“หมอนรองข้อเข่าฉีกขาด” เป็นหนึ่งในปัญหาสุขภาพที่พบได้บ่อยในผู้คนทุกเพศทุกวัย โดยเฉพาะนักกีฬาและผู้สูงอายุ ซึ่งปัญหานี้สามารถส่งผลต่อการดำเนินชีวิตประจำวันอย่างมาก เนื่องจากหมอนรองข้อเข่ามีบทบาทสำคัญในการรองรับน้ำหนักและช่วยให้ข้อเข่าเคลื่อนไหวได้อย่างราบรื่น การทำความเข้าใจเกี่ยวกับสาเหตุ อาการ และวิธีการรักษาเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้เราสามารถดูแลสุขภาพข้อเข่าได้อย่างเหมาะสม

หมอนรองข้อเข่าฉีกขาด คืออะไร ?

หมอนรองข้อเข่าฉีกขาด (Meniscus Tear) คือ ภาวะที่เนื้อเยื่อหมอนรองกระดูกในข้อเข่าเกิดการฉีกขาดหรือชำรุด หมอนรองข้อเข่าเป็นโครงสร้างที่มีลักษณะคล้ายพระจันทร์เสี้ยว ทำหน้าที่เป็นตัวกันกระแทกระหว่างกระดูกต้นขาและกระดูกแข้ง

ในข้อเข่าแต่ละข้างจะมีหมอนรองข้อเข่า 2 ชิ้น ได้แก่

หมอนรองด้านใน (Medial Meniscus)
หมอนรองด้านนอก (Lateral Meniscus)

การฉีกขาดของหมอนรองข้อเข่าสามารถเกิดขึ้นได้หลายรูปแบบ ตั้งแต่รอยฉีกเล็ก ๆ ไปจนถึงการฉีกขาดอย่างรุนแรงที่ทำให้เนื้อเยื่อหลุดออกมา

ความสำคัญของหมอนรองข้อเข่าสำคัญอย่างไร ?

หมอนรองข้อเข่ามีบทบาทสำคัญต่อการทำงานของข้อเข่าดังนี้

การรองรับน้ำหนัก : หมอนรองข้อเข่าช่วยกระจายน้ำหนักตัวและแรงกดจากกิจกรรมต่าง ๆ ลงสู่พื้นผิวข้อเข่าอย่างเท่าเทียมกัน ช่วยลดการสึกหรอของกระดูกอ่อน
การดูดซับแรงกระแทก : ทำหน้าที่เป็นตัวกันกระแทกธรรมชาติ ช่วยลดแรงกระแทกที่เกิดขึ้นจากการเดิน วิ่ง หรือกระโดด
การเพิ่มความมั่นคงในการเคลื่อนไหว : ช่วยให้ข้อเข่ามีความมั่นคงและเสถียรในการเคลื่อนไหว ป้องกันการเคลื่อนที่ของกระดูกในทิศทางที่ไม่เหมาะสม
การหล่อลื่นข้อต่อ : ช่วยในการกระจายน้ำไซโนเวียล (Synovial Fluid) ให้ทั่วข้อเข่า ทำให้การเคลื่อนไหวเป็นไปอย่างราบรื่น
การรักษาความสมดุล : ช่วยให้การเคลื่อนไหวของข้อเข่าเป็นไปในแนวทางที่ถูกต้อง

สาเหตุที่ทำให้เกิด หมอนรองข้อเข่าฉีกขาด

การฉีกขาดของหมอนรองข้อเข่าสามารถเกิดขึ้นได้จากสาเหตุหลากหลาย ซึ่งแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก

1.สาเหตุจากการบาดเจ็บเฉียบพลัน (Acute Injury) เช่น

การเปลี่ยนทิศทางอย่างรวดเร็ว การเลี้ยวตัวกะทันหันขณะวิ่ง
การหมุนเข่าขณะเท้ายังติดพื้น พบบ่อยในนักกีฬาฟุตบอล บาสเกตบอล
การกระแทกโดยตรง จากการชนหรือล้มกระแทกข้อเข่า
การงอเข่าเกินขีดจำกัด เช่น การนั่งยองคุกเข่าเป็นเวลานาน

