การฟื้นฟูสมรรถภาพร่างกายหลังผ่าตัด มีความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง เพราะการหายของแผลผ่าตัดนั้น มีปัจจัยหลายอย่างประกอบกัน ทั้งเรื่องของตำแหน่งและขนาดของแผล รวมถึงชนิดของการผ่าตัดที่แตกต่างกัน ก็ย่อมส่งผลต่อระยะเวลาในการฟื้นตัว จึงต้องใส่ใจเรื่องการดูแลเป็นพิเศษ เพื่อบรรเทาอาการเจ็บปวด สร้างความแข็งแรงให้กับกล้ามเนื้อ ให้สามารถกลับมาดำเนินชีวิตตามปกติได้โดยเร็ว
การออกกำลังกาย ที่เหมาะสมในช่วงแรกหลังการผ่าตัดจึงมีความสำคัญเป็นอย่างมาก เพราะเป็นวิธีที่จะช่วยให้ร่างกายฟื้นตัวได้เร็วขึ้น และลดความเจ็บปวดหลังผ่าตัดได้อีก
ฝึกหายใจเข้า ออกช้าๆ ลึกๆ เพียงฝึกบังคับลมหายใจเข้า-ออกช้าๆ ลึกๆ อยู่เสมอ ก็จะช่วยให้ปอดกลับมาทำงานได้เป็นปกติ และยังป้องกันการติดเชื้อที่ปอดด้วยเพราะการหายใจที่ถูกต้องจะลำเลียงออกซิเจนไปหล่อเลี้ยงร่างกายได้อย่างทั่วถึง ช่วยป้องกันภาวะแทรกซ้อนหลังการผ่าตัด และขับสารที่ใช้ในการดมยาสลบออกจากร่างกายโดยเร็ว เพียงแค่หายใจเข้าทางจมูกช้าๆ จนหน้าท้องตึง และหายใจออกทางปากช้าๆ ควรทำบ่อยเท่าที่จะสามารถทำได้ หรืออย่างน้อย 5-10 ครั้งทุกชั่วโมง
บริหารแขน ขา และเท้า ยกแขน กำมือแบมือสลับกัน ยกเท้าสูง แล้วกระดกปลายเท้าขึ้น กระดิกนิ้วเท้า ยก และงอเข่า หมุนขา เป็นการยืดเหยียดกล้ามเนื้อข้อต่อต่างๆ โดยสามารถทำได้แม้ขณะนอน หรือนั่ง ควรทำท่าละ 10 ครั้งทั้งเช้าและเย็น จะช่วยลดอาการปวดตึงบริเวณข้อต่อส่วนต่างๆ รวมถึงช่วยป้องกันปัญหาเกี่ยวกับการไหลเวียนโลหิต เพราะจะทำให้การไหลเวียนของหลอดเลือดดำกลับสู่หัวใจดีขึ้น และไหลเวียนไปหล่อเลี้ยงกล้ามเนื้อส่วนต่างๆ ได้ดี เป็นการป้องกันภาวะลิ่มเลือดอุดตัน
ฝึกลุกจากเตียง เพื่อยืน และเดิน การพยายามลุกจากเตียงให้เร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้หลังการผ่าตัด จะช่วยป้องกันภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัดได้หลายอย่าง สิ่งสำคัญคือต้องลุกโดยไม่ปวด และไม่เกิดความดันโลหิตต่ำขณะยืน ควรตะแคงตัวก่อนลุกนั่งโดยใช้แขนช่วย ลุกขึ้นมานั่งช้าๆ และหยุดพักก่อนยืน ในช่วงแรกๆ อาจจะมีอาการเวียนหัว มึนงงบ้าง จึงควรหาตัวช่วยโดยการหาราวจับไว้ เพื่อป้องกันการล้ม จากนั้น จึงฝึกยืนและเดิน โดยที่ในช่วงแรกควรเริ่มจากการเดินช้าๆ ในระยะเวลาที่เหมาะสม
การพลิกตัว และเปลี่ยนท่านอน พยายามพลิกตัวจากด้านหนึ่งไปอีกด้านหนึ่งอยู่เสมอ เพราะถือเป็นการบริหารร่างกายที่มีประโยชน์ต่อการทำงานของปอดเช่นเดียวกับการฝึกหายใจ ช่วยลดอาการแทรกซ้อนในระบบทางเดินหายใจ และช่วยให้ระบบการไหลเวียนของเลือดดีขึ้น ป้องกันการคั่งและอุดตันของหลอดเลือดดำ รวมถึงช่วยลดอาการปวดเมื่อย และแผลกดทับจากการนอนท่าเดิมเป็นเวลานาน แนะนำว่าควรพลิกตัว และเปลี่ยนท่านอนบนเตียงอยู่เสมอทุกๆ 1-2 ชั่วโมง
เดินขึ้น และลงบันได การขึ้น และลงบันไดช่วยพัฒนาทั้งความยืดหยุ่นและความแข็งแรง ในช่วงแรกอาจจะต้องใช้ราวจับเพื่อช่วยพยุงและขึ้นบันไดเพียงครั้งละ 1 ขั้นเท่านั้น อย่าขึ้นบันไดที่มีความสูงมากเกินไป และใช้ราวจับเพื่อช่วยพยุงตัวทุกครั้ง
การออกกำลังกายหลังผ่าตัดนั้น ขึ้นอยู่กับชนิดและวิธีของการผ่าตัดด้วย สิ่งที่สำคัญที่สุดคือ ควรออกกำลังกายอย่างค่อยเป็นค่อยไป ไม่หักโหมจนเกินไป ไม่เช่นนั้นจากที่จะเป็นการช่วยฟื้นฟู อาจกลายเป็นการสร้างความเจ็บปวดให้ร่างกายยิ่งกว่าเดิม ดังนั้น จึงควรได้รับคำปรึกษาจากแพทย์ หรือนักกายภาพบำบัดผู้เชี่ยวชาญ เพื่อให้ร่างกายสามารถฟื้นฟูความแข็งแรงอย่างเหมาะสมและรวดเร็ว
