พาร์กินสัน (Parkinson’s Disease) คือ โรคสมองเสื่อมชนิดหนึ่งที่เกิดขึ้นอย่างช้าๆ ในเซลล์สมองบริเวณแกนสมอง ซึ่งเป็นส่วนที่ใช้สร้างสารสื่อประสาท ทำหน้าที่ควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกาย เมื่อสารสื่อประสาทในสมองเสียสมดุล จึงทำให้การเคลื่อนไหวของร่างกายผิดปกติไป เกิดเป็นอาการสั่น เกร็ง และกระตุกของกล้ามเนื้อในส่วนต่างๆ เช่น แขน ขา และคอ ซึ่งกระทบต่อการใช้ชีวิตของผู้ป่วยเป็นอย่างมาก

5 อาการเสี่ยงพาร์กินสัน ไม่ใช่แค่สั่นก็มีโอกาสเป็นได้!

โรคพาร์กินสัน เป็นโรคที่พบได้มากในผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 50 ปีขึ้นไป และมักพบได้ในผู้ชายมากกว่าผู้หญิง โดยจำนวนผู้ป่วยโรคพาร์กินสันในประเทศไทยมีสัดส่วนอยู่ที่ 1 คนต่อประชากร 1,000 คน มากเป็นอันดับ 2 รองจากโรคอัลไซเมอร์ ซึ่งนอกจากปัจจัยด้านอายุแล้ว ผู้ที่ใช้ยาทางจิตเวชบางประเภท, ผู้ที่เคยประสบอุบัติเหตุ, ผู้ที่เคยได้รับแรงกระทบกระเทือนบริเวณศีรษะมาก่อน โดยเฉพาะนักกีฬาที่ต้องมีการปะทะบ่อยๆ (นักมวย,นักฟุตบอล) ที่มีความเสี่ยงมากกว่าคนทั่วไป ตัวอย่างเช่น โมฮัมหมัด อาลี หรือ แคสเซียส เคลย์ อดีตนักมวยแชมป์โลกที่ป่วยด้วยโรคพาร์กินสัน

หลายคนอาจคิดว่าโรคพาร์กินสัน จะมีอาการสั่น หรือมีการเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อที่ผิดปกติไป เช่น ก้าวขาลำบาก หรือก้าวเท้าสั้นๆ และมีการทรงตัวที่ไม่ดี แต่แท้ที่จริงแล้วโรคพาร์กินสันยังมีอาการแสดงอื่นๆ ร่วมด้วย ดังนี้

มีการนอนละเมอ ฝันร้ายบ่อยๆ
มีภาวะท้องผูกเรื้อรัง
มีภาวะซึมเศร้า
มีการพูดที่ผิดปกติ เสียงเบาลง และพูดได้ช้าลง
ในผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงมาก จะมีปัญหาการกลืนลำบาก /สำลักบ่อย

ในผู้ป่วยบางรายที่มีปัญหาเกี่ยวกับการพูดหรือการสื่อสารมากๆ ตลอดจนมีการเคลื่อนไหวร่างกายที่ลำบากขึ้น ยังทำให้เสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุและได้รับบาดเจ็บจากการหกล้มได้ง่ายขึ้น ส่งผลต่อความมั่นใจในการใช้ชีวิตร่วมกับผู้คนในสังคม สะสมเป็นภาวะซึมเศร้าหรือกลายเป็นคนเก็บตัวได้ไม่รู้ตัว กรณีที่ผู้ป่วยมีอาการป่วยระดับรุนแรง จำเป็นต้องได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิดจากสมาชิกในครอบครัวมากขึ้นเป็นพิเศษ ควบคู่กับการรักษาทางการแพทย์ร่วมด้วย

หยุดสั่นจากพาร์กินสัน..ด้วยการฝังเครื่องกระตุ้นไฟฟ้าสมองส่วนลึก (DBS)

