“เส้นเลือดขอด” คือโรคที่เกิดจากการที่ระบบส่งเลือดดำเข้าสู่หัวใจเสื่อมสภาพ ตามอายุของแต่ละคน ประกอบกับพฤติกรรมการใช้งานขาที่มากกว่าปกติ ยืนมาก ทำงานมาก และมีน้ำหนักตัวมาก ซึ่งจะทำให้เลือดไหลย้อนลงมาด้านล่าง ส่งผลให้เส้นเลือดส่วนผิวบริเวณเส้นเลือดส่วนปลายขยายใหญ่ขึ้น และปรากฏเห็นเป็นรอยคดเคี้ยวของเส้นเลือดดำบริเวณผิวหนัง ซึ่งเราเรียกลักษณะอาการนี้ว่า “เส้นเลือดขอด”

อาการสังเกตก่อนเกิดรอย ดีกว่ารอคอยให้เป็นหนัก

อาการเส้นเลือดขอดที่เราเห็นกันเป็นรอยคดเคี้ยวของเส้นเลือดดำบริเวณผิวหนังนั้น คืออาการแสดงที่อยู่ในระยะลุกลามของโรคแล้ว ซึ่งหากปล่อยทิ้งไว้ อาการก็จะยิ่งรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ คือ ก้าวไปสู่ขั้นที่ผิวหนังบริเวณขาเปลี่ยนจากนิ่ม เป็นแข็งกระด้าง จากที่เป็นสีผิวหนังปกติ เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลเข้มหรือดำ และเกิดปะทุเป็นแผลเรื้อรังได้ ทั้งนี้ สำหรับอาการสังเกตในช่วงเริ่มต้นว่าเราเสี่ยงเป็นเส้นเลือดขอดหรือไม่นั้น สามารถพิจารณาได้จาก อาการปวดเมื่อย เป็นตะคริว และอาการปวดตึงน่องบ่อยๆ โดยหากพบว่าเมื่อยืนนานๆ แล้วมีอาการดังกล่าว ก็สามารถสันนิษฐานได้ว่ามีแนวโน้มที่จะเป็นเส้นเลือดขอดแล้ว หรือยิ่งหากมีการสังเกตว่าผิวหนังบริเวณน่อง และแถวๆ ข้อเท้ามีสีเข้มขึ้นเปลี่ยนไปจากปกติ และมีอาการบวมร่วมด้วยเวลายืนนานๆ ก็ยิ่งเป็นหลักฐานสำคัญที่อาจบ่งบอกได้ว่าเราเป็นโรคเส้นเลือดขอด

อาการเส้นเลือดขอด 6 ระดับ ขยับจากเบาสู่หนักจนอาจถึงขั้นเสียชีวิต

แม้เส้นเลือดขอดจะเป็นโรคที่ไม่ได้มีความอันตรายรุนแรงเท่าไร แต่นั่นก็เป็นเพียงแค่ในความรับรู้ทั่วไปของคนส่วนใหญ่เท่านั้น เพราะแท้จริงแล้ว หากเราปล่อยให้เส้นเลือดขอดดำเนินโรคไปเรื่อยๆ ก็จะส่งผลต่อการทำลายคุณภาพชีวิต และนำมาซึ่งภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ที่นำไปสู่อันตรายจนถึงขั้นเสียชีวิตได้เลยทีเดียว ทั้งนี้ อาการของเส้นเลือดขอดนั้น สามารถแบ่งความรุนแรงออกได้เป็น 6 ระดับ ดังนี้

คนไข้ยังไม่ปรากฏมีเส้นเลือดขอดให้เห็น มีเพียงแค่อาการรู้สึกหนักๆ ขา
เกิดเป็นเส้นเลือดขอดเล็กๆ เป็นร่างแหให้เห็นเป็นรอยบริเวณขา
เส้นเลือดขอดมีขนาดใหญ่ขึ้น เห็นเป็นรอยคดเคี้ยวปูดโปน
มีอาการขาบวม ตึง ปวดเมื่อย
ขามีอาการเปลี่ยนแปลงอื่นๆ อาทิ ผิวหนังหนามากขึ้น สีผิวหนังที่ขาเปลี่ยนไปเป็นสีเข้ม
เกิดมีแผลปะทุขึ้นที่ขา มีการเปลี่ยนแปลงจากเดิมคือ จากขาเล็กๆ จะบวมขยายใหญ่ขึ้น โดยใหญ่ขึ้นเป็นเท่าหนึ่งจากขาเดิม ผิวหนังจากนิ่มเปลี่ยนเป็นแข็งเหมือนไม้กระดาน

รักษาเร็วยิ่งหายไว แต่ถ้าปล่อยไว้จะยิ่งอันตราย

นายแพทย์พงษ์ตะวัน กัลยพฤกษ์ ศัลยแพทย์ทั่วไปและศัลยแพทย์เฉพาะทางด้านหลอดเลือด โรงพยาบาลพญาไท 3 ได้กล่าวถึงสถิติของผู้ป่วยโรคเส้นเลือดขอดในปัจจุบันไว้ว่า

“โดยภาพรวมประชากรจริงๆ แล้ว คนเป็นโรคเส้นเลือดขอดกันเยอะ คือ ประมาณ 10-20% เลยด้วยซ้ำ แต่เริ่มแรกๆ ถ้าไม่ได้ปรากฏรอยให้เห็นเป็นเส้นเลือดขอดที่คดเคี้ยว คนไข้ก็จะไม่รู้ว่าตัวเองเป็นเส้นเลือดขอด จะเพียงแค่รู้สึกปวดบวมตึงๆ ขา เท่านั้น ซึ่งจริงๆ ก็คือเริ่มเป็นแล้วล่ะ โดยถ้าเป็นแบบนี้ การรีบไปพบแพทย์ แล้วใช้ถุงเท้าสวมรักษาเส้นเลือดขอดตั้งแต่เนิ่นๆ ก็จะช่วยป้องกันไม่ให้เป็นมากขึ้น จนเกิดเป็นอาการรุนแรงและนำไปสู่ระยะท้ายๆ ของโรคที่อาจเกิดภาวะลิ่มเลือดหลุดลอยไปติดค้างจนเป็นอันตรายถึงขั้นเสียชีวิตได้”

“เส้นเลือดขอดรักษาหายได้ไว
แต่ถ้าปล่อยทิ้งไว้ อาจโชคร้าย
เป็นอันตรายถึงขั้นเสียชีวิต!!”

นพ.พงษ์ตะวัน กัลยพฤกษ์
ศัลยแพทย์ทั่วไปและศัลยแพทย์เฉพาะทางด้านหลอดเลือด
ศูนย์ศัลยกรรมชั้นสูง โรงพยาบาลพญาไท 3

จะสังเกตอย่างไร ถึงจะแน่ใจว่าเป็น....เส้นเลือดขอด?