ข้อเข่าเสื่อม (Knee Osteoarthritis) เป็นหนึ่งในโรคข้อที่พบได้บ่อยที่สุด โดยเฉพาะในกลุ่มผู้สูงอายุ แต่รู้หรือไม่ว่า? ปัจจุบันข้อเข่าเสื่อมเริ่มพบในคนอายุน้อยลงอย่างต่อเนื่อง จากพฤติกรรมการใช้ชีวิตประจำวันที่ส่งผลกระทบต่อข้อเข่า เช่น การนั่งพับเพียบ การนั่งยอง ๆ การขึ้นลงบันไดบ่อย ๆ หรือการมีน้ำหนักตัวเกินมาตรฐาน แม้จะเป็นโรคที่เกิดขึ้นอย่างค่อยเป็นค่อยไป แต่หากปล่อยไว้โดยไม่รักษา ก็อาจนำไปสู่ภาวะข้อเข่าผิดรูป เดินลำบาก และสูญเสียคุณภาพชีวิตได้ในที่สุด

อาการข้อเข่าเสื่อม ที่ไม่ควรมองข้าม

อาการข้อเข่าเสื่อม มักเริ่มอย่างช้า ๆ และแย่ลงเรื่อย ๆ หากไม่ได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม โดยสัญญาณเตือนสำคัญ ได้แก่

ปวดข้อเข่า โดยเฉพาะเวลาขยับ เดิน ลุกนั่ง
ข้อเข่ามีเสียงดังกรอบแกรบ
รู้สึกฝืดหรือขัด ๆ เวลาเคลื่อนไหว
ข้อเข่าบวม ร้อน แดง
ข้อเข่างอหรือเหยียดได้ไม่สุด
ในบางราย ขาอาจโก่งผิดรูป

หากมี อาการข้อเข่าเสื่อม ติดต่อกันนานเกิน 2 สัปดาห์ ควรรีบพบแพทย์เพื่อวางแผนการ รักษาข้อเข่าเสื่อม อย่างถูกต้อง

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดข้อเข่าเสื่อม

หลายปัจจัยสามารถเร่งให้เกิด ข้อเข่าเสื่อม เร็วกว่าปกติ โดยเฉพาะพฤติกรรมการใช้ชีวิตและสุขภาพร่างกายที่เปลี่ยนแปลงตามกาลเวลา ได้แก่

1.อายุที่เพิ่มขึ้น

เมื่ออายุมากขึ้น กระดูกอ่อนที่ทำหน้าที่รองรับแรงกระแทกภายในข้อเข่าจะเริ่มเสื่อมสภาพตามธรรมชาติ ทำให้ข้อเข่าเกิดการเสียดสีมากขึ้น น้ำหล่อเลี้ยงข้อก็ลดลง จึงเสี่ยงต่อการเกิด ข้อเข่าเสื่อม ได้ง่าย โดยพบว่าผู้ที่มีอายุ 45 ปีขึ้นไป มีโอกาสเป็นข้อเข่าเสื่อมสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง และจะยิ่งสูงขึ้นอย่างชัดเจนเมื่ออายุเกิน 60 ปี

2. น้ำหนักตัวเกิน

น้ำหนักตัวที่มากเกินมาตรฐาน เป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญต่อการเกิด ข้อเข่าเสื่อม เพราะข้อเข่าต้องรับแรงกดมากขึ้นทุกครั้งที่เดิน ยืน หรือเคลื่อนไหว โดยในทางการแพทย์พบว่า น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นทุก 1 กิโลกรัม จะเพิ่มแรงกดที่ข้อเข่าถึง 3-4 เท่า ดังนั้นการมีน้ำหนักตัวเกิน แม้เพียงเล็กน้อย ก็สามารถเร่งให้ข้อเข่าเสื่อมเร็วขึ้นได้อย่างมีนัยสำคัญ

3. การใช้งานข้อเข่าอย่างหนัก

การใช้งานข้อเข่าในลักษณะที่ทำให้เกิดแรงกระแทกหรือแรงกดซ้ำ ๆ เป็นระยะเวลานาน เช่น

การวิ่งระยะไกลเป็นประจำ
การเล่นกีฬาที่ใช้การกระโดด การเปลี่ยนทิศทางเร็ว ๆ เช่น บาสเกตบอล ฟุตบอล
การยกของหนักซ้ำ ๆ ในการทำงาน
ล้วนเพิ่มแรงกระทำต่อข้อเข่าเกินกว่าปกติ จนทำให้เนื้อเยื่อและกระดูกอ่อนในข้อเข่าเสื่อมสภาพเร็วขึ้น ส่งผลให้เกิด ข้อเข่าเสื่อม ได้ตั้งแต่อายุน้อย

