ทารกแรกเกิด หมายถึง ทารกอายุตั้งแต่ 4 สัปดาห์หลังคลอด เป็นวัยที่มีภาวะปกติที่ไม่พบในวัยอื่น ภาวะเหล่านี้อาจทำให้พ่อแม่วิตกกังวลได้ และยังเป็นระยะที่มีอัตราการเกิดโรคและอัตราการเสียชีวิตสูง เพราะสิ่งแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไปจากที่เคยอยู่ในครรภ์มารดา และการต่อสู้กับเชื้อโรคของเด็กก็ยังไม่ดีนัก ทำให้เจ็บป่วยได้ง่าย การดูแลและป้องกันโรคแทรกซ้อนต่างๆ จึงมีความสำคัญที่จะทำให้ลูกน้อยมีสุขภาพดี พ่อแม่จึงต้องรู้เกี่ยวกับ “ลักษณะทั่วไปของทารกแรกเกิด” เพื่อให้สามารถสังเกตถึงความผิดปกติได้อย่างรวดเร็ว
น้ำหนักตัวของทารกหรือเด็กแรกเกิด
โดยปกติจะมีน้ำหนักเฉลี่ยประมาณ 3,000 กรัม (สำหรับเด็กไทย) ตัวยาวประมาณ 50 เซนติเมตร ลักษณะศีรษะค่อนข้างโตเมื่อเทียบกับลำตัว สามารถที่จะเคลื่อนไหวกล้ามเนื้อได้ทุกส่วน ถ้าจับให้นอนคว่ำก็สามารถที่จะหันศีรษะไปด้านใดด้านหนึ่งได้โดยไม่ทำให้หายใจลำบาก ถ้ามีเสียงดังหรือได้รับความกระเทือนทารกจะรู้สึกสะดุ้งตกใจ พร้อมๆกันนั้นก็จะกางแขนออกแล้วโอบแขนเข้าหากันพร้อมกับร้องเสียงดัง ปฏิกิริยาเช่นนี้ถือว่าเป็นปกติตามธรรมชาติ ในทางตรงกันข้าม ถ้าทารกนอนเฉยหรือซึม แสดงว่าอาจมีความปกติของสมอง
ลักษณะศีรษะของทารกหรือเด็กแรกเกิด
โดยปกติมักจะดูใหญ่ เส้นรอบศีรษะประมาณ 35 เซนติเมตร มีผมปกคลุมเต็มศีรษะ ในวันแรกๆ อาจมีลักษณะค่อนข้างยาว ทั้งนี้เป็นผลเนื่องจากการบีบรัดผ่านทางช่องคลอด ตรงกลางศีรษะด้านหน้าเหนือหน้าผากขึ้นไปจะมีลักษณะเป็นช่องนุ่มๆ สี่เหลี่ยม เรียกว่ากระหม่อม ซึ่งต้องคอยระวังอันตรายที่จะเกิดขึ้นบริเวณนี้ เนื่องจากมีสมองอยู่ภายใน และไม่มีกระดูกแข็งหุ้ม กระหม่อมหน้านี้จะปิดเมื่อทารกอายุประมาณ 1 ปี 6 เดือน
ผิวหนังของทารกหรือเด็กแรกเกิด
โดยทั่วไปมักบาง จนบางครั้งมองเห็นเส้นเลือดฝอยได้ สีมักจะแดงหรือชมพูเข้ม อาจจะมีขนอ่อนอยู่ตามบริเวณไหล่และหลังก็ได้ ในทารกบางคนที่ไม่ครบกำหนดดีอาจพบขนอ่อนชนิดนี้ทั่วตัว ประมาณวันที่ 3 หลังคลอดทารกบางคนอาจมีภาวะตัวเหลืองได้ โดยสังเกตว่ามีสีเหลืองบริเวณตาขาว และผิวที่เคยเป็นสีแดงเมื่อแรกเกิดเปลี่ยนเป็นสีส้ม ทารกที่มีตัวเหลืองทุกรายควรปรึกษาแพทย์เพื่อตรวจประเมินค้นหาปัญหาที่ทำให้ตัวเหลือง
ลักษณะอุจจาระของทารกหรือเด็กแรกเกิด
ทารกปกติจะถ่ายอุจจาระภายใน 24 ชั่วโมงหลังคลอด อุจจาระนี้มีสีเทาปนดำ เรียกว่า ขี้เทา (meconium) ไม่มีกลิ่น ต่อมาเมื่อทารกได้รับประทานนมแล้ว ขี้เทาก็จะค่อยๆ เปลี่ยนเป็นสีเทาเข้ม เขียว เขียวเหลือง และเหลืองในที่สุด ซึ่งจะใช้เวลาประมาณ 4-5 วัน โดยปกติทารกจะถ่ายอุจจาระเกือบทุกครั้งที่กินนม จึงอาจจะถ่ายวันละ 3-6 ครั้งก็ได้
สะดือของทารกหรือเด็กแรกเกิด
ในวันแรกๆ สายสะดือจะมีสีขาวขุ่นและเห็นเส้นเลือดดำแห้งอยู่ภายใน ต่อมาก็ค่อยๆ แห้งลง เปลี่ยนเป็นสีเหลืองและดำในที่สุด และจะหลุดไปในราววันที่ 7-10 หลังคลอด แต่อาจจะหลุดก่อนหรือหลังกว่านี้ก็ได้ ไม่อันตรายแต่อย่างใด
การหายใจของทารกหรือเด็กแรกเกิด
ทารกปกติหายใจโดยใช้ท้องเป็นหลัก คือ มีการเคลื่อนไหวของท้องมากกว่าทรวงอก หายใจประมาณนาทีละ 30-40 ครั้ง ซึ่งมากกว่าเด็กโตๆ ประมาณเท่าตัว ถ้าไม่มีอาการไอหอบหรือตัวเขียวก็ถือว่าปกติ
เต้านมของทารกหรือเด็กแรกเกิด
ทารกปกติไม่ว่าชายหรือหญิง ถ้าครบกำหนดมักจะมีเต้านมที่สามารถจะคลำได้ ในบางคนอาจมีน้ำนม 2-3 หยด ไหลออกมาก็ได้ เป็นการเปลี่ยนแปลงตามธรรมชาติ ไม่ควรไปบีบเล่นเพราะอาจมีอันตราย และเกิดการอักเสบขึ้นได้ ถ้าทิ้งไว้เฉยๆ ก็จะเล็กลงเป็นปกติได้เอง
การมีเลือดไหลออกทางช่องคลอดของทารกหรือเด็กแรกเกิด
อาจพบได้ในทารกหญิงที่ครบกำหนด เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงหลังคลอดของฮอร์โมนของแม่สู่ทารก เมื่ออายุ 3-4 วัน อาจมีเลือดออกเล็กน้อยได้ ไม่มีอันตรายหรือต้องรักษาแต่อย่างใด
