คุณพ่อคุณแม่ลูกอ่อนมือใหม่อาจจะมีความกังวลในการดูแลลูกน้อย โดยเฉพาะเด็กแรกเกิดหรือเบบี๋ที่ต้องดูแลใกล้ชิดเป็นพิเศษ เพราะเด็กแรกเกิดที่ผิวบอบบางอาจเกิดการแพ้ได้ง่าย เช่น อาการของ “ผื่นผ้าอ้อม”
รู้จัก “ผื่นผ้าอ้อม”
“ผื่นผ้าอ้อม” (Diaper dermatitis หรือ Nappy rash) เป็นผื่นผิวหนังอักเสบที่เกิดขึ้นบนบริเวณที่เด็กสวมใส่ผ้าอ้อม พบมากในวัยทารกโดยเฉพาะช่วงอายุ 9-12 เดือน เกิดได้จากหลายสาเหตุ ที่พบมากคือการอักเสบจากการระคายเคืองสัมผัส (irritant contact dermatitis) ปัจจัยกระตุ้นสำคัญเกิดจากการสัมผัสปัสสาวะหรือ อุจจาระเป็นเวลานาน ผิวหนังเกิดความอับชื้น มีการเปลี่ยนแปลงค่าความเป็นกรด-ด่างของผิวหนัง ร่วมกับสารระคายเคืองต่างๆในอุจจาระ เช่น lipase, protease หรือ แอมโมเนียในปัสสาวะ เป็นต้นเมื่อมีการเสียดสี จึงทำให้เกิดผิวหนังอักเสบแดง เป็นแผล และทำให้เกิดการติดเชื้อ bacteria และ เชื้อรา แทรกซ้อนได้
อาการของผื่นผ้าอ้อมเป็นอย่างไร
ผื่นแดงบวมบริเวณที่มีการเสียดสี สัมผัสกับผ้าอ้อมโดยเฉพาะผิวหนังส่วนที่นูนเช่น แก้มก้น อวัยวะเพศ ด้านในของต้นขา ท้องน้อยและมักจะไม่พบผื่นบริเวณซอกร่องของผิวหนังเช่น ร่องก้น ขาหนีบ ในระยะแรกผื่นอาจพบเพียง ผื่นแดงเล็กน้อย ต่อมาเมื่อมีการอักเสบมากขึ้น ก็จะแดงมากขึ้น พื้นที่รอยโรคขยายมากขึ้น จนเป็นรอยถลอก และบางราย อาจแดงจัดหรือเป็นแผลถลอกลึกได้ (ulcer) เด็กจะมีอาการงอแง เนื่องจากเจ็บ หากผื่นไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้อง อาจเกิดการติดเชื้อแทรกซ้อนทั้งเชื้อรา Candida albicans หรือ เชื้อแบคทีเรีย Staphylococcus aureus ได้
ป้องกันผื่นผ้าอ้อมได้ไม่ยาก...
หลักการคือทำให้บริเวณผิวหนังบริเวณที่ใส่ผ้าอ้อมสะอาดและแห้งอยู่เสมอโดยการ
- เปลี่ยนผ้าอ้อมทุกครั้งที่เปียกชื้น หรือทันทีที่เด็กถ่ายปัสสาวะ/อุจจาระ
- ทำความสะอาดด้วยน้ำเปล่า หรือผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดผิวที่อ่อนโยนต่อผิว ไม่มีส่วนประกอบของน้ำหอมและ แอลกอฮอล์ แล้วซับให้แห้ง
- หลีกเลี่ยงการใช้แป้ง เพื่อลดการเสียดสีและเนื้อแป้งยังก่อให้เกิดการระคายเคืองต่อทางเดินหายใจได้
- ถ้าใช้ผ้าอ้อมสำเร็จรูป ควรเลือกที่มีคุณสมบัติดูดซับได้ดี (super-absorbent diaper)
- ใช้ผลิตภัณฑ์เคลือบผิวหนัง ( Barrier ointment ) ที่มีส่วนประกอบของ zinc oxide, titanium oxide, lanolin, dexpanthenol, petroleum jelly และไม่ควรมีสารกันบูด น้ำหอม หรือ antisepticใดๆ
หมดกังวล...เพราะผื่นผ้าอ้อมรักษาได้
- การรักษาผื่นผ้าอ้อมขึ้นอยู่กับความรุนแรงของตัวโรค ถ้าเป็นผื่นแดงเล็กน้อย ใช้การทำความสะอาด เปลี่ยนผ้าอ้อมบ่อยๆ และใช้ผลิตภัณฑ์เคลือบผิวอย่างเหมาะสม ก็จะดีขึ้น
- ถ้าผื่นดูแดงอักเสบมาก พิจารณายาทาต้านการอักเสบชนิดอ่อน ( low-potency topical steroid ) ทาวันละ 2 เวลา เช้า เย็น
- การรักษาควรทำควบคู่กับการป้องกันการเกิดผื่นผ้าอ้อม เพื่อให้การรักษาได้ผลเร็วและป้องกันการเกิดผื่นใหม่ในภายภาคหน้า
- ถ้ารักษาแล้วไม่ดีขึ้นภายใน 3 วัน ควรต้องระวังการเกิดติดเชื้อแทรกซ้อนทั้ง แบคทีเรีย หรือ เชื้อรา ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อปรึกษาและรับการรักษาที่เหมาะสมต่อไป
นพ.บุรวัฒน์ นิลรอด
กุมารแพทย์ด้านตจวิทยา
ศูนย์สุขภาพเด็ก รพ.พญาไท 3
แพทย์