ผู้ป่วยโรคพาร์กินสัน จะมีอาการสั่นและความผิดปกติของการเคลื่อนไหวมากขึ้นเรื่อยๆ จนไม่สามารถทำกิจวัตรประจำวันต่างๆ ได้ด้วยตัวเอง จำเป็นต้องมีผู้ดูแลคอยช่วยเหลืออย่างใกล้ชิดตลอดเวลา การรักษาผู้ป่วยโรคพาร์กินสัน แพทย์จะทำการซักประวัติ ตรวจอาการ ตรวจร่างกายทางระบบประสาท และทำการเอกซเรย์สมองด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI Brain) เพื่อวินิจฉัยให้ตรงโรค เพราะยังมีโรคอื่นๆ ที่มีอาการคล้ายพาร์กินสัน

แม้ในปัจจุบันยังไม่มีวิธีการรักษาโรคพาร์กินให้หายขาด แต่ในทางการแพทย์ยังสามารถให้การรักษาผู้ป่วยพาร์กินสันตามอาการของโรคเพื่อให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นได้

การรักษาด้วยยา
การรักษาด้วยยาเพื่อปรับสมดุลของสารสื่อประสาทในสมอง เป็นการรักษาแบบประคับประคองอาการ แต่ไม่สามารถทำให้เซลล์สมองที่เสื่อมไปแล้วฟื้นตัวกลับขึ้นมาได้ การรักษาด้วยวิธีนี้ผู้ป่วยควรมาพบแพทย์ตามนัดอย่างสม่ำเสมอ เพื่อพิจารณาปรับยาตามเหมาะสม บวกกับอาการและลักษณะการใช้ชีวิตของผู้ป่วยร่วมด้วย
การทำกายภาพบำบัด
นอกจากจะให้ยาปรับสมดุลแล้ว ผู้ป่วยโรคพาร์กินสันควรได้รับการฟื้นฟูสมรรถภาพร่างกาย เช่น การฝึกเดิน การฝึกพูด การฝึกกลืน และการออกกำลังกายด้วยวิธีต่างๆ ตามคำแนะนำของแพทย์อย่างใกล้ชิด เนื่องจากขั้นตอนของการฟื้นฟูสมรรถภาพร่างกายยังขึ้นอยู่กับพื้นฐานร่างกาย ระดับอาการป่วย อายุ ไปจนถึงความพร้อมของผู้ป่วยเป็นสำคัญ
การผ่าตัดฝังเครื่องกระตุ้นไฟฟ้าในสมองส่วนลึก (Deep Brain Stimulation, DBS)
ผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาด้วยวิธีให้ยา เมื่อผ่านไปสักระยะหนึ่งแล้วอาจเกิดอาการดื้อยา คือเริ่มไม่ตอบสนองต่อยาที่ใช้รักษา หรือมีอาการข้างเคียงเกิดขึ้น แพทย์จะพิจารณาปรับยาที่ใช้รักษาและหากผลการรักษาเป็นไปในทางที่ดีขึ้น แพทย์จะยังคงให้ตัวยาชนิดนั้นต่อไป กลับกันหากพบว่าผลการรักษาไม่ดีขึ้น แพทย์อาจพิจารณาวิธีรักษาใหม่ โดยใช้วิธีผ่าตัดฝังเครื่องกระตุ้นไฟฟ้าในสมองส่วนลึก (Deep Brain Stimulation, DBS) ให้กับผู้ป่วย