4. การบาดเจ็บข้อเข่าในอดีต

การเคยบาดเจ็บที่ข้อเข่า เช่น เอ็นไขว้หน้าข้อเข่าฉีกขาด (ACL tear) หมอนรองกระดูกเข่าฉีกขาด (meniscus tear) หรือกระดูกข้อเข่าแตกในอดีต แม้ได้รับการรักษาแล้ว ก็ยังคงส่งผลต่อการทำงานของข้อเข่าในระยะยาว เพราะอาจมีการสูญเสียความสมดุลในข้อ หรือเกิดการเสียดสีมากกว่าปกติในข้อเข่า ทำให้มีโอกาสเกิด ข้อเข่าเสื่อม เร็วกว่าคนทั่วไป

รักษาข้อเข่าเสื่อม มีวิธีไหนบ้าง?

การ รักษาข้อเข่าเสื่อม จำเป็นต้องพิจารณาตามระยะของโรค ความรุนแรงของอาการ และสภาพร่างกายโดยรวมของผู้ป่วย โดยแนวทางการรักษาแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่ ๆ ได้แก่ การรักษาแบบไม่ผ่าตัด และการรักษาด้วยการผ่าตัด

1. การรักษาข้อเข่าเสื่อมแบบไม่ผ่าตัด

ในระยะเริ่มต้น หรือกรณีที่ อาการข้อเข่าเสื่อม ยังไม่รุนแรงมาก การรักษาจะเน้นการชะลอความเสื่อม บรรเทาอาการ และเสริมสร้างความแข็งแรงให้ข้อเข่า เพื่อหลีกเลี่ยงการผ่าตัดในอนาคต ได้แก่

ปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิตการลดน้ำหนักตัว เป็นหนึ่งในวิธีสำคัญ เพราะน้ำหนักที่เกินจะเพิ่มแรงกดที่ข้อเข่า ทำให้ข้อเสื่อมเร็วขึ้น การหลีกเลี่ยงพฤติกรรมที่กระทบข้อเข่า เช่น การนั่งพับเพียบ นั่งยอง ๆ นาน ๆ การยกของหนัก หรือการขึ้นลงบันไดบ่อย ๆ จะช่วยลดการสึกหรอของข้อได้
กายภาพบำบัด การทำกายภาพบำบัดเน้นการเสริมสร้างกล้ามเนื้อรอบข้อเข่า เช่น กล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้า (Quadriceps) และต้นขาด้านหลัง (Hamstrings) เพื่อช่วยพยุงข้อเข่า ลดแรงกระแทกลงบนข้อโดยตรง รวมถึงการฝึกความยืดหยุ่น (stretching) และการฝึกการทรงตัว (balance training)
การใช้ยา แพทย์อาจแนะนำยาแก้ปวด เช่น พาราเซตามอล หรือยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) เช่น ไอบูโพรเฟน เพื่อบรรเทาอาการปวดและอักเสบ ยาบางชนิดช่วยชะลอการเสื่อมของข้อเข่าได้ในบางกรณี
การฉีดน้ำหล่อเลี้ยงข้อ (Hyaluronic Acid Injection) การฉีดกรดไฮยาลูโรนิกเข้าสู่ข้อเข่า เป็นอีกหนึ่งทางเลือกของการ รักษาข้อเข่าเสื่อม ในระยะเริ่มต้นถึงปานกลาง โดยช่วยเพิ่มความหล่อลื่นในข้อ ลดการเสียดสี และบรรเทาอาการปวดเมื่อเคลื่อนไหว
การฉีดสเตียรอยด์ ในกรณีที่ข้อเข่าอักเสบมาก อาจมีการฉีดยาสเตียรอยด์เข้าไปในข้อเพื่อควบคุมอาการอักเสบเฉียบพลัน แต่ไม่ควรทำบ่อยครั้ง เนื่องจากอาจมีผลข้างเคียงต่อกระดูกอ่อน
การฉีด PRP Cold Brew เป็นวิธีการชะลอและฟื้นฟูภาวะข้อเข่าเสื่อม ที่เหมาะกับผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อมระยะเริ่มต้นถึงปานกลาง โดยการใช้พลาสม่าเกล็ดเลือดเข้มข้น ซึ่งได้จากเลือดของตัวผู้ป่วยประมาณ 11-22 ml. (ขึ้นอยู่กับอาการบาดเจ็บ) ผ่านกระบวนการปั่นคัดแยก โดยเก็บสารชีวภาพภายในเกล็ดเลือดที่มีผลต่อการซ่อมแซมและฟื้นฟูการบาดเจ็บไว้ให้มากที่สุด เพื่อฉีดกลับเข้าไปยังบริเวณที่มีการอักเสบ เช่น ข้อเข่า เส้นเอ็น หรือกล้ามเนื้อ

