากคีบ (mouthpiece/mask) ต่อกับเครื่องวัดก๊าซ เพื่อประเมินการหายใจและการแลกเปลี่ยนก๊าซออกซิเจน–คาร์บอนไดออกไซด์
ในบางรายอาจวัดระดับออกซิเจนในเลือดด้วย เครื่องวัดปลายนิ้ว (Pulse oximeter)

4. การทดสอบออกกำลังกาย ทำบน สายพาน (Treadmill) หรือ จักรยานไฟฟ้า (Ergometer) เริ่มด้วยการออกกำลังกายเบา ๆ แล้วเพิ่มความหนักทีละน้อย (ตามโปรโตคอลที่กำหนด) ระหว่างตรวจจะติดตามการทำงานของหัวใจ ปอด ความดันโลหิต และอาการผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด

5. การหยุดทดสอบ สิ้นสุดการตรวจเมื่อถึงความเหนื่อยสูงสุดที่ผู้ป่วยทนได้ หรือเมื่อแพทย์เห็นว่าควรหยุด เช่น มีอาการเจ็บหน้าอก หายใจลำบาก หน้ามืด หรือคลื่นไฟฟ้าหัวใจผิดปกติ หลังหยุดออกกำลังกาย จะมีช่วง cool down เพื่อติดตามการฟื้นตัวของหัวใจและปอด

6. การวิเคราะห์ผล ข้อมูลที่ได้จะถูกนำมาประเมินร่วมกัน เช่น ค่าการใช้ออกซิเจนสูงสุด (VO₂ max) ความดันโลหิตและชีพจรขณะออกแรง การทำงานของระบบหายใจและการแลกเปลี่ยนก๊าซ แพทย์ใช้ผลเหล่านี้ในการวินิจฉัยหาสาเหตุอาการ วางแผนการรักษา หรือประเมินความเสี่ยงก่อนผ่าตัด

จากข้อมูลสู่ “แผนการดูแลสุขภาพระยะยาว” ที่ออกแบบเฉพาะรายบุคคล

หลังจากการทดสอบ CPET ที่โรงพยาบาลพญาไท 2 คุณจะได้รับรายงานที่มีข้อมูลสำคัญที่สามารถช่วยให้คุณเข้าใจสถานะสุขภาพของตนเองได้ดีขึ้น ไม่ว่าจะเป็น

VO₂peak / VO₂max เป็นตัวชี้วัดความสามารถในการใช้ประโยชน์จากออกซิเจน ซึ่งเป็นดัชนีที่บ่งบอกถึงสุขภาพหัวใจและปอด
Ventilatory Threshold (VT) จุดเปลี่ยนของการเผาผลาญพลังงานในร่างกาย ช่วยให้คุณสามารถกำหนดโซนการฝึกที่เหมาะสมที่สุด
VE/VCO₂ Slope: ความสัมพันธ์ระหว่างการระบายก๊าซและการผลิตคาร์บอนไดออกไซด์ ช่วยให้แพทย์สามารถประเมินการทำงานของระบบหายใจได้อย่างแม่นยำ

ความมั่นใจและความปลอดภัยที่ส่งต่อระหว่างการทดสอบ CPET

คุณอาจกังวลว่า “การทดสอบสมรรถภาพปอดและหัวใจ (CPET) ต้องออกแรงมาก จะปลอดภัยหรือไม่?” คำตอบคือ มั่นใจได้ เพราะการทดสอบนี้มีมาตรการดูแลอย่างใกล้ชิดในทุกขั้นตอน ดังนี้

อยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์และนักกายภาพบำบัดระบบทางเดินหายใจ ผู้ทำการตรวจจะเป็นแพทย์และเจ้าหน้าที่ที่ผ่านการฝึกฝนมาโดยเฉพาะ เพื่อให้การตรวจเป็นไปอย่างถูกต้องและมั่นใจได้ในความปลอดภัย
มีการติดตามสัญญาณชีพตลอดเวลา ทั้งคลื่นไฟฟ้าหัวใจ ความดันโลหิต และการหายใจ จะถูกตรวจวัดอย่างต่อเนื่อง ทำให้ทีมแพทย์เห็นความเปลี่ยนแปลงของร่างกายแบบเรียลไทม์
พร้อมหยุดการตรวจทันทีหากมีอาการผิดปกติ หากผู้เข้ารับการตรวจมีอาการ เช่น เจ็บหน้าอก หายใจไม่สะดวก หน้ามืด หรืออ่อนแรงกะทันหัน ทีมแพทย์จะหยุดการตรวจทันที พร้อมให้การดูแลและช่วยเหลืออย่างรวดเร็ว

ที่โรงพยาบาลพญาไท 2 คุณสามารถเริ่มต้นดูแลสุขภาพปอดได้ง่าย ๆ

โรงพยาบาลพญาไท 2 ให้บริการตรวจสมรรถภาพหัวใจและปอดขณะออกกำลังกาย (Cardiopulmonary Exercise Testing : CPET) ซึ่งเป็นวิธีการประเมินสมรรถภาพร่างกายอย่างครอบคลุม โดยเก็บข้อมูลทางสรีรวิทยาที่สำคัญ ทั้งการทำงานของหัวใจ ปอด กล้ามเนื้อ และการใช้ออกซิเจนของร่างกาย

ผลลัพธ์ที่ได้จะถูกวิเคราะห์โดยทีมแพทย์เฉพาะทาง เพื่อใช้ประกอบการวางแผนการดูแลสุขภาพหรือโปรแกรมการออกกำลังกายที่เหมาะสมกับแต่ละบุคคล ซึ่งจะช่วยให้ผู้เข้ารับการตรวจเข้าใจสภาวะร่างกายของตนเองได้ชัดเจนยิ่งขึ้น

สุขภาพที่ดีเริ่มต้นจากความเข้าใจในร่างกาย โรงพยาบาลพญาไท 2 พร้อมสนับสนุนการดูแลสุขภาพของคุณอย่างต่อเนื่อง ผ่านการตรวจ CPET ซึ่งเป็นอีกหนึ่งเครื่องมือทางการแพทย์ที่สามารถช่วยให้ข้อมูลเชิงลึกที่นำไปสู่การวางแผนการดูแลสุขภาพที่สอดคล้องกับความต้องการของคุณ

ปรึกษาทีมแพทย์เพื่อประเมินความเหมาะสม และนัดหมายการตรวจ CPET ได้ที่ ศูนย์ระบบทางเดินหายใจและภูมิแพ้ อิมมูโนวิทยา โรงพยาบาลพญาไท 2 เพื่อเปลี่ยนข้อมูลเชิงลึกจากห้องปฏิบัติการ ให้กลายเป็นแนวทางการดูแลสุขภาพที่สอดคล้องกับคุณที่สุด

วัดความฟิตสมรรถภาพหัวใจและปอดขณะออกกำลังกายด้วย Cardiopulmonary Exercise Test (CPET)