2.สาเหตุจากการเสื่อมสภาพ (Degenerative) เช่น

อายุที่เพิ่มขึ้น หมอนรองข้อเข่าของเราจะเริ่มแข็งและเปราะมากขึ้นตามอายุ
การใช้งานมากเกินไป จากกิจกรรมที่ต้องใช้ข้อเข่าซ้ำ ๆ
โรคข้อเข่าเสื่อมทำให้หมอนรองข้อเข่าเสื่อมสภาพตามไปด้วย
ความผิดปกติของโครงสร้างข้อเข่า เช่น ข้อเข่าคดหรือโก่ง

ใครบ้างที่เสี่ยงเกิดปัญหาหมอนรองข้อเข่าฉีกขาด

กลุ่มผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดหมอนรองข้อเข่าฉีกขาด ได้แก่

นักกีฬา ที่เล่นกีฬาที่ต้องมีการเปลี่ยนทิศทางบ่อย ๆ มีความเสี่ยงสูง เช่น ฟุตบอล บาสเกตบอล เทนนิส, แบดมินตัน สควอช, กีฬาต่อสู้ เช่น มวยปล้ำ ยูโด เป็นต้น
ผู้สูงอายุ โดยเฉพาะผู้สูงอายุ 40 ปีขึ้นไป มีความเสี่ยงเพิ่มขึ้นเนื่องจากหมอนรองข้อเข่าเสื่อมสภาพตามวัย ความยืดหยุ่นของเนื้อเยื่อลดลง รวมถึงความแข็งแรงของกล้ามเนื้อลดลง
ผู้ที่มีน้ำหนักเกิน น้ำหนักตัวที่มากเกินไปจะเพิ่มแรงกดดันต่อข้อเข่าและหมอนรองข้อเข่า
ผู้ที่ทำงานหนัก อาชีพที่ต้องคุกเข่า ยกของหนัก หรือเดินเป็นระยะทางไกลเป็นประจำ
ผู้ที่เคยมีประวัติบาดเจ็บที่ข้อเข่า การบาดเจ็บเก่าอาจทำให้โครงสร้างข้อเข่าไม่แข็งแรงและเสี่ยงต่อการบาดเจ็บซ้ำ

ลักษณะอาการหมอนรองข้อเข่าฉีกขาด

อาการของหมอนรองข้อเข่าฉีกขาดสามารถแตกต่างกันไปตามความรุนแรงของการฉีกขาด โดยอาการที่พบบ่อยมีดังนี้

อาการเฉียบพลัน (เกิดทันทีหลังบาดเจ็บ)

เสียงแตก ได้ยินเสียง “ป๊อป” หรือ “แตก” ขณะเกิดการบาดเจ็บ
ปวดข้อเข่าทันที ปวดรุนแรงในบริเวณข้อเข่า
ข้อเข่าบวม เกิดขึ้นภายใน 24-48 ชั่วโมงหลังบาดเจ็บ
จำกัดการเคลื่อนไหว ไม่สามารถงอหรือเหยียดข้อเข่าได้เต็มที่

อาการเรื้อรัง (เกิดขึ้นภายหลัง)

ปวดเมื่อยเคลื่อนไหว โดยเฉพาะการหมุนหรือบิดข้อเข่า
ข้อเข่าติด รู้สึกเหมือนข้อเข่า “ติด” หรือ “ล็อค” บางครั้ง
ข้อเข่าไม่มั่นคง รู้สึกว่าข้อเข่าไม่มั่นคง อาจจะ “ทรุด” ได้
บวมเป็นระยะ ข้อเข่าบวมเป็นช่วง ๆ โดยเฉพาะหลังออกกำลังกาย
เสียงดัง ได้ยินเสียงเมื่อเคลื่อนไหวข้อเข่า

อาการตามตำแหน่งที่ฉีกขาด

หมอนรองด้านใน : ปวดบริเวณด้านในของข้อเข่า
หมอนรองด้านนอก : ปวดบริเวณด้านนอกของข้อเข่า

การรักษาหมอนรองข้อเข่าฉีกขาด

การรักษาหมอนรองข้อเข่าฉีกขาดจะขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น ความรุนแรงของการฉีกขาด อายุของผู้ป่วย ระดับการทำกิจกรรม และตำแหน่งของรอยฉีก

การรักษาหมอนรองข้อเข่าฉีกขาดแบบไม่ผ่าตัด (Conservative Treatment)