2. การรักษาข้อเข่าเสื่อมด้วยการผ่าตัด

หากผู้ป่วยมี อาการข้อเข่าเสื่อม รุนแรง เช่น ปวดมากจนเดินไม่ได้ ข้อเข่าโก่งผิดรูป หรือการรักษาแบบไม่ผ่าตัดไม่ได้ผล แพทย์อาจแนะนำการผ่าตัดเพื่อ รักษาข้อเข่าเสื่อม ได้แก่

การส่องกล้องล้างข้อเข่า (Arthroscopic Surgery) เหมาะสำหรับกรณีที่มีเศษกระดูกอ่อนหลุดอยู่ในข้อ หรือมีการอักเสบเฉพาะจุด การส่องกล้องช่วยล้างข้อ เขี่ยเศษกระดูก หรือซ่อมแซมเบื้องต้น แต่ไม่สามารถหยุดการเสื่อมที่เกิดขึ้นได้ในระยะยาว เหมาะกับผู้ป่วยบางรายเท่านั้น
การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมทั้งข้อ (Total Knee Replacement) ในผู้ที่ ข้อเข่าเสื่อม ทั่วทั้งข้อ และมีการโก่งผิดรูป หรือปวดอย่างรุนแรง การเปลี่ยนข้อเข่าเทียมทั้งหมดถือเป็นมาตรฐานการรักษา โดยเปลี่ยนพื้นผิวข้อที่สึกหรอด้วยวัสดุเทียม เพื่อให้ผู้ป่วยกลับมาเคลื่อนไหวได้ดีขึ้น ลดปวด และมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมเฉพาะบางส่วน (Unicompartmental Knee Arthroplasty) เป็นการผ่าตัดเปลี่ยนเฉพาะส่วนที่เสื่อมหรือสึกหรอของข้อเข่า โดยไม่ต้องเปลี่ยนทั้งข้อ
การผ่าตัดปรับแนวกระดูกหน้าแข้งส่วนบน (High Tibial Osteotomy) เป็นการผ่าตัดเพื่อแก้ไขแนวขาของผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อม โดยเฉพาะรายที่ข้อเข่าโก่ง (O-leg) และมีการเสื่อมเฉพาะด้านในของข้อเข่า

ป้องกันข้อเข่าเสื่อม เริ่มได้ตั้งแต่วันนี้

แม้ ข้อเข่าเสื่อม จะเกี่ยวข้องกับอายุ แต่เราสามารถลดความเสี่ยงได้ด้วยการดูแลสุขภาพข้อเข่า เช่น

รักษาน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน
ออกกำลังกายที่ไม่กระแทกข้อเข่า เช่น เดินเร็ว ว่ายน้ำ หรือปั่นจักรยาน
หลีกเลี่ยงการนั่งพับเพียบ หรือนั่งยองนาน ๆ
บริโภคอาหารเสริมแคลเซียมและวิตามินดี
ตรวจสุขภาพข้อเข่าเป็นประจำ โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยง

ข้อเข่าเสื่อม สามารถควบคุมและรักษาได้ หากได้รับการวินิจฉัยและดูแลอย่างเหมาะสมตั้งแต่ระยะแรก การเลือกแนวทางการรักษาเฉพาะบุคคลจะช่วยลดอาการปวด ฟื้นฟูการใช้งานข้อเข่า และยืดอายุการใช้งานข้อได้ดีที่สุด

หากคุณเริ่มมี อาการข้อเข่าเสื่อม เช่น ปวดข้อเข่า เข่าฝืด รู้สึกตึง หรือมีเสียงดังในข้อ อย่าปล่อยให้อาการลุกลามจนส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน ขอแนะนำให้เข้ารับการประเมินกับแพทย์เฉพาะทางที่ โรงพยาบาลพญาไท 2 ซึ่งมีทีมแพทย์ผู้ชำนาญการด้านกระดูกและข้อ พร้อมเทคโนโลยีการวินิจฉัยและรักษาข้อเข่าเสื่อมที่ครบวงจร ทั้งการดูแลเฉพาะบุคคล และนวัตกรรมการผ่าตัดข้อเข่า เพื่อผลลัพธ์การรักษาที่ดีที่สุด

อย่ารอจนข้อเข่าเสื่อมรุนแรง ปรึกษาแพทย์เฉพาะทางได้ที่โรงพยาบาลพญาไท 2 ตั้งแต่วันนี้ เพื่อชีวิตที่ก้าวเดินได้อย่างมั่นใจ

ศ. นพ. ธไนนิธย์ โชตนภูติ

แพทย์เฉพาะทางด้านข้อสะโพกและข้อเข่า (Hip & Knee)

รพ.พญาไท 2

ข้อเข่าเสื่อม โรคใกล้ตัวที่ไม่ควรมองข้าม