การผ่าตัดฝังเครื่องกระตุ้นไฟฟ้าในสมองส่วนลึก แพทย์จะทำการเจาะรูเล็กๆ ที่บริเวณกะโหลกศีรษะ 2 รู เพื่อใส่สายไฟไว้ในสมอง โดยมีสายเชื่อมต่อผ่านใต้หนังศีรษะผ่านลงมาที่บริเวณลำคอและหน้าอก เชื่อมเข้ากับตัวเครื่องอิเล็กทรอนิกส์ที่ฝังไว้บริเวณหน้าอก ซึ่งทำหน้าที่ปล่อยกระแสไฟฟ้าออกไปกระตุ้นสมอง ในขณะผ่าตัดเจาะรูกะโหลกนั้น แพทย์จะให้ยาที่ทำให้ผู้ป่วยหลับในช่วงแรก ต่อมาผู้ป่วยจะถูกปลุกให้ฟื้น เพื่อให้รู้สึกตัวในระหว่างขั้นตอนการฝังเครื่อง เพื่อให้แพทย์ทดสอบว่าหากปล่อยกระแสไฟฟ้ากระตุ้นแล้วอาการของผู้ป่วยดีขึ้นจริงหรือไม่ ก่อนที่จะทำการเย็บปิดแผล ข้อดีของการผ่าตัดแบบนี้คือแพทย์สามารถปรับตั้งเครื่องหลังผ่าตัดได้ เพื่อให้สอดคล้องกับอาการของผู้ป่วยต่อไป

ดูแลอย่างเข้าใจ ใส่ใจผู้ป่วยพาร์กินสัน

ในส่วนของญาติ หรือผู้ดูแลผู้ป่วยพาร์กินสัน จำเป็นต้องทำความเข้าใจเกี่ยวกับลักษณะอาการของผู้ป่วย เพราะแม้ผู้ป่วยจะได้รับการรักษาพาร์กินสันแล้ว แต่ญาติยังคงต้องเฝ้าระวังอาการกลืนลำบาก การรับประทานยาและอาหารของผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด อีกทั้งการประคับประคองสภาวะทางกายและทางใจของผู้ป่วย ไปจนถึงการจัดการสิ่งแวดล้อมภายในบ้าน และข้าวของเครื่องใช้ภายในบ้านให้เหมาะสม เช่น

เลือกรองเท้าที่พื้นรองเท้าไม่ลื่น เพื่อป้องกันการเกิดอุบัติเหตุ
เลือกใช้อุปกรณ์ จาน ชาม ช้อน แก้วน้ำที่ตกไม่แตก และมีหูจับถนัดมือ
ทำราวจับในห้องน้ำและบริเวณที่ผู้ป่วยใช้เป็นประจำ
ควรให้ผู้ป่วยนอนที่ชั้นล่างของบ้าน เพื่อหลีกเลี่ยงการขึ้นลงบันได
ไม่ควรมีสิ่งกีดขวางทางเดิน และติดอุปกรณ์ให้แสงสว่างอย่างเพียงพอ

ตลอดจนการกระตุ้นให้ผู้ป่วยทำกายภาพ และบริหารร่างกายอย่างสม่ำเสมอตามคำแนะนำของแพทย์ เช่น การเดินช้าๆ การยกเท้าสูง การก้าวยาวๆ ดูแลให้ผู้ป่วยรับประทานยาตรงเวลาและพาไปพบแพทย์ตามนัดหมาย

แม้ในทางการแพทย์จะยังไม่ทราบถึงสาเหตุการเกิดความเสื่อมของเซลล์สมองของโรคนี้อย่างชัดเจน แต่ได้มีการสันนิษฐานว่ามีความเกี่ยวข้องกับปัจจัยเสี่ยงต่างๆ ซึ่งเราสามารถหลีกเลี่ยง ผ่านการออกกำลังกาย พักผ่อนนอนหลับให้เพียงพอ ไม่เครียดมากจนเกินไปและหลีกเลี่ยงการอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่มีมลพิษ โดยไม่ลืมที่จะสังเกตตนเองและสมาชิกในครอบครัว เพื่อเฝ้าระวังโรคพาร์กินสัน เพราะการตรวจวินิจฉัยตั้งแต่เริ่มมีอาการใหม่ๆ จะช่วยให้การรักษาได้ผลดีกว่ารักษาเมื่ออาการลุกลามไปมากแล้ว

นพ. สิทธิ เพชรรัชตะชาติ
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านประสาทวิทยา
ศูนย์สมองและระบบประสาท โรงพยาบาลพญาไท 1

พาร์กินสัน เกิดเพราะเซลล์สมองเสื่อม