การพักผ่อนและการปรับกิจกรรม

หยุดกิจกรรมที่ทำให้เกิดอาการ
หลีกเลี่ยงการเคลื่อนไหวที่ทำให้ปวดเพิ่มขึ้น
ใช้ไม้เท้าช่วยเดินหากจำเป็น

การประคบเย็น

ประคบเย็น 15-20 นาที ทุก 2-3 ชั่วโมง ในช่วง 48-72 ชั่วโมงแรก
ช่วยลดอาการบวมและปวด

การใช้ยา

ยาแก้ปวดและลดการอักเสบ เช่น อิบูโปรเฟน พาราเซตามอล หรือยาที่แพทย์สั่งจ่าย

การใส่เฝือกหรือเครื่องพยุงข้อเข่า

ช่วยให้ข้อเข่าอยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสม
ลดการเคลื่อนไหวที่อาจทำให้บาดเจ็บเพิ่มมากขึ้น

การฟื้นฟูสมรรถภาพ (Physical Therapy)

แบบฝึกหัดเพื่อเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อต้นขา
การยืดเหยียดเพื่อเพิ่มความยืดหยุ่น
การฝึกสมดุลและการทรงตัว
การฝึกการเคลื่อนไหวที่ถูกต้อง

การรักษาหมอนรองข้อเข่าฉีกด้วยยาฉีด

การใช้ยาฉีดจะขึ้นอยู่กับความรุนแรงและแพทย์ประเมิน โดยยาฉีดที่ช่วยลดอาการเจ็บปวดได้แก่

การฉีดสเตียรอยด์

ช่วยลดการอักเสบและปวดเมื่อยการรักษาแบบอื่นไม่ได้ผล
มีข้อจำกัดในจำนวนครั้งที่สามารถฉีดได้

การฉีดกรดไฮยาลูโรนิค

ช่วยหล่อลื่นข้อต่อ และอาจช่วยลดอาการปวดและปรับปรุงการทำงานของข้อเข่า

จำเป็นต้องผ่าตัดเข่าเพื่อซ่อมแซมหมอนรองกระดูกฉีกขาดหรือไม่?

ในกรณีที่อาการบาดเจ็บรุนแรง อาจพิจารณาให้ทำการรักษาผ่าตัด เช่น

คนไข้มีอาการปวดและบวมที่ไม่ดีขึ้นด้วยการรักษาแบบไม่ผ่าตัดเป็นเวลา 6-8 สัปดาห์
มีปัญหาข้อเข่า “ล็อค” บ่อยครั้งจนไม่สามารถเคลื่อนไหวได้ปกติ
อาการเจ็บปวดที่เกิดขึ้นรบกวนการดำเนินชีวิตประจำวันอย่างมาก
รอยฉีกขนาดใหญ่หรือรูปแบบซับซ้อน
ชิ้นส่วนของหมอนรองข้อเข่าหลุดเข้าไปในข้อต่อ
รอยฉีกในบริเวณที่มีเลือดไปเลี้ยงดี (อาจซ่อมแซมได้)
ผู้ป่วยอายุน้อยที่ต้องการกลับไปเล่นกีฬา
ผู้ป่วยที่มีการทำกิจกรรมระดับสูง

การผ่าตัดหมอนรองกระดูกฉีกขาด มีกี่แบบ ?

แนวทางการรักษาผ่าตัดเพื่อซ่อมแซมหมอนรองกระดูกฉีกขาด มี 3 แบบ คือ

1.การซ่อมแซมหมอนรองข้อเข่า (Meniscal Repair)

เหมาะสำหรับรอยฉีกในบริเวณที่มีเลือดไปเลี้ยง
เย็บรอยฉีกให้กลับมาติดกัน
ช่วยรักษาโครงสร้างของหมอนรองข้อเข่าไว้

2.การตัดส่วนที่ฉีกขาดออก (Partial Meniscectomy)

ตัดเฉพาะส่วนที่ฉีกขาดและไม่สามารถซ่อมแซมได้
พยายามรักษาเนื้อเยื่อที่ดีไว้ให้มากที่สุด

3.การผ่าตัดด้วยกล้องส่องข้อเข่า (Arthroscopic Surgery)

เป็นการผ่าตัดแบบรุกล้ำน้อย
ใช้กล้องขนาดเล็กส่องเข้าไปในข้อเข่า
แผลผ่าตัดเล็ก ฟื้นตัวเร็วกว่า

การป้องกัน การฉีกขาดของหมอนรองกระดูกสามารถป้องกันได้หรือไม่ ?

แม้ว่าการฉีกขาดของหมอนรองข้อเข่าบางกรณีไม่สามารถป้องกันได้ แต่เราสามารถลดความเสี่ยงได้ด้วยวิธีการต่อไปนี้

1.การออกกำลังกายเพื่อเสริมสร้างความแข็งแรง

เสริมสร้างกล้ามเนื้อต้นขา เช่น กล้ามเนื้อควอดริเซปส์ (ด้านหน้าต้นขา) กล้ามเนื้อแฮมสตริง (ด้านหลังต้นขา) แนะนำการออกกำลังกายแบบแอโรบิกที่ไม่กระแทกข้อเข่า เช่น ปั่นจักรยาน ว่ายน้ำ
เสริมสร้างความยืดหยุ่น ควรหมั่นการยืดเหยียดกล้ามเนื้อต้นขาและน่องเป็นประจำ เช่น การฝึกโยคะหรือพิลาทิส

2.การปรับปรุงเทคนิคการเคลื่อนไหว

พยายามฝึกท่าทางที่ถูกต้อง เช่น ฝึกการเปลี่ยนทิศทางอย่างปลอดภัย การใช้ขาทั้งสองข้างอย่างสมดุล
การอบอุ่นร่างกาย หากเล่นกีฬาควรมีการอบอุ่นร่างกายอย่างเพียงพอก่อนออกกำลังกายหรือเล่นกีฬา และการยืดเหยียดหลังออกกำลังกาย

3.การใช้อุปกรณ์ป้องกัน

ควรสวมรองเท้าที่เหมาะสม แนะนำเลือกรองเท้าที่ให้การรองรับที่ดี และเปลี่ยนรองเท้าเมื่อพื้นรองเท้าสึกหรอ
ในกรณีใช้อุปกรณ์พยุงข้อเข่า ในผู้ที่เคยมีประวัติบาดเจ็บหรือมีความเสี่ยงสูง ควรปรึกษาแพทย์หรือนักกายภาพบำบัดก่อนใช้

4.การรักษาน้ำหนักตัว

การลดน้ำหนักตัวไม่ให้มากเกินปกติ สามารถลดแรงกดดันต่อข้อเข่าได้

5.พยายามหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ ที่ให้บาดเจ็บ

ควรปรับเปลี่ยนกิจกรรมหลีกเลี่ยงกิจกรรมที่เสี่ยงต่อการบาดเจ็บซ้ำ หรือ เลือกออกกำลังกายที่เหมาะสมกับวัยและสภาพร่างกาย

6.การพักผ่อนอย่างเพียงพอ

ควรให้ร่างกายได้พักฟื้นระหว่างการออกกำลังกาย และหลีกเลี่ยงการออกกำลังกายหนักเกินไป

เมื่อหมอนรองข้อเข่าฉีกขาด ไม่ควรละเลย

หมอนรองข้อเข่าฉีกขาดเป็นปัญหาสุขภาพ ที่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตได้อย่างมาก หากมีอาการปวดข้อเข่าหรือสงสัยว่าอาจมีปัญหาหมอนรองข้อเข่าฉีกขาด ควรปรึกษาแพทย์เฉพาะทางเพื่อรับการวินิจฉัยและรักษาที่ถูกต้อง การรักษาที่เริ่มต้นอย่างเหมาะสมจะช่วยให้ได้ผลลัพธ์ที่ดีที่สุดและป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้

อย่างไรก็ตามการรักษาที่ประสบความสำเร็จไม่จำเป็นต้องผ่าตัดเสมอไป การรักษาแบบไม่ผ่าตัด รวมทั้งการฟื้นฟูสมรรถภาพ สามารถช่วยให้ผู้ป่วยหลายรายกลับมามีคุณภาพชีวิตที่ดีได้ สิ่งสำคัญคือรีบวางแผนการรักษาอย่างเหมาะสม

หมอนรองข้อเข่าฉีกขาดได้อย่างไร รู้สาเหตุ อาการและแนวทางรักษา