ฮอร์โมนคืออะไร และสำคัญต่อร่างกายอย่างไร?
“ฮอร์โมน” คือ สารเคมีสำคัญในร่างกายที่สร้างจากต่อมไร้ท่อต่างๆ มีหน้าที่ในการควบคุมการทำงานของเซลล์ในร่างกาย ฮอร์โมนมีด้วยกันหลากหลายชนิด ทำหน้าที่แตกต่างกันไปทั้งในผู้ชายและผู้หญิง แต่เมื่ออายุมากขึ้นปริมาณฮอร์โมนต่างๆ ในร่างกายก็จะพร่องลงไป ส่งผลให้เกิดความผิดปกติ และเพิ่มโอกาสในการเกิดโรคภัยต่างๆ ได้
3 ฮอร์โมนที่สำคัญในแต่ละช่วงวัย หากบกพร่องไปอาจเกิดปัญหา
ใน 3 ช่วงวัยของชีวิต จะมีฮอร์โมนที่สำคัญอยู่ด้วยกัน 3 ชนิด เป็นกลุ่มฮอร์โมนที่เราควรสังเกตและทำความเข้าใจ เพราะหากเกิดอาการต่างๆ เหล่านี้ในแต่ละวัย อาจเป็นเพราะฮอร์โมนนั้นๆ บกพร่องไป จะได้รีบทำรักษาให้ถูกจุด หากเกิดภาวะฮอร์โมนขาดสมดุลจะส่งผลกระทบต่อสุขภาพของเราอย่างไรบ้าง และมาดูกันว่าในช่วงวัยไหนจะต้องระวังมีปัญหากับฮอร์โมนชนิดเป็นพิเศษ?
1. วัยทำงาน: ฮอร์โมนดีเอชอีเอ (DHEAs)
DHEAs เป็นฮอร์โมนที่ผลิตขึ้นจากต่อมหมวกไต ซึ่งเป็นฮอร์โมนตั้งต้นที่ร่างกายนำมาผลิตฮอร์โมนสำคัญๆ เช่น ฮอร์โมนเพศ อย่าง เทสโทสเทอโรน หรือเอสโตรเจน โดยฮอร์โมนชนิดนี้จะผลิตได้สูงสุดในช่วงอายุประมาณ 25 ปี และจะค่อยๆลดลงเมื่ออายุเพิ่มมากขึ้น วัยนี้เป็นวัยที่ควรจะมีความคล่องตัวสูง แต่หากใครมีปัญหาตื่นยากในตอนเช้า ตื่นมาแล้วรู้สึกไม่สดชื่น สายๆ ก็เริ่มง่วง สมองไม่แล่น ต้องมีน้ำหวาน ชา กาแฟ หรือเครื่องดื่มคาเฟอีนมาเป็นตัวกระตุ้น จึงจะรู้สึกว่าอยู่ได้ แต่พอตกกลางคืนกลับตาสว่าง หลับยาก จนสามารถอยู่ถึงเช้าได้แบบสบายๆ หากใครมีอาการแบบนี้ อาจเป็นเพราะมีภาวะต่อมหมวกไตล้า หรือ Adrenal Fatigue ซึ่งสามารถตรวจวินิจฉัยได้ด้วยการวัดระดับฮอร์โมนดีเอชอีเอ (DHEAs) ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่เกิดจากความเครียดในร่างกาย การตรวจจะช่วยชี้วัดความผิดปกติที่เกิดขึ้น เพื่อการรักษาให้กลับมามีคุณภาพชีวิตที่ดี และเพิ่มความสดใสในระหว่างวัน
2. วัยกลางคน: ฮอร์โมนไทรอยด์ (Thyroid)
Thyroid คือต่อมไร้ท่อที่อยู่บริเวณส่วนกลางลำคอ ทำหน้าที่สร้างฮอร์โมนไทรอยด์ ใช้ในการเผาผลาญสร้างพลังงานเพื่อนำมาใช้ในชีวิตประจำวัน แต่เมื่อต่อมไทรอยด์มีการทำงานผิดปกติ ผลิตฮอร์โมนออกมาใจนำนวนที่มากเกินไปหรือน้อยเกินไป ก็จะเกิดผลกระทบต่อร่างกาย และทำให้ระบบเผาผลาญผิดปกติ ไทรอยด์ต่ำแฝง มีแนวโน้มที่จะเกิดกับวัยกลางคนมากกว่าวัยอื่นๆ สาเหตุหลักมาจากการพักผ่อนไม่เพียงพอและความเครียด จนอาจกลายเป็นปัญหาในการใช้ชีวิตประจำวัน ในบางรายที่ต้องการลดน้ำหนัก แม้ว่าจะรับประทานอาหารน้อยลง ออกกำลังกายก็แล้ว แต่น้ำหนักก็ยังไม่ยอมลงเสียที บางครั้งเป็นคนเฉื่อยชา คิดช้า หัวตื้อ สมองไม่ปลอดโปร่ง อาการเหล่านี้ก็อาจเป็นเพราะมีภาวะไทรอยด์ต่ำแฝง หากมีอาการตามข้างต้น ควรพบแพทย์เพื่อรับการตรวจการเผาผลาญของร่างกาย ว่าเป็นภาวะไทรอยด์ต่ำแฝงหรือไม่ เพื่อเป็นการป้องกันโรคที่อาจเกิดขึ้นได้ในอนาคต
3. วัยทอง: ฮอร์โมนเพศ (Testosterone และ Estrogen)
เมื่อพูดถึงวัยทอง แน่นอนว่าจะต้องนึกถึงฮอร์โมนเพศ ซึ่งฮอร์โมนเพศหญิง หรือ Estrogen จะช่วยการทำงานของกระดูกและหัวใจ ส่วนฮอร์โมนเพศชาย หรือ Testosterone นอกจากเกี่ยวข้องกับความแข็งแรงของกระดูกและกล้ามเนื้อแล้ว ยังเกี่ยวข้องกับอินซูลินและระดับน้ำตาลในเลือด ความสมดุลของอารมณ์ การนอนหลับ แต่อาการเริ่มแรกที่สังเกตได้ถึงความเปลี่ยนไปของวัยทอง คือ อารมณ์แปรปรวน และ หงุดหงิดง่าย
ฮอร์โมนเพศชาย (Testosterone) สำหรับวัยทองในเพศชาย เราจะพบว่าอะไรที่เคยตัดสินใจเฉียบขาด กลายเป็นลังเล รู้สึกห่อเหี่ยว ในด้านร่างกายก็จะอ้วน ลงพุงง่าย แต่หากฮอร์โมนลดลงก่อนวัยอันควร จะส่งผลกับกล้ามเนื้อ มวลกระดูก มีความเสี่ยงที่กล้ามเนื้อจะลีบเล็กลง กระดูกบางง่าย มีปัญหาเรื่องการแข็งตัวของอวัยเพศ และการมีเพศสัมพันธ์
วิธีการเพิ่มระดับฮอร์โมน ในผู้ชาย: ออกกำลังกายและพักผ่อนให้เพียง เลือกรับประทานอาหารกลุ่มที่ช่วยเพิ่มฮอร์โมนเพศชาย เช่น Zinc หรือแร่สังกะสี เช่น หอยนางรม
ฮอร์โมนเพศหญิง ( Estrogen) สำหรับคุณผู้หญิง อาจมีอาการร้อนวูบวาบจากภาวะหมดประจำเดือน เหงื่อออกทั้งที่อากาศไม่ร้อน มีอาการหนาวๆ ร้อนๆ รวมถึงมีความเสี่ยงที่กระดูกจะบางมากขึ้น เพราะมวลกระดูกลดลง กล้ามเนื้อไม่ค่อยแข็งแรง
วิธีการเพิ่มระดับฮอร์โมน ในผู้หญิง: กินอาหารที่มีเอสโจรเจนสูง เช่น น้ำมะพร้าว นมถั่วเหลือง
หากผู้ที่มีอายุมาก เริ่มมีอาการเหล่านี้และเกิดความสงสัย ควรเข้ารับการตรวจฮอร์โมน เพื่อจะได้แก้ไขอย่างตรงจุด ก่อนที่ร่างกายจะเสื่อมลงอย่างรวดเร็วและจิตใจจะห่อเหี่ยวจนไร้ความสุข
ฮอร์โมนทุกชนิดล้วนแต่มีความสำคัญต่อการใช้ชีวิตในทุกๆ ช่วงวัย เราควรให้ความสำคัญกับการพักผ่อนให้เพียงพอ หากิจกรรมทำในวันหยุดเพื่อคลายความเครียด และต้องไม่ลืมที่จะเลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ควบคู่กับการออกกำลังกายเป็นประจำในทุกๆ สัปดาห์
