เมื่อข้อเข่ามีความเสื่อมมาก จากความเสื่อมตามวัย หรือจากเหตุปัจจัยอื่นๆ เช่น การใช้งาน อุบัติเหตุ ล้วนส่งผลให้คนไข้ต้องทุกข์ทรมานเพราะความเจ็บปวด คุณภาพชีวิตแย่ลงเพราะข้อเข่าเสื่อม การผ่าตัดข้อเข่าเทียมจึงเป็นคำตอบที่จะช่วยรักษาได้อย่างตรงจุด และยังช่วยให้สามารถกลับมามีคุณภาพชีวิตที่ดีได้อีกครั้ง

สิ่งที่มากกว่า ของคำว่าการผ่าตัดข้อเข่าเทียมในปัจจุบัน คือ โรงพยาบาลพญาไท 3 ได้ก้าวล้ำไปอีกขั้นกับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม ด้วยการใช้หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด (Robotic Knee Replacement) เอ๊ะ! หุ่นยนต์หรอ หุ่นยนต์จะผ่าตัดข้อเข่าเองเลยหรือ จะมั่นใจความปลอดภัยได้อย่างไร และคนไข้ต้องการผ่าตัดกับแพทย์ที่ตนเองเลือกนะ…นี่คือสารพันคำถามที่หลายคนสงสัย เราไปหาคำตอบเรื่องหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดไปด้วยกันกับศ.นพ.กีรติ เจริญชลวานิช แพทย์ที่ปรึกษาศูนย์กล้ามเนื้อ กระดูก และข้อ โรงพยาบาลพญาไท 3

การผ่าตัดข้อเข่าเทียมด้วยหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด (Robotic Knee Replacement) คือ เทคโนโลยีทางการแพทย์ที่ได้รับการพัฒนาเพื่อช่วยให้การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมมีประสิทธิภาพมากขึ้น “โดยหุ่นยนต์ทำหน้าที่เสมือนผู้ช่วยแพทย์ในการผ่าตัด ซึ่งศัลยแพทย์จะเป็นผู้ควบคุมการใช้ ไม่ใช่ใช้หุ่นยนต์ทำการผ่าตัด”

ผู้ช่วยที่ช่วยเพิ่มความแม่นยำ

การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าด้วยหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดนั้น หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดจะมีบทบาทในการช่วยสร้างภาพของข้อเข่า ทำให้ได้ภาพ 3 มิติผ่านทางจอมอนิเตอร์ ซึ่งต่างจากเดิมที่เป็นการวางแผนผ่าตัดจากภาพ X-Ray ทำให้การผ่าตัดเป็นไปอย่างเหมาะสมตามลักษณะกายวิภาคของคนไข้แต่ละราย

อีกทั้งขณะผ่าตัดศัลยแพทย์จะเห็นถึงตำแหน่งและองศาของข้อเข่าตลอดเวลาแบบ Real-time และแม่นยำคล้ายระบบติดตามแบบ GPS ในระหว่างทำการผ่าตัด เพราะหากขาของคนไข้มีการขยับแม้เพียงเล็กน้อย ระบบหุ่นยนต์จะรับรู้และปรับตำแหน่งให้เข้าที่ได้ในทันที จึงส่งผลให้ศัลยแพทย์ตัดเฉพาะส่วนผิวข้อที่เสื่อมออก และสามารถนำข้อเข่าเทียมเข้าไปวางแทนที่ในตำแหน่งเดิมได้อย่างเที่ยงตรงและแม่นยำของการวางแนว (alignment) ตำแหน่งของข้อเทียม (prosthesis position) และยังช่วยในการปรับสมดุลของข้อ (gap balancing) เพื่อสร้างความมั่นคงให้ข้อเข่า แผลผ่าตัดมีขนาดเล็กลง และไม่ทำให้เส้นเอ็นและเนื้อเยื่อบริเวณรอบข้อเข่าเสียหาย ผู้ป่วยจึงสามารถงอเข่าได้ใกล้เคียงกับการงอเข่าของคนปกติ และสามารถ ลุก นั่ง เดินได้ตั้งแต่วันแรกหลังผ่าตัดเสร็จ

การผ่าตัดโดยมีหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด เป็นการผ่าตัดแบบแผลเล็ก ผู้ป่วยเจ็บตัวน้อยลง เสียเลือดน้อย ลดภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดได้ดีขึ้น ใช้เวลาพักฟื้นน้อยลง ช่วยลดโอกาสการเกิดข้อผิดพลาดที่ไม่พึงประสงค์ในอนาคตได้ เช่น ลดโอกาสข้อหลวมหรือข้อทรุดหลังผ่าตัด ที่อาจส่งผลให้ต้องกลับมาผ่าตัดแก้ไข

การผ่าตัดโดยมีหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเหมาะกับการผ่าตัดคนไข้มีอาการปวดข้อเข่าเรื้อรังจากโรคข้อเข่าเสื่อมหรือในทุกความผิดปกติของโรคข้อเสื่อม รวมไปถึงจะส่งผลดีกับกรณีที่เคยทำการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข้าด้วยวิธีเดิมไปแล้ว แต่มีภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ตามมา ทำให้มีความผิดปกติเกิดขึ้น เช่น เข่างอ เข่ายึดติด เหยียดไม่สุด งอไม่เข้า เข่าหลวม เข่าหลุด ใช้งานเข่าเทียมได้ไม่เหมือนธรรมชาติ เช่น ไม่สามารถนั่งกับพื้น นั่งคุกเข่า พับเพียบ ขัดสมาธิไม่ได้ และการเตรียมตัวก่อนเข้ารับการผ่าตัดด้วยหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด จะปฏิบัติตัวเช่นเดียวกับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมแบบปกติ ไม่มีสิ่งใดแตกต่างกัน

การดูแลหลังการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าด้วยหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด

โดยทั่วไปคนไข้จะพักฟื้นในโรงพยาบาลประมาณ 1-3 และได้รับการดูแลตามแผนการฟื้นฟู และได้รับคำแนะนำการปฏิบัติตัวจากทีมแพทย์ พยาบาล รวมถึงนักกายภาพบำบัดจะเข้ามาช่วยฝึกให้ผู้ป่วยออกกำลังขาและเข่า เพื่อเสริมสร้างความแข็งแรง

สำหรับสิ่งที่ควรปฏิบัติหลังการผ่าตัด คือ หลีกเลี่ยงการสัมผัสแผลผ่าตัด ระวังไม่ให้แผลถูกน้ำ ห้ามแกะแผ่นปิดแผลออกเองโดยเด็ดขาดจนกว่าแพทย์จะอนุญาต

ความโดดเด่นของการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมด้วยหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด

เพิ่มความแม่นยำ ในทางการแพทย์ สามารถลดความผิดพลาดขณะผ่าตัด (Human error)
ลดภาวะแทรกซ้อนระหว่างการผ่าตัดที่เกิดกับผู้ป่วย หากมีการตัดเส้นเอ็นผิดจุด
ปลอดภัย เนื่องจากศัลยแพทย์สามาถมองเห็นภาพได้อย่างชัดเจน จึงช่วยลดการบาดเจ็บของกล้ามเนื้อและเส้นเอ็นโดยรอบได้
ขนาดของแผลเล็กลง และเสียเลือดจากการผ่าตัดน้อยลง ทำให้การผ่าตัดมีความปลอดภัยมากขึ้น และอาการปวดหลังการผ่าตัดน้อย
ฟื้นตัวได้เร็ว เพียง 1 วันหลังผ่าตัด ก็สามารถยืนหรือเดินได้
ช่วยปรับสมดุลของข้อเทียม ให้ความมั่นคงเฉพาะคนได้แม่นยำ จึงสามารถใช้ข้อเข่าได้ดีใกล้เคียงธรรมชาติ เช่น นั่งกับพื้น นั่งยองๆ คุกเข่า พับเพียบ ขัดสมาธิ รวมทั้งวิ่ง หรือออกกำลังกายได้
กลับมาใช้ชีวิตปกติได้เร็ว คุณภาพชีวิตดีขึ้น ไม่ต้องทนกับอาการปวดเข่าเรื้อรัง
สามารถยืดอายุการใช้งานข้อเข่าเทียมให้สามารถใช้งานได้นานขึ้น

ศูนย์กล้ามเนื้อ กระดูก และข้อ โรงพยาบาลพญาไท 3 ไม่เพียงมีการนำหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดเข้ามาใช้เพื่อดูแลรักษาผู้ป่วยโรคข้อเข่าเสื่อม ยังให้ความสำคัญกับการดูแลฟื้นฟูหลังการผ่าตัด นอกจากทีมแพทย์ พยาบาลที่ให้การดูแลรักษา ยังมีทีมโภชนาการ ที่เข้ามาดูแลเรื่องอาหาร นักกายภาพบำบัด ดูแลการออกกำลังกาย เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการรักษาข้อเข่าเสื่อมให้เป็นไปอย่างครอบคลุมและรอบด้านในทุกมิติ

หุ่นยนต์ผ่าตัด อีกนวัตกรรมเพิ่มศักยภาพการรักษาข้อเข่าเสื